ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ
ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Α1
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν
γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα
στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:
α. Το «Χάτι Χουμαγιούν» (1856) οδήγησε στη σταδιακή
υποχώρηση του δυσμενούς κλίματος για τους υπόδουλους
Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
β. Τον Απρίλιο του 1916 ο τούρκος βαλής Μεχμέτ Τζεμάλ
Αζμή Μπέη παρέδωσε τη διοίκηση της Τραπεζούντας
στον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη.
γ. Από τα αντιβενιζελικά κόμματα πιο διαλλακτικά ήταν
τα κόμματα του Δημητρίου Ράλλη και του Κυριακούλη
Μαυρομιχάλη.
δ. Το 1ο εξάμηνο του 1911 ψηφίστηκαν από την Ελληνική
Βουλή 53 τροποποιήσεις μη θεμελιωδών διατάξεων του
Συντάγματος.
ε. Η κινητικότητα των προσφύγων, ιδιαίτερα κατά τα
πρώτα χρόνια μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα, υπήρξε
μεγάλη.
Μονάδες 10
Α2
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
α. Τάγματα εργασίας
β. Πατριαρχική Επιτροπή (1918)
γ. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923)
Μονάδες 15
Β1
α. Ποια εκσυγχρονιστικά αιτήματα των αντιπολιτευτικών
ομίλων, που συγκροτήθηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας
του 1850, εξέφρασε με την πολιτική του δράση ο
Αλέξανδρος Κουμουνδούρος; (μονάδες 5)
β. Ποιοι συμμετείχαν στην επανάσταση κατά του Όθωνα,
το 1862; (μονάδες 5)
Μονάδες 10
Β2
Πώς εξελίχθηκε το Κρητικό Ζήτημα από την έκρηξη των
Βαλκανικών Πολέμων μέχρι τον Φεβρουάριο του 1913;
Μονάδες 15
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Γ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας
στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται:
α. Να προσδιορίσετε τους στόχους της αγροτικής
μεταρρύθμισης που ξεκίνησε η κυβέρνηση του Ελ.
Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το 1917. (μονάδες 8)
β. Να αναφερθείτε στην ολοκλήρωση της συγκεκριμένης
μεταρρύθμισης και στα νέα προβλήματα που
αναδείχθηκαν στην πορεία της. (μονάδες 17)
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Τὰ μέτρα ἀπαλλοτριώσεως θεσπίσθηκαν στὶς 20 Μαΐου
1917, καὶ τὸ φθινόπωρο τοῦ ἴδιου ἔτους ἐπεκτάθηκαν μὲ
μερικὲς ἀλλαγὲς γιὰ νὰ περιλάβουν ὅλη τὴν Ἑλλάδα. Ἡ
μεταρρύθμιση ἀποσκοποῦσε στὴν ἀναγκαστικὴ
ἀπαλλοτρίωση τῶν κτημάτων ποὺ ξεπερνοῦσαν τὰ 1.000
στρέμματα. Οἱ κολλῆγοι καὶ οἱ ἀγροτικοὶ ἐργάτες, τόσο οἱ
ντόπιοι ὅσο καὶ οἱ πρόσφυγες, θὰ ἔπαιρναν ἀγροτικοὺς
κλήρους, εἴτε ἀπὸ τὶς ἀπαλλοτριωμένες γαῖες τῶν
τσιφλικιῶν, εἴτε ἀπὸ γαῖες τοῦ δημοσίου. Κανένα ἀπὸ τὰ
μέτρα αὐτά, ὅμως, δὲν ἐφαρμόσθηκε ἀμέσως. Ἐπίσης, κανένα
ἀπὸ τὰ μεγάλα τσιφλίκια δὲν ἀπαλλοτριώθηκε τὸ 1917, καὶ
μόνο ἕνα τὸ 1918. Καὶ πάλι ἐξωτερικὲς ἐπείγουσες ἀνάγκες,
ὁ πόλεμος καί, ἀργότερα, ἡ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία
ἀπορρόφησαν ὅλη τὴν προσοχὴ καὶ τὴ δραστηριότητα τῆς
κυβερνήσεως˙ μετὰ τὸ 1922, μὲ τὴ μεγάλη εἰσροὴ προσφύγων,
ἀναγκάστηκαν πιὰ οἱ κυβερνήσεις τῆς χώρας να δώσουν
ὁριστικὴ λύση στὸ ἀγροτικὸ πρόβλημα. [...]
Τὰ προβλήματα ποὺ εἶχαν σχέση μὲ τὴ διακίνηση
προϊόντων, τὴν παραδοσιακὴ ἐκμετάλλευση τοῦ μικροῦ
παραγωγοῦ ἀπὸ τοὺς μεσάζοντες, τὴν ἔλλειψη κεφαλαίων
καὶ τοὺς τοκογλυφικοὺς ὅρους δανειοδοτήσεως ποὺ
ἐπικρατοῦσαν στὴν ἐλεύθερη ἀγορά, ἔκαναν ἀκόμη πιὸ
αἰσθητὴ τὴν ἀνάγκη συλλογικῆς ἀσφάλειας ποὺ πρόσφεραν
οἱ συνεταιρισμοί [...].
[...] Ἡ ἵδρυση τοῦ Ὑπουργείου Γεωργίας, τὸν Ἰούνιο τοῦ
1917, ἀμέσως μετὰ τὴν ἐπάνοδο τοῦ Βενιζέλου στὴν Ἀθήνα,
στάθηκε ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἄμεσης κρατικῆς παρεμβάσεως στὴν
ὀργάνωση καὶ καθοδήγηση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς, ἔστω
καὶ ἂν ἡ παρέμβαση ἦταν στὴν ἀρχὴ ὑποτυπώδης.
Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τ. ΙΕ΄: Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ
1913 ὡς 1941, Ἀθήνα: Ἐκδοτική Ἀθηνῶν, 22008, σσ. 75-76.
Δ1
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας
στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε
στις επιπτώσεις από την άφιξη των Μικρασιατών
προσφύγων στον τομέα της ελληνικής βιομηχανίας.
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αξιοσημείωτες ήταν οι επιπτώσεις από την εγκατάσταση των
Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της ανατολικής Θράκης και
στον επιχειρηματικό τομέα. Η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε
με την προσθήκη μεγάλου αριθμού καταναλωτών ενώ,
ταυτόχρονα, από τον αστικό προσφυγικό πληθυσμό
αντλήθηκε φθηνό εργατικό δυναμικό αλλά και ειδικευμένοι
τεχνίτες. Η χώρα πλουτίστηκε με ανθρώπους δεδομένης
επιχειρηματικής ικανότητας και πείρας, που
πρωταγωνιστούσαν στις μεγάλες αγορές της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως
αναφέρεται στην έκδοση της ΚΤΕ του 1926, στους 7.000
εμπόρους και βιομηχάνους γραμμένους στο Επιμελητήριο της
Αθήνας, οι χίλιοι ήταν πρόσφυγες, ενώ στον Πειραιά η
αναλογία ήταν μεγαλύτερη. Από την αρχή η πολιτική της
ΕΑΠ ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιομηχανιών στους
συνοικισμούς, με σκοπό την εκτόνωση της ανεργίας.
Επρόκειτο όμως, κατά το μεγαλύτερο μέρος, για μικρές
βιοτεχνικές μονάδες, οι οποίες ενισχύθηκαν από το κράτος,
την ΕΑΠ ή την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, με κοινωνικά
και όχι αναπτυξιακά κριτήρια. Καινούριοι βιομηχανικοί-
βιοτεχνικοί κλάδοι αναπτύχθηκαν (ταπητουργία,
μεταξουργία, πλαστικά, βυρσοδεψία) και δόθηκε νέα ώθηση στην κλωστοϋφαντουργία και τη βιοτεχνία ειδών διατροφής.
Άνθιση γνώρισε και η βιομηχανία οικοδομικών υλικών, ο
μόνος κλάδος που υποκατέστησε μαζικά τις εισαγωγές στο
Μεσοπόλεμο. Στη δεκαετία 1922-1932 διπλασιάστηκε ο
αριθμός των βιομηχανικών μονάδων και αυξήθηκε ο όγκος
και η αξία της παραγωγής, χωρίς όμως να επέλθει κάποια
δομική αλλαγή. Η βιομηχανία θα αρχίσει να κινείται με
ταχύτερους ρυθμούς το 1931, χάρη κυρίως στην πολιτική
υποκατάστασης των εξαγωγών που ακολουθεί το ελληνικό
κράτος μετά την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού
συστήματος.
Γ. Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες. Η δύσκολη
προσαρμογή στις νέες συνθήκες», στο: Β. Παναγιωτόπουλος (επιμ.),
Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7ο ς τόμος: Ο
Μεσοπόλεμος, 1922-1940: Από την Αβασίλευτη Δημοκρατία στη
Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003,
σσ. 97-98.
Ενδεικτικές απαντήσεις
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
Α1.
α. Σ
β. Λ
γ. Λ
δ. Σ
ε. Σ
Α2.
α.« Τάγματα εργασίας»:σελ. 139: « Οι άνδρες…εκτελέστηκαν»
προαιρετικά :σελ. 253-254: «Από τους 697.000…αμελέ ταμπουρού»
β.«Πατριαρχική επιτροπή» σελ. 142-143: « Η επιστροφή…Ανατολικής Θράκης»
γ.«Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής»: σελ. 151-152 : « Με βάση…ανταλλαξίμων»
Β1.
α) σελ. 75-76 : « Περί τα τέλη…Αλέξανδρος Κουμουνδούρου»
β) σελ. 76: «Το Φεβρουάριο του 1862…χώρα»
Β2.
σελ. 219 : « Εκείνο που δεν…από την Κρήτη»
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
Γ1.
α) «Το αποφασιστικό βήμα…την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης». Με βάση το παράθεμα τα μέτρα απαλλοτρίωσης θεσπίστηκαν στις 20 Μαΐου του 1917, ενώ τον Ιούνιο του 1917 μετά την επάνοδο του Βενιζέλου στην Αθήνα ιδρύθηκε το Υπουργείο Γεωργίας. Η παρέμβασή του σε πρώτο στάδιο ήταν υποτυπώδης, ωστόσο η ίδρυσή του αποτέλεσε την απαρχή της άμεσης κρατικής παρέμβασης στην οργάνωση και την καθοδήγηση της γεωργικής παραγωγής. Το φθινόπωρο του ίδιου έτους τα μέτρα απαλλοτρίωσης επεκτάθηκαν με ορισμένες τροποποιήσεις ώστε να περιλάβουν όλη την Ελλάδα. Ο στόχος της αγροτικής μεταρρύθμισης ήταν διπλός: αρχικά η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές. Το παράθεμα μας πληροφορεί πως η μεταρρύθμιση στόχευε στην αναγκαστική απαλλοτρίωση των κτημάτων που ξεπερνούσαν τα 1.000 στρέμματα δηλαδή τα τσιφλίκια, ενώ οι αγροτικοί κλήροι που θα προέρχονταν είτε από τα απαλλοτριωθέντα τσιφλίκια είτε από τις γαίες του δημοσίου θα διανέμονταν στους κολλήγους και τους αγροτικού εργάτες. Ο δεύτερος στόχος ήταν η αποκατάσταση των προσφύγων και η πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο.
«Με βάση τα νομοθετήματα…κρατικού ενδιαφέροντος». Σύμφωνα με τα δεδομένα του παραθέματος, οι επείγουσες εξωτερικές ανάγκες της χώρας, όπως ο πόλεμος και η μικρασιατική εκστρατεία, δεν επέτρεψαν στις ελληνικές κυβερνήσεις να επιδείξουν την κατάλληλη προσοχή και να δραστηριοποιηθούν στο θέμα των απαλλοτριώσεων, με αποτέλεσμα κανένα από τα μεγάλα τσιφλίκια να μην απαλλοτριωθεί το 1917, ενώ μόνο ένα απαλλοτριώθηκε το 1918. Η μαζική εισροή πλήθους προσφύγων μετά την καταστροφή του 1922 ανάγκασε τις ελληνικές κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε οριστική επίλυση του επίμαχου ζητήματος.
β) «Η αναδιανομή…εμπόρων». Στο κείμενο του ιστορικού παραθέματος επιβεβαιώνεται πως προέκυψαν προβλήματα που σχετίζονταν με τη διακίνηση των προϊόντων, την εκμετάλλευση των μικροπαραγωγών από τους μεσάζοντες, την έλλειψη κεφαλαίων και τη διάθεση κερδοσκοπίας από τους εμπόρους, φαινόμενο σύνηθες στην ελεύθερη αγορά. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση προωθήθηκε η ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας, κρατικών οργανισμών παρέμβασης και παραγωγικών συνεταιρισμών. Πράγματι, η ανασφάλεια που δημιουργούσαν όλα τα παραπάνω προβλήματα στους παραγωγούς έκαναν απαραίτητη την αίσθηση της συλλογικής ασφάλειας που πρόσφεραν οι αγροτικοί-παραγωγικοί συνεταιρισμοί. «Το αγροτικό ζήτημα…Ρουμανία κ.λ.π».
Δ1.
«Για ένα διάστημα…εγκατάσταση των προσφύγων». Η άφιξη και η εγκατάσταση των προσφύγων της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης στην Ελλάδα αναζωογόνησε τον τομέα της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων γενικότερα. Η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε καθώς προστέθηκε ένας μεγάλος αριθμός καταναλωτών, ενώ νέο, ειδικευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό το οποίο κατεξοχήν αντλήθηκε από τον αστικό, προσφυγικό πληθυσμό, προστέθηκε στις εργατικές παραγωγικές δυνάμεις της χώρας. Ένα τρίτο σημαντικό όφελος ήταν η δράση ανθρώπων με δεδομένη επιχειρηματική ικανότητα και εμπειρία, οι οποίοι είχαν διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στα μεγάλα εμπορικά κέντρα και τις αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη δεκαετία 1922-1932 διπλασιάστηκε ο αριθμός των βιομηχανικών μονάδων και αυξήθηκε ο όγκος και η αξία της παραγωγής. Η ΕΑΠ ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιομηχανιών στους προσφυγικούς συνοικισμούς με σκοπό την καταπολέμηση της ανεργίας. Επρόκειτο όμως ως επί τι πλείστον για μικρές βιομηχανικές μονάδες τις οποίες το κράτος, η ΕΑΠ ή η Εθνική Τράπεζα ενίσχυαν με βάση κριτήρια κοινωνικά και όχι αναπτυξιακά. Αποτέλεσμα ήταν η πρόοδος της βιομηχανίας να μην είναι σημαντική εξαιτίας της διατήρησης των παραδοσιακών δομών λειτουργίας της, χωρίς κακία ουσιώδη δομική αλλαγή. Η επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής βιομηχανίας θα αρχίσει μετά το 1931, όταν μετά την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού συστήματος, το ελληνικό κράτος θα προβεί σε μια πολιτική υποκατάστασης των εξαγωγών.
Η συμμετοχή των προσφύγων ήταν μεγαλύτερη σε καινούριους βιομηχανικούς και βιοτεχνικούς κλάδους όπως την κλωστοϋφαντουργία, την ταπητουργία, τη μεταξουργία, την αλευροβιομηχανία, τη βυρσοδεψία, την παραγωγή πλαστικών και τη βιομηχανία οικοδομικών υλικών, η οποία αποτέλεσε και το μόνο κλάδο που υποκατέστησε μαζικά τις εισαγωγές κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Αρκετοί ήταν οι πρόσφυγες που αναδείχτηκαν ως επιχειρηματίες, βιομήχανοι ή μεγαλέμποροι. Το παράθεμα πιστοποιεί πως όπως αναφέρεται στην έκδοση της ΚΤΕ το 1926, από τους 7.000 εμπόρους και βιοτέχνες οι οποίοι ήταν καταγεγραμμένοι στο επιμελητήριο Αθηνών, οι 1.000 ήταν πρόσφυγες ενώ η αναλογία ήταν μεγαλύτερη στον Πειραιά. «Οι Έλληνες που προέρχονταν…ετοίμων ενδυμάτων».
Επιμέλεια:
Θεανώ Χατζή
