ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 2022

 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 ΘΕΜΑ Α1

ΣΕΛ.248 « ΤΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ… ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ.»

ΣΕΛ.86 « ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ …ΤΟ 1908.»

ΣΕΛ.77  « ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ 1862 ΣΥΓΚΡΟΤΗΘΗΚΑΝ ΟΙ ΠΥΡΗΝΕΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΠΑΡΑΤΑΞΕΩΝ, ΤΩΝ ΠΕΔΙΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΡΕΙΝΩΝ. ΜΙΚΡΟΤΕΡΗ ΑΠΗΧΗΣΗ ΕΙΧΑΝ ΑΛΛΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ, ΕΝΑΣ  ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΗΤΑΝ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟ. ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟ… ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ.»

 

ΘΕΜΑ Α2

Α. ΣΩΣΤΟ

Β. ΛΑΘΟΣ

Γ. ΛΑΘΟΣ

Δ.  ΣΩΣΤΟ

Ε. ΣΩΣΤΟ

 

ΘΕΜΑ Β1

ΣΕΛ.80 «ΤΟ ΤΡΙΚΟΥΠΙΚΟ ΚΟΜΜΑ…ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ.»

ΣΕΛ.81 «Ο ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ ΘΕΩΡΟΥΣΕ…ΜΕ ΚΑΘΕ ΚΟΣΤΟΣ.» ΚΑΙ «ΣΤΑ ΕΔΑΦΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ… ΜΕΓΑΛΟΓΑΙΟΚΤΗΜΟΝΕΣ.»

ΣΕΛ.80 «ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ… ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ.»

 

ΘΕΜΑ Β2

Α) ΣΕΛ. 154 (ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ) « Η ΕΑΠ ΔΙΕΚΡΙΝΕ… ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ.»

Β ) « ΕΞΑΛΛΟΥ… ΠΑΡΑΜΕΘΟΡΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ.»

  

ΘΕΜΑ Γ1

ΣΕΛ. 148. «ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ… ΠΡΩΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ.» ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΗΓΗ ΤΟΥ SMITH, Η μεγάλη έξοδος των χριστιανών από τη Μικρά Ασία είχε ξεκινήσει. Οι γυναίκες και τα παιδιά χωρίστηκαν από τους άντρες τους, στριμώχτηκαν στα πλοία και διαπεραιώθηκαν στον Πειραιά ή στη Θεσσαλονίκη. Έφτασαν, καθώς σημειώνουν όλοι οι παρατηρητές, χωρίς καμία βούληση. Πέρασαν μήνες στα αυτοσχέδια προσφυγικά στρατόπεδα, όπου ζούσαν κάτω από σκηνές, στον περίβολο του ναού του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, και σε άλλα στρατόπεδα, ενώ φιλάνθρωποι εθελοντές τους εφοδίαζαν με σούπα, ψωμί και κουβέρτες, ώσπου να βρουν τη θέληση να σταθούν ξανά στα πόδια τους.

ΜΕ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ… ΠΟΛΕΩΝ.» ΟΠΩΣ ΜΑΡΤΥΡΕΙ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α ΤΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ, στις αρχές Δεκεμβρίου του 1922, σύμφωνα με ανακοίνωση του γραφείου του δημάρχου Αθηνών, περίπου 70.000 πρόσφυγες διέμεναν σε 130 πρόχειρους καταυλισμούς διάσπαρτους σε ολόκληρη την πόλη. Η δημοτική αρχή επιδόθηκε σε έναν αγώνα με το χρόνο για να καθαρίσει και να διαμορφώσει κατάλληλα χώρους στους οποίους θα μπορούσαν να διαμείνουν προσωρινά οι πρόσφυγες.

«ΔΕΝ ΕΜΕΙΝΕ… ΥΠΟΓΕΙΑ.» ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΥΤΟ ΠΑΡΑΘΕΤΕΙ πως το φθινόπωρο του 1922 όλοι οι δημόσιοι χώροι της Αθήνας και του Πειραιά είχαν «καταληφθεί» από πρόσφυγες. Κεντρικές πλατείες και δρόμοι, δημόσιες υπηρεσίες, θέατρα, ξενοδοχεία, δημόσια λουτρά, αποθήκες και υπόστεγα «στέγαζαν» χιλιάδες ανθρώπους. Τον Σεπτέμβριο του 1922, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας εξέδωσε απόφαση σύμφωνα με την οποία επιτρεπόταν η τοποθέτηση κλινών στους διαδρόμους των ξενοδοχείων. ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗ  μετά από περιπλάνηση αρκετών ημερών, η οικογένεια Ακερμανίδη βρήκε στέγη με τη βοήθεια μιας γυναίκας που έμενε στη συνοικία της Γαργαρέττας κάτω από την Ακρόπολη. Ο μοναδικός χώρος που μπορούσε να τους προσφέρει ήταν ένα κοτέτσι στην αυλή του σπιτιού της. Αφού πρώτα έσφαξε τη μοναδική κότα που είχε και ασβέστωσε καλά το χώρο, το κοτέτσι αποτέλεσε το πρώτο «σπίτι» της οικογένειας Ακερμανίδη για έναν τουλάχιστον μήνα μετά την άφιξή της στην Αθήνα.

 «ΕΠΙΤΑΧΘΗΚΑΝ… ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ.» ΚΕΙΜΕΝΟ Γ, ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΦΙΛΙΩΣ ΧΑΙΔΕΜΕΝΟΥ.

ΘΕΜΑ Δ1

Α) ΣΕΛ.209 «Η ΚΡΙΣΗ ΚΟΡΥΦΩΘΗΚΕ… ΓΕΝΝΗΘΗΤΩ ΦΩΣ.»  ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Γ. ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗ, ο Βενιζέλος απολύθηκε από τον [Ύπατο Αρμοστή] Γεώργιο και μέσα από απανωτά δημοσιεύματα στην εφημερίδα Κήρυξ των Χανίων εξήγησε τη στάση του και απάντησε στα αθηναϊκά δημοσιεύματα που τον κατηγορούσαν. […] Στο προσωπικό του σημειωματάριο ο Βενιζέλος αναφέρεται στους λόγους της απόλυσής του από τον πρίγκιπα, θεωρώντας την ως μία πράξη επίρριψης ευθυνών στο πρόσωπό του από τον Αρμοστή, λόγω της αναποτελεσματικότητας του τελευταίου και σε μία προσπάθεια να δικαιολογήσει τη στασιμότητα και το αδιέξοδο στο οποίο είχε φτάσει το Κρητικό Ζήτημα. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι ο πρίγκηπας θύμωσε εναντίον του, γιατί έπεφτε από τη μια αποτυχία στην άλλη  και έπρεπε να βρεθεί ο αποδιοπομπαίος τράγος.

«Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ… ΜΕ ΤΟΝ ΠΡΙΓΚΗΠΑ.» ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ Β ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΣΒΟΛΟΠΟΥΛΟΥ η αδυναμία της [Αρμοστείας] να προωθήσει το ενωτικό αίτημα προς τη λύση του, διεύρυνε με την πάροδο του χρόνου τις αντιδράσεις και ενίσχυσε την αντιπολιτευτική κίνηση. Ο Βενιζέλος, πολιτικά απομονωμένος μετά την απόλυση και εγκατάλειψη του προγράμματος του, τον Απρίλιο του 1901, εξέφρασε πρώτος την αντιπολιτευτική αντίδραση και πέτυχε να συσπειρώσει κάτω από το πρόγραμμά του το σύνολο των αντιπολιτευτικών δυνάμεων. Η άρνηση του πρίγκιπα Γεωργίου να αποδεχθεί οποιοδήποτε διάλογο με την αντιπολιτευτική μερίδα και η συστηματική υπονόμευση κάθε συμβιβαστικής πρωτοβουλίας έθεσε σε δοκιμασία την εσωτερική ενότητα του κρητικού λαού. «ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ… ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΙΓΚΗΠΑ.»

Β) « Η ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ… ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΟΥ.» Το κείμενο που παρατίθεται είναι η προκήρυξη που συνέταξαν και υπέγραψαν στις 26 Φεβρουαρίου 1905 οι Ε. Βενιζέλος, Κ. Φούμης Κ. Μάνος και άλλοι 15 επιφανείς Κρήτες πολιτευτές. Η προκήρυξη αυτή αποτελούσε το πρώτο επίσημο επαναστατικό κείμενο, το προ μήνυμα ουσιαστικά της επανάστασης του Θερίσου. Σε αυτήν οι ηγέτες της αντιπολίτευσης διατύπωναν με σειρά προτεραιότητας τους στόχους τους. Ο πρώτος και κύριος στόχος ήταν η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Σε περίπτωση που αυτό δεν επιτυγχανόταν, επιθυμούσαν την πολιτική προσέγγιση με την Ελλάδα, μέσω της μεταβολής του ισχύοντος καθεστώτος του νησιού. Αν ούτε και η δεύτερη επίδιωξή τους ήταν εφικτή, ζητούσαν την αναθεώρηση του κρητικού συντάγματος, κατά το πρότυπο του ελληνικού, προκειμένου να απαλλαγεί η Κρήτη από το δεσποτισμό. Γνωστοποιούσαν, επίσης, τις προθέσεις τους να επιδιώξουν την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων μέσω ενόπλων λαϊκών συγκεντρώσεων. Οι ενέργειές τους δεν αποσκοπούσαν στην αλλαγή προσώπου στη διοίκηση της Κρήτης, αλλά στη μεταβολή του καθεστώτος. Δήλωναν όμως ρητά ότι σε περίπτωση που γινόταν αλλαγή Αρμοστή, εκείνοι θα δέχονταν μόνο Έλληνα ως κυβερνήτη.

 Επιμέλεια:

Θεανώ Χατζή

 

 

 

ΘΕΜΑΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ 2022

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1.

·           Αυτός παρουσιάστηκε στα μάτια τους (μπροστά τους, για να τον δουν να κάθεται) καθισμένος δίπλα στη φωτιά σε ένα σκαμνί και (να τρώει) τρώγοντας από ένα ξύλινο πιάτο. Περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών και οι Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια του. Ενώ δηλαδή, έφεραν σε αυτόν μεγάλη ποσότητα από χρυσάφι, σταλμένο από την πολιτεία τους, για να το χρησιμοποιήσει, χαλάρωσε το πρόσωπο του με γέλιο κι αμέσως είπε.

·           Φροντίζει και προνοεί να μη μαθευτούν από τους εχθρούς τα σχέδιά μας, αν αρπαχθεί η επιστολή πριν φτάσει στον προορισμό της. Γι’ αυτό το λόγο στέλνει την επιστολή γραμμένη στα ελληνικά. Συμβουλεύει τον αγγελιαφόρο, αν δε  μπορεί να πλησιάσει, να δέσει την επιστολή στον ιμάντα του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο στρατόπεδο.

 

Β1.   1γ, 2α, 3δ, 4β, 5ε.

Β2.  1στ, 2α, 3δ, 4γ, 5β.

Γ1. 

·           noster

·           hostibus

·           tergorum

·           eques

·           maiore

·           caedi

·           illud, illius

·           id

·           pondera

·           vultus

·           re

·           celerius, celerrime

·           pericula

Γ2.

·           gesserint

·           cernetur

·           fite

·           miraturos esse, miratos fore

·           allatum

·           utens, usurus, usus

·           dic

·           curabimus

·           misit

·           adeundo

·           potuisset

·           abice

 

Δ1α.

·           eis: αντικείμενο στο ρήμα occurrunt.

·           assidentem: κατηγορηματική μετοχή συνημμένη στο se.

·           risu: αφαιρετική οργανική του τρόπου στο solvit.

·           consilia: υποκείμενο στο ρήμα cognoscantur.

·            ob rem: εμπρόθετος του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο ρήμα mittit.

 

Δ1β.

δευτερεύουσα ουσιαστική βουλητική πρόταση. Εισάγεται με το ne, γιατί είναι αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, γιατί το περιεχόμενό της είναι απλώς επιθυμητό· συγκεκριμένα με υποτακτική ενεστώτα γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο. Ισχύει η ιδιόμορφη ακολουθία χρόνων (συγχρονισμός κύριας και δευτερεύουσας). Η βούληση είναι ιδωμένη τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησης της. Λειτουργεί συντακτικά ως αντικείμενο στα ρήματα curat και providet

 

Δ2α.

·           missum: quod missum erat.

·           veritus: α. Quod/quia/quoniam veritus erat (αιτιολογία αντικειμενική)

·           β. Quod/quia/quoniam veritus esset (αιτιολογία υποκειμενική)

·     c. Cum veritus esset (αιτιολογία ως αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας)

 

Δ2β.

Ego cum legionibus celeriter adero.

 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΚΟΥΤΟΥΒΑΛΑ ΑΝΤΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ 2022

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 ΘΕΜΑ Α

Α1. α.

1. Σωστό

2.Λάθος

3. Λάθος

Α1. β.

α. 2

β. 1

γ. 2

δ. 1

ΘΕΜΑ Β1

Ο Αριστοτέλης εισάγει απόδειξη της θέσης ότι ο άνθρωπος είναι «πολιτικό ζώο» και διακρίνει δύο ειδών κοινωνίες: την κοινωνία των ζώων και την πολιτική κοινωνία των ανθρώπων. Καθεμία από αυτές είναι εφοδιασμένη από τη φύση, η οποία δεν κάνει τίποτα δίχως λόγο και αιτία (τελεολογική αντίληψη), με τα εργαλεία εκείνα που της είναι απαραίτητα για να φτάσει στον τελικό της στόχο και προορισμό. +σχόλιο Φ.Υ. «Οὐθὲν  μάτην ἡ φύσις ποιεῖ», σελ.161

Ο άνθρωπος εντάσσεται στο σύνολο των αγελαίων ζώων (Διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωπος ζῷον πάσης μελίττης καὶ παντὸς ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον) και η ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου από τα ζώα και κατ’ επέκταση της ανθρώπινης κοινωνίας έναντι των κοινωνιών που σχηματίζουν τα υπόλοιπα ζώα είναι ο λόγος (λόγον δὲ μόνον ἄνθρωπος ἔχει τῶν ζῴων). +σχόλιο Φ.Υ. «λόγος», σελ.161. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι σε διάκριση με τα ζώα που δε διαθέτουν παρά την απλή φωνή, που εκφράζει μόνο τη λύπη και την ευχαρίστηση, ο άνθρωπος είναι εφοδιασμένος με την ικανότητα του λόγου. Η ικανότητα αυτή έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα να εκφράζει έννοιες όπως το ωφέλιμο και το βλαβερό, το δίκαιο και το άδικο, το όμορφο και το άσχημο, το όσιο και το ανόσιο κ. ά. – τις διάφορες, δηλαδή, αξίες και τα αντίθετά τους (ὁ δὲ λόγος ἐπὶ τῷ δηλοῦν… αἴσθησιν ἔχειν). Χάρη σ’ αυτές ο άνθρωπος δεν καταφέρνει μόνο να επιβιώσει, αλλά και να επιτύχει ανώτερους στόχους, όπως να συγκροτήσει κοινωνίες (οικογένεια και πόλη) και να δημιουργήσει πολιτισμό (να αναπτύξει τα γράμματα, τις τέχνες, να θεσπίσει νόμους κλπ.). Με τον ενδιάθετο λόγο (= διάνοια) και τον έναρθρο λόγο (= ομιλία) ξεπερνά ο άνθρωπος τα όρια του αισθητού κόσμου, συλλαμβάνει έννοιες και ιδέες, θέτει αρχές, θεσπίζει νόμους, δημιουργεί πολιτισμό. Η σύλληψη αλλά και έκφραση των «ηθικών» αυτών εννοιών είναι, στην πραγματικότητα, που οδήγησε στη γένεση και λειτουργία των διάφορων μορφών κοινωνικής συμβίωσης, ξεκινώντας από την κατώτερη, την οικογένεια, και καταλήγοντας στην τελική, την πόλη.

Τα παραπάνω μπορούν να αποδοθούν και μέσω του παρακάτω συλλογισμού:

1η προκείμενη: Η φύση δεν κάνει τίποτε δίχως λόγο και αιτία.

2η προκείμενη: Η φύση έδωσε στον άνθρωπο ως εργαλείο τον λόγο (εργαλείο ανώτερο από την απλή φωνή που έδωσε στα ζώα), για να μπορεί να αντιλαμβάνεται και να κάνει φανερό το ωφέλιμο και το βλαβερό, το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο, [ανιούσα κλίμακα] βασικά στοιχεία για τη συγκρότηση πολιτικής κοινωνίας.

Συμπέρασμα: Συνεπώς, αφού η φύση έδωσε, όχι τυχαία, στον άνθρωπο τον λόγο, δηλαδή το εργαλείο με το οποίο μπορεί να ζει σε πολιτικές κοινωνίες, συνάγεται ότι ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως «ζῷον πολιτικόν».

 

ΘΕΜΑ Β2

Ο Επίκτητος στο απόσπασμά του από το έργο Διατριβαί παροτρύνει τον άνθρωπο να στραφεί στον εαυτό του, να συνειδητοποιήσει πρωτίστως ότι είναι άνθρωπος. Τον καλεί να σκεφτεί τη μοναδικότητα της ανθρώπινης φύσης, προσδιορίζοντας τα βασικά χαρακτηριστικά της. Πρώτο και βασικό χαρακτηριστικό είναι η προαίρεση (τοῦτο δ’ ἔστιν οὐδὲν ἔχων κυριώτερον προαιρέσεως).  Στη συνέχεια καλεί τον άνθρωπο να αναλογιστεί ότι ειδοποιός διαφορά του από τα ζώα είναι ο λόγος (κεχώρισαι κατὰ λόγον).

Η τρίτη ιδιότητα είναι η ιδιότητα του πολίτη του κόσμου( Ἐπὶ τούτοις πολίτης εἶ τοῦ κόσμου καὶ μέρος αὐτοῦ).+σχόλιο «πολίτης του κόσμου». Η θέση του ανθρώπου στον κόσμο είναι ιεραρχικά η ανώτατη (οὐχ ἓν τῶν ὑπηρετικῶν, ἀλλὰ τῶν προηγουμένων), αφού (γὰρ ...) αυτός μόνο χάρη στη λογική φύση του είναι ικανός να κατανοεί τη θεϊκή διακυβέρνηση του κόσμου, και να αξιολογεί τις συνέπειές της (παρακολουθητικὸς γὰρ εἶ τῇ θείᾳ διοικήσει καὶ τοῦ ἑξῆς ἐπιλογιστικός).+σχόλιο «θείᾳ διοικήσει». Από τη στιγμή που ο άνθρωπος αυτοπροσδιορίζεται ως πολίτης του κόσμου είναι αναγκαίο να συνειδητοποιήσει ποια είναι η αποστολή του με αυτή την ιδιότητα. Η απάντηση του Επίκτητου είναι η ακόλουθη: Μηδὲν ἔχειν ἰδίᾳ συμφέρον… ἐπὶ τὸ ὅλον. Πιο συγκεκριμένα, ο άνθρωπος οφείλει να μην προτάσσει το προσωπικό του συμφέρον (Μηδὲν ἔχειν ἰδίᾳ συμφέρον) και να μην αποφασίζει σαν να ήταν αποκομμένος από την ολότητα. Ο άνθρωπος εντάσσεται σε μια παγκόσμια κοινότητα, αποτελώντας οργανικό τμήμα της. Έτσι, η ευδαιμονία του ανθρώπου θα εξασφαλιστεί, εφόσον αντιληφθεί το κοσμικό σχέδιο του Λόγου για καθετί και για τον ίδιο, και έτσι καταφέρει και ο ίδιος να ενταχθεί στον κόσμο (κοσμόπολη) και να ρυθμίσει ανάλογα τη συμπεριφορά του.

Επιπλέον, ο φιλόσοφος, για να στηρίξει λογικά την προτροπή που διατύπωσε αμέσως παραπάνω, χρησιμοποιεί μια παρομοίωση (ὥσπερ ἄν, εἰ ἡ χεὶρ ἢ ὁ ποὺς λογισμὸν εἶχον καὶ παρηκολούθουν τῇ φυσικῇ κατασκευῇ,…). Κατ’ ανάλογο τρόπο και ο άνθρωπος, αποκτώντας συνείδηση της θέσης του μέσα στον κόσμο, οφείλει να ενεργεί συντονίζοντας τις ορέξεις, επιθυμίες του και τις προτεραιότητές του με τον κοσμικό λόγο και ανάγοντας οτιδήποτε επιλέγει και πράττει στο σύνολο. Καταλήγοντας, ο Επίκτητος τονίζει ότι τα μέλη ενός οργανικού συνόλου, όπως το χέρι ή το πόδι, συντονίζονται με το σύνολο, επιτελούν τις λειτουργίες τους ακολουθώντας τη λογική του συνόλου στο οποίο ανήκουν ως μέλη. Επομένως, στην περίπτωση του ανθρώπου το λογικό και ηγεμονικό μέρος της ψυχής καλείται να αντιπαλέψει τις ανθρώπινες επιθυμίες (ὥρμησαν ἢ ὠρέχθησαν), και να τιθασεύσει τις άλογες επιθυμίες, που έρχονται σε αντίθεση με την κοσμική τάξη, όπως την καθόρισε ο παγκόσμιος λόγος.

 

Γλωσσικές επιλογές:

Ρητορικό ερώτημα: Τίς οὖν ἐπαγγελία πολίτου;

Αναλογία/παρομοίωση: ὥσπερ ἄν, εἰ ἡ χεὶρ ἢ ὁ ποὺς λογισμὸν…

Χρήση β’ ενικού: Ἐπὶ τούτοις πολίτης εἶ τοῦ κόσμου καὶ μέρος αὐτοῦ

 

ΘΕΜΑ Β3

1: δ,

2: α ,

3: ε ,

4: β ,

5: στ

ΘΕΜΑ Β4α:

1: ε,

2: δ,

3: ζ,

4: β,

5: α,

6: στ

Β4 β: Τα χωράφια έμειναν αδούλευτα λόγω του πολέμου και της επακόλουθης οικονομικής δυσπραγίας.

Ο προηγούμενος ομιλητής μάγεψε το κοινό με τον λόγο του.

ΘΕΜΑ Β5

Το θέμα της προαίρεσης, την ανθρώπινης βούλησης και ελευθερίας επιλογής έχει απασχολήσει διαχρονικά τους στοχαστές. Στο παράλληλο κείμενο του Παπανούτσου εξαίρεται ο ρόλος της προαίρεσης και τονίζεται ότι αυτή συμπορεύεται με την βούληση αφού είναι αλληλένδετες («Όπου προαίρεση, εκεί και βούληση»). Ωστόσο επισημαίνεται ότι μολονότι αυτή είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη φύση, δεν γίνεται πάντα αξιοποίησή της στην καθημερινότητα, μιας και πολλές ενέργειες του ανθρώπου γίνονται ενστικτωδώς και μηχανικά («Πρώτον ότι … ο κοινωνικός εθισμός»). Σημειώνει, επίσης, ότι ο άνθρωπος διαφοροποιείται από τα ζώα καθώς διαθέτει τη βούληση ως απότοκο της προαίρεσης. Τα ζώα, από την άλλη, δρουν ενστικτωδώς βάσει των παρορμήσεων και των ορέξεών τους («Στο ζώο υπάρχει … προαίρεση»). Στο σημείο αυτό επισημαίνεται η σύνδεση της ηθικής αρετής με την προαίρεση, όπως άλλωστε έχει τονίσει και ο Σταγειρίτης φιλόσοφος, πως η ηθική αρετή είναι επιλογή του ατόμου και δεν θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα καταναγκασμού.

Στο πρωτότυπο κείμενο ο Επίκτητος απευθύνοντας την παραίνεση στον άνθρωπο για την διερεύνηση της ταυτότητάς του με το υπαρξιακό ερώτημα «Σκέψαι τίς εἶ» απαντά ο ίδιος αμέσως ότι η κατεξοχήν ανθρώπινη ιδιότητα είναι η προαίρεση που τον ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα όντα. +σχόλιο Φ.Υ. «προαίρεσις». Ο Επίκτητος αναγνωρίζει στην προαίρεσιν ηγετικό και καθοδηγητικό ρόλο στον ανθρώπινο βίο (τοῦτο δ’ ἔστιν οὐδὲν ἔχων κυριώτερον προαιρέσεως, ἀλλὰ ταύτῃ τὰ ἄλλα ὑποτεταγμένα) και τη συνδέει με την ελευθερία (ἀδούλευτον, ἀνυπότακτον). Η προαίρεση δίνει ηθικό περιεχόμενο στις πράξεις μας, δεν ετεροκαθοριζόμαστε, και είμαι ενεργητικοί ηθικοί παράγοντες. Ο ίδιος ο Επίκτητος, χρησιμοποιώντας την έννοια της προαιρέσεως καλύπτει τόσο την ηθική βούληση, όσο και την διάνοια, τη λογική. Ο άνθρωπος έχει το χάρισμα να σκέφτεται πριν πράξει και να ενεργεί σύμφωνα με τους κανόνες της λογικής επιλέγοντας ή απορρίπτοντας συνειδητά το οτιδήποτε. Γι΄αυτό, ο φιλόσοφος υποστηρίζει ότι η προαίρεση είναι σύμφυτη με την ελευθερία και τη θεωρεί το κυριότερο στοιχείο της ανθρώπινης φύσης, αφού καταξιώνει τον άνθρωπο ως ηθικό ον διακρίνοντας αυτόβουλα το καλό από το κακό.

Η έννοια της προαίρεσης και της ελεύθερης βούλησης, ως ένα βασικό στοιχείο διαφοροποίησης του ανθρώπου από τα ζώα, είναι φανερό ότι προκρίνεται και από τους δύο φιλοσόφους. Ο Παπανούτσος βέβαια αναφέρεται στην «όρεξη» ως στοιχείο των ζώων, ενώ τονίζει ότι η προαίρεση δεν αφορά σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του ανθρώπου, στοιχεία που απουσιάζουν από το έργο του Επίκτητου.

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Γ1 .

Αν δανειστούμε χρήματα μπορούμε να προσελκύσουμε με μεγαλύτερο μισθό τους μισθοφόρους πεζοναύτες τους. Γιατί η δύναμη των Αθηναίων είναι περισσότερο εξαγοράσιμη (εξαγοράζουν τη δύναμή τους από άλλους) παρά δική τους. Αντίθετα η δική μας θα μπορούσε να πάθει αυτό σε μικρότερο βαθμό γιατί στηρίζεται περισσότερο στους στρατιώτες μας παρά στα χρήματα.

 Γ2 .

Οι Κορίνθιοι υποστηρίζουν ότι οι Πελοποννήσιοι θα νικήσουν τους Αθηναίους για τους εξής λόγους:

·   1. υπερέχουν σε αριθμό και πολεμική εμπειρία “πρῶτον μὲν πλήθει προύχοντας καὶ ἐμπειρίᾳ πολεμικῇ”

·    2. Όλοι εξίσου εκτελούν τις διαταγές “ ὁμοίως πάντας ἐς τὰ παραγγελλόμενα ἰόντας”

·    3.  Θα εξοπλίσουν το ναυτικό τους με χρήματα από την περιουσία τους και από τα χρήματα που υπάρχουν στους Δελφούς και στην Ολυμπία.

Με χρήματα εξάλλου μπορούν να εξαγοράσουν μισθοφόρους πεζοναύτες των Αθηναίων προσφέροντάς τους μεγαλύτερο μισθό αφού η δύναμή τους κυρίως βασίζεται σε μισθοφόρους και όχι σε δικούς τους στρατιώτες.

 

Γ3. Α. Ἐγώ δὲ νῦν καὶ ἀδικούμενος τoύς πολέμους ἐγείρω

 

Β. ἄμυναι, κατάθου, ἐπικράτησον, πρόσχες, πλέονα πλέω (πλείονα – πλείω)

 

Γ4. Α.

Ἔχοντες = αιτιολογική μετοχή, συνημμένη στο Ἡμεῖς

ἐπικρατῆσαι= τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση (εἰκὸς ἐστί) ετεροπροσωπία

πλήθει= δοτική της αναφοράς στο προύχοντας

μισθῷ = δοτική του μέσου στο ὑπολαβεῖν

ναυβάτας = αντικείμενο στο ὑπολαβεῖν

ἢ οἰκεία = β’ όρος σύγκρισης από το μᾶλλον (α όρος: ὠνητὴ) – οἰκεία κατηγορούμενο στο  “ἡ Ἀθηναίων δύναμις”

 

Β. Οἱ Κορίνθιοι ἔλεγον τότε καὶ ἀδικούμενοι τὸν πόλεμον ἐγείρειν (ταυτοπροσωπία)

ή Οἱ Κορίνθιοι ἔλεγον τότε τούτους καὶ ἀδικουμένους τὸν πόλεμον ἐγείρειν (ετεροπροσωπία, επειδή οι Κορίνθιοι μιλούν εκ μέρους όλων των Πελοποννησίων)

Επιμέλεια:

Άντα Κουτουβάλα, Στέλλα Τσούτσα

ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2022

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2022

ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία;

Γιατί δεν αγαπάνε οι μαθητές την ιστορία; Οι απαντήσεις είναι γνωστές. Γιατί συνήθως πρέπει να τη μάθουν παπαγαλία, γιατί συνήθως μαθαίνουν για προσωπικότητες και όχι για την κοινωνία, γιατί μαθαίνουν κυρίως για την παλαιότερη ιστορία και όχι τη νεότερη. Ο σημαντικότερος όμως λόγος που η ιστορία είναι απωθητική για τους μαθητές, είναι ότι το σχολείο δεν καταφέρνει να συνδέσει τη ζωή των μαθητών με το παρελθόν. Δεν καταλαβαίνουν γιατί να πρέπει να τα μάθουν όλα αυτά. Όπως μου έλεγαν κάποιοι φοιτητές μου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει να μαθαίνουμε ιστορία; Εμείς κοιτάμε μπροστά. Κοιτάμε στο μέλλον».

Αυτό που δεν καταλάβαιναν οι φοιτητές μου και δεν καταλαβαίνουν όσοι δεν εκτιμούν την αξία της γνώσης του παρελθόντος, είναι ότι τελικά όλοι μας είμαστε προϊόντα της ιστορίας. Ό,τι έχουμε στο μυαλό μας έρχεται από τους προηγούμενους από εμάς. Ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιώ για να γράψω αυτές τις γραμμές, δεν είναι δικές μου. Έρχονται από τους προηγούμενους από μένα. Και βέβαια το πιο σημαντικό δεν είναι οι λέξεις. Είναι οι πεποιθήσεις, οι αξίες, οι γνώσεις ακόμη και οι κανόνες. Εμείς αποφασίζουμε για τους κανόνες που ρυθμίζουν τη ζωή μας; Όχι βέβαια. Οι προηγούμενοι από εμάς αποφασίζουν. Εμείς γεννιόμαστε μέσα σε ένα πολιτισμό, σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που όλα αυτά έχουν ήδη διαμορφωθεί. Είναι τόσο μεγάλο το βάρος του παρελθόντος πάνω στο παρόν, που ένας ιστορικός έχει ισχυριστεί κάτι που όταν το είχα πρωτοακούσει είχα εντυπωσιαστεί: «Οι νεκροί μάς κυβερνούν». Βαριά κουβέντα. Δεν συμφωνώ εντελώς όμως, καθώς και εμείς επιδρούμε στον τρόπο που εξελίσσεται η ιστορία και έχουμε ευθύνη απέναντι στις μελλοντικές γενιές ως μελλοντικοί νεκροί που αναπόφευκτα είμαστε όλοι μας. Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς.

Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν. Αξίζει γιατί αυτοί είναι που διαμόρφωσαν τον κόσμο που μας περιβάλλει. Η γνώση του παρελθόντος είναι απαραίτητη για την κατανόηση του παρόντος. Ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, δεν μπορούμε να καταλάβουμε το σήμερα αν δεν ξέρουμε σε βάθος το χθες. Η ιστορία είναι μια πράξη αυτογνωσίας, μια πράξη γνώσης για τον συλλογικό μας εαυτό, απαραίτητη για να καταλάβουμε τον πολιτισμό μας.

Δεν μαθαίνουμε ιστορία για χάρη των προηγουμένων. Όντως αυτοί έφυγαν και δεν έχει πια καμία σημασία για αυτούς. Μαθαίνουμε ιστορία για εμάς, για να μάθουμε από τα λάθη των προηγουμένων, να δούμε τι λειτούργησε καλύτερα για εκείνους και τι όχι. Μαθαίνουμε ιστορία για να καταλάβουμε ποιοι είμαστε και να σκεφτούμε πού θέλουμε να πάμε. […]

[Ραϋμόνδος Αλβανός, Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες, εκδ. Επίκεντρο, 2022 (από τον Πρόλογο του βιβλίου)].

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Θυμάμαι, άρα ζω;

Εις σε προστρέχω, μνήμη, με πολύ σεβασμό, σαν να μου ήσουν ξένη, σαν να μην έχουμεφάει μαζί ψωμί και δάκρυα, σαν να μην ξέρω ότι χάρη σ’ εσένα επιστρέφει ο απολωλώς* καιρός.

Θέλω να αφιερώσω στη μνήμη και στη ζωτική της σημασία κάποιες σκέψεις, αλλά, επειδή έχω μια τόσο στενή σχέση μαζί της και μια ευγνώμονα οικειότητα, φοβάμαι μήπως όσα πω περιπέσουν σε έναν κάπως οικογενειακό τόνο, ατημέλητον, καθισμένον χαλαρά γύρω από την προχειρότητα. Με φοβίζει, ίσως και με καθησυχάζει μαζί, η πεποίθησή μου ότι η μνήμη είναι το δεύτερο εγώ μας.

Το ότι επιμένω να μιλώ για τη νοσταλγία δεν μοιάζει σαν να έχω βγει από το θέμα, που είναι η επέτειος. […]

Τι είναι η επέτειος; Την προς αυτήν ευσέβεια μάς την εμφυσά το περιβάλλον, το παράδειγμα, ή είναι ένστικτο ριζωμένο βαθιά στο φόβο μας ότι θα εκδιωχθούμε από τον παράδεισο της μνήμης; […]

Για να επανέλθω στα γήινα, η επέτειος είναι και μια μέρα άκρως κοινωνική. Πάει παντού. Και σε χαρές, και σε απώλειες. Διότι έχουν και οι απώλειες κάθε τόσο τα γενέθλιά τους – αυτές κι αν δεν θέλουν να ξεχαστούν…

Και βεβαίως η επέτειος διαπνέεται και από βαθύ πατριωτισμό. Τιμά τους ήρωες, συντονίζει τον ηρωισμό με το βηματισμό της σημαίας, παρελαύνουν οι Θερμοπύλες, δάφνινο στεφάνι στον άγνωστο στρατιώτη και, σιωπηρά, στον κάθε αγνοούμενο.

Για να δώσω και την πιο εγκόσμια μορφή στην επέτειο, ας πω ότι είναι ένα δωρεάν μεταφορικό μέσον με το οποίο μεταφέρεται το πολυπληθές παρελθόν εδώ στο παρόν.

Και ιδού, επιστρέφουν οι γονείς μας, έρχονται κι άλλου είδους αγάπες, άλλες

συνοδευόμενες από το αίσθημα, άλλες ασυνόδευτες […] – ιδού η νύφη ακόμα ερωτευμένη με το νυφικό της, γενέθλια, χρονιάρικα πια τα παιδιά σου, γενέθλια γενέθλια γενέθλια, κοντά η ενηλικίωση, και ακόμα τα κρατάει αγκαλιά και τα θηλάζει εκείνη η παλιά φωτογραφία σου.

[…]

 * απολωλώς: χαμένος

 [Ομιλία της Κικής Δημουλά, από το βιβλίο Εκλήθην ομιλήτρια, Ίκαρος, 2022, σσ. 156, 158, 159].

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Προεισαγωγικά θα σας πω την ιστορία του ταγαριού*. Το βρήκα καταχωνιασμένο σε μια παλιά κασέλα. Κι αυτή από το χωριό. Όταν το έδειξα της μαμάς μου γέλασε. Στα φοιτητικά της χρόνια το χρησιμοποιούσε ως τσάντα. Ήταν άβολο γι’ αυτήν τη δουλειά αλλά ήταν τότε της μόδας. Εξέφραζε οικολογικές ανησυχίες επίσης. Μου λέει να το πας της γιαγιάς σου. Ήθελε προφανώς να το ξεφορτωθεί. Δεν ξέρω τι μπορεί να της θύμιζε.

Η γιαγιά μου επιμένει να ζει στο χωριό. Στο σπίτι της έχει θερμοσίφωνα και τηλεόραση. Την επισκέφτηκα στις διακοπές του Πάσχα. Έχω το όνομά της και είμαι η αδυναμία της. Της έδειξα το ταγάρι και συγκινήθηκε. Το είχε φτιάξει η δική της μαμά στον αργαλειό. Ήταν μέρος της προίκας της. «Πράγματα για μια ζωή» σχολίασε. Φυσικά έκανε λάθος στο μέτρημα. Ήδη το ταγάρι είχε χρησιμοποιηθεί από τρεις γενιές. Ήταν βαμμένο με φυτικές βαφές και είχε ωραία λαμπερά σχέδια. Μου διηγήθηκε τα νυχτέρια** που έκαναν τότε υφαίνοντας στον αργαλειό με το φως του λυχναριού. Η μαμά της. Τα έλεγε αυτά με νοσταλγία. Η γιαγιά.

Εν τω μεταξύ η ώρα πλησίαζε εννιά και αντανακλαστικά είχε ανοίξει την τηλεόραση για τις ειδήσεις.

Της λέω γιαγιά γιατί δεν έρχεσαι να μείνεις μαζί μας στην Αθήνα.

– Γιατί τι θα έχω παραπάνω εκεί;

 * ταγάρι: είδος τσάντας

** νυχτέρι: εργασία κατά τη διάρκεια της νύχτας

 [Θανάσης Βαλτινός, Επείγουσα ανάγκη ελέου. Διηγήματα, Εστία, Αθήνα 2016, σσ. 41, 42].

 Θέμα Α

Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά τους λόγους (παράγραφοι 2-4) για τους οποίους, σύμφωνα με τον συγγραφέα του Κειμένου 1, είναι σημαντικό να μαθαίνουμε ιστορία (70-80 λέξεις).

Μονάδες 15

Θέμα Β

Β1. Με βάση τα Κείμενα 1 και 2 να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου ως σωστές ή λανθασμένες, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (δεν χρειάζεται να αναφέρετε συγκεκριμένο χωρίο κειμένου).

α. Το παρελθόν δεν επηρεάζει τις στάσεις και τις αντιλήψεις μας (Κείμενο 1).

β. Μαθαίνουμε ιστορία για να κατανοήσουμε αποκλειστικά το παρελθόν (Κείμενο 1).

γ. Η γνώση της ιστορίας βοηθά να γνωρίσουμε τους εαυτούς μας και τον πολιτισμό μας (Κείμενο 1).

δ. Η επέτειος σχετίζεται και με ευχάριστα και με δυσάρεστα γεγονότα της ζωής (Κείμενο 2).

ε. Μέσω των επετείων το παρελθόν συνδέεται με το παρόν (Κείμενο 2).

Μονάδες 10

Β2. α. Ποια μορφή έχει ο τίτλος του Κειμένου 1 (μονάδες 4) και ποιος είναι ο επικοινωνιακός του ρόλος; (μονάδες 6)

β. Ποιο υφολογικό αποτέλεσμα έχει η παρεμβολή του ευθέος λόγου στο τέλος της πρώτης παραγράφου: «Γιατί, κύριε, να πρέπει … μέλλον»; (μονάδες 5)

Μονάδες 15

 Β3. Πρόθεση της Κικής Δημουλά στο απόσπασμα «Για να επανέλθω … φωτογραφία σου» είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη σχετικά με το ρόλο που διαδραματίζει η επέτειος στη διατήρηση της μνήμης. Να αναφέρετε τρεις (3) διαφορετικές γλωσσικές επιλογές με τις οποίες επιτυγχάνει το στόχο της, παραθέτοντας τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 6) και να εξηγήσετε τη λειτουργία καθεμιάς από αυτές στο κείμενο. (μονάδες 9)

Μονάδες 15

Θέμα Γ

Γ1. Τι αντιπροσωπεύει το ταγάρι για την οικογένεια της αφηγήτριας;

Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με τρεις (3) κειμενικούς δείκτες.

Εσείς, αν ήσασταν στη θέση της αφηγήτριας, θα κρατούσατε το ταγάρι ή όχι και γιατί; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

 Θέμα Δ

Δ1. «Αξίζει να μαθαίνουμε για αυτούς τους νεκρούς. Αξίζει να γνωρίζουμε τι έκαναν, πώς σκέφτονταν, πώς ζούσαν». Με αφορμή τη διαπίστωση του συγγραφέα και αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2:

 α) να εκφράσετε την άποψή σας για την αξία της ιστορικής γνώσης και

 β) να αναφέρετε βιωματικούς τρόπους που μπορούν να καλλιεργήσουν το ενδιαφέρον σας για το ιστορικό παρελθόν. Το κείμενό σας να έχει τη μορφή άρθρου που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας. (350-400 λέξεις)

Μονάδες 30

 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Α1. Στην αναγκαιότητα της γνώσης και της μελέτης της ιστορίας αναφέρεται το κείμενο. Η συγκεκριμένη γνώση είναι σημαντική, αφού το παρόν είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το παρελθόν και έχει διαμορφώσει τον τρόπο που επικοινωνούμε, τις αντιλήψεις, τις γνώσεις και τα ιδανικά μας. Παράλληλα, συμβάλλει στη συνειδητοποίηση του κόσμου μας, του εαυτού μας και στην καλλιέργεια εθνικής συνείδησης ενώ, τέλος, αποτελεί πηγή άντλησης διδαγμάτων, ώστε να αποφευχθούν λάθη, και πυξίδα για τη μελλοντική πορεία μας.

 ΘΕΜΑ Β

Β1.

Λ

Λ

Σ

Σ

Σ

 

Β2.

α) Ο τίτλος του κειμένου «Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία;» διατυπώνεται με ερώτηση. Χρησιμοποιώντας υποτακτική έγκλιση και ρήμα σε α’ πληθυντικό πρόσωπο ο συγγραφέας εκφράζει τον προβληματισμό του σύγχρονου ανθρώπου όσον αφορά στη σπουδαιότητα μελέτης της ιστορίας. Ο συντάκτης μεταφέρει στον αναγνώστη τις ανησυχίες του, προκειμένου να τους ευαισθητοποιήσει και να τους αφυπνίσει σχετικά με την αξία της ιστορικής γνώσης. Διατυπώνει τη συγκεκριμένη απορία εσκεμμένα ως αφορμή- προετοιμασία για να δώσει την απάντηση στη συνέχεια ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει ανάγκη την ιστορική γνώση ως στήριγμα στη ζωή του. Επιπλέον, με τη χρήση της ερώτησης, αλλά και του α’ πληθυντικού προσδίδεται στο λόγο έμφαση, ζωντάνια, αμεσότητα, οικειότητα και δημιουργείται κλίμα διαλόγου.

 

β) Με τη χρήση του ευθέος λόγου ο συγγραφέας εκφράζει τη βιωματική εμπειρία του, παραθέτοντας τις απορίες των φοιτητών του σχετικά με τη χρησιμότητα της ιστορίας. Επιπλέον, προσδίδεται στον λόγο ζωντάνια, αμεσότητα και παραστατικότητα ενώ δημιουργείται κλίμα οικειότητας με τον αναγνώστη, καθώς εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι συχνά οι νέοι δεν συνειδητοποιούν την αξία της ιστορικής γνώσης. Μέσω αυτής της γλωσσικής επιλογής το κείμενο χαρακτηρίζεται από φυσικότητα και προφορικότητα, «σπάει» η μονοτονία του και προσελκύεται το ενδιαφέρον του αναγνώστη.

Β3.

-Ασύνδετο σχήμα: “Τιμά τους ήρωες… στρατιώτη”

-Μεταφορά: “ ας πω ότι είναι…παρόν”

-Επανάληψη:” γενέθλια γενέθλια γενέθλια” 

 

-Με τη χρήση ασύνδετου σχήματος δίνεται έμφαση στο πλήθος των επετειακών πατριωτικών εκδηλώσεων ενώ προσδίδεται στον λόγο ζωντάνια, παραστατικότητα και συναισθηματική ένταση.

-Με τη χρήση μεταφοράς η συγγραφέας δίνει έμφαση στην άμεση σύνδεση του παρελθόντος με το παρόν με τρόπο ζωντανό και παραστατικό, ευαισθητοποιώντας τον αναγνώστη σχετικά με την αξία της ιστορικής επετείου.

-Με την επανάληψη της λέξης “γενέθλια” αποδίδεται εμφατικά η σημασία της συγκεκριμένης επετείου που δηλώνει το πέρασμα των χρόνων.

 ΘΕΜΑ Γ

Το ταγάρι αντιπροσωπεύει την ιστορική πορεία της οικογένειας της αφηγήτριας, τους  κοινούς δεσμούς και τα βιώματα που συνδέουν τις τρεις γενιές, τις ρίζες της.

 

Κειμενικοί δείκτες

-πρωτοπρόσωπη αφήγηση «προεισαγωγικά…γέλασε»: προσδίδει βιωματικό χαρακτήρα στην αφήγηση 

-Βραχυπερίοδος λόγος: «της έδειξαν… προίκας της»: Με σαφή, λιτό τρόπο καταδεικνύεται η συναισθηματική αξία που είχε το ταγάρι για τη γιαγιά.

-εικόνα: «μου διηγήθηκε… λυχναριού»: αισθητοποιείται ο κόπος που κατέλαβε η γιαγιά με τη μητέρα της για τη δημιουργία του ταγαριού, προσδίδοντάς του συναισθηματική αξία.

 

Προσωπική άποψη: αν ήμουν στη θέση της αφηγήτριας θα κρατούσα το ταγάρι. Αιτιολόγηση:

- σύνδεση με την παράδοση

- διαφύλαξη της συνέχειας της οικογένειας

- σεβασμός στην ιστορία της οικογένειας

- συναισθηματική αξία- κειμήλιο

- επαφή με τις ρίζες μου

(ο μαθητής θα μπορούσε να δώσει και διαφορετική απάντηση, εφόσον την τεκμηρίωνε)

 

ΘΕΜΑ Δ

Δ1.

Τίτλος: «Ιστορία, στήριγμα και των σύγχρονων κοινωνιών», «Είμαστε η συνέχεια των προγόνων μας», «Το παρελθόν τροφοδοτεί το παρόν», «Η ιστορία αποτελεί πηγή έμπνευσης», «Η αναγκαιότητα της ιστορικής γνώσης»…

 Πρόλογος

Αδιαφορία νέων για ιστορία-παρελθόν-παράδοση 

αλλά παραμένει σημαντική η ιστορική γνώση και σήμερα

Ή

Αναφορά σε προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών (έλλειψη συνοχής, αδιαφορία για τα κοινά, αλλοίωση ταυτότητας,…), τα οποία οφείλονται σε άγνοια της ιστορίας καταδεικνύοντας την αξία της γνώσης του παρελθόντος

 1^ο Ζητούμενο

Αξία ιστορικής γνώσης:

- επαφή με το ιστορικό παρελθόν -> ουσιαστική κατανόηση της παράδοσης και επαφή με κοινά δεδομένα -> τόνωση εθνικής συνείδησης/συνοχή -> κοινές προσπάθειες -> πρόοδος // άμυνα σε ξενομανία στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, διαφύλαξη εθνικών ιδιαιτεροτήτων

- επαφή με αγώνες για ελευθερία και δημοκρατία // επαφή με λάθη που προηγήθηκαν -> άντληση διδαγμάτων, έμπνευσης, κινήτρων / συνειδητοποίηση της αξίας της ελευθερίας και δημοκρατίας -> αγωνιστικότητα / εγκατάλειψη αδράνειας, αδιαφορίας για τα κοινά / συμμετοχή και διάθεση προσφοράς στο σύνολο

 Μεταβατική Παράγραφος: Πολύπλευρη η προσφορά της ιστορικής γνώσης και άρα αναγκαία η καλλιέργεια ενδιαφέροντος γι αυτήν.

 2^ο Ζητούμενο

Βιωματική προσέγγιση παρελθόντος / ιστορίας:

- επισκέψεις σε μουσεία, ιστορικούς και αρχαιολογικούς χώρους -> πιο άμεση και ουσιαστική επαφή με το παρελθόν, με αντικείμενα, τρόπο οργάνωσης και ζωής, χώρους όπου εκτυλίχτηκαν σημαντικά γεγονότα -> διαμόρφωση εικόνας για την πραγματικότητα του παρελθόντος -> ενδιαφέρον για την ιστορία

- συμμετοχή σε εκπαιδευτικές ερευνητικές εργασίες, σε καλλιτεχνικά δρώμενα με αντικείμενο το παρελθόν, σε επετειακές εκδηλώσεις -> προσωπική αναζήτηση, επεξεργασία και οργάνωση πληροφοριών, εμβάθυνση στο παρελθόν -> αποφυγή της επιφανειακής προσέγγισης -> ουσιαστική κατανόηση της σημασίας της ιστορίας -> τόνωση ενδιαφέροντος

 Επίλογος

- Έκφραση απαισιοδοξίας, ανησυχιών αφού η προσέγγιση της ιστορίας παραμένει αποσπασματική και στηρίζεται στην αποστήθιση, γεγονός που εμποδίζει την κατανόηση της σημασίας της και την αξιοποίησή της

Ή

- Αναφορά ευθύνης της οικογένειας και της εκπαίδευσης στην ουσιαστική προσέγγιση της ιστορίας και τη συνειδητοποίηση της αξίας της

Ή

- Αναφορά στους κινδύνους που απορρέουν από την άγνοια του παρελθόντος, ώστε να καταδειχτεί η σημασία του

Επιμέλεια:

Σωτήρης Ζάχος, Στέλλα Τσούτσα, Αντιγόνη Μπιτελούλη, Στέλλα Γαλάνη