ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 2012

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ

ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β΄)

ΔΕΥΤΕΡΑ 21 ΜΑΪΟΥ 2012

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4)  

ΚΕΙΜΕΝΟ

Πανανθρώπινο μήνυμα τέχνης

Κάθε πολιτισμός έχει τα όρια και το στίγμα του στον ιστορικό χώρο και χρόνο. Μέσα ωστόσο στην ιστορία του κόσμου, το αρχαιοελληνικό αισθητικό επίτευγμα σημαδεύει την καταγωγή μιας τέχνης με πανανθρώπινο μήνυμα και με διαστάσεις παγκόσμιες, θα έλεγα σχεδόν εξωχρονικές. Πρώτη έκφραση της αποστασιοποίησης του ανθρώπου από την αναγκαιότητα της φύσης, χάρη στη μεταμόρφωση της ύλης σε πνεύμα, το ελληνικό πλαστικό κατόρθωμα δηλώνει την επίμονη και έλλογη προσπάθεια του καλλιτέχνη να δαμάσει το πάθος και τη μοίρα με τα έργα του νου και της καρδιάς, αυτά που φέρνουν τον άνθρωπο όλο και πιο κοντά στο Θεό, αυτά που τον οδηγούν δίπλα στο συνάνθρωπο.

Αποκρυστάλλωμα μιας ορθής και όρθιας σκέψης, το αρχαίο άγαλμα (μεμονωμένο ή ως αναπόσπαστο μέρος αρχιτεκτονικού συμπλέγματος) καθαγιάζει και αγλαΐζει1 τους χώρους της πόλης. Σήμα ανάτασης ψυχικής και ορόσημο πανάρχαιας μνήμης, θυμίζει στους πολίτες την αμέριστη ευθύνη τους για τη συνοχή της κοινωνικής ομάδας και ορθώνεται εγγυητής της ιστορικής αλληλεγγύης του συνόλου. Διαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας, έτσι όπως την ονειρευόταν η νεογέννητη δημοκρατία και έτσι όπως την ορίζει η πλατιά ειρηνευτική κίνηση του θεϊκού βραχίονα στο αέτωμα του ολυμπιακού ναού. Κίνηση που αναδεικνύει τον Απόλλωνα ρυθμιστή στη διαμάχη του ανθρώπου με το ζώο, με το μυθικό Κένταυρο, στην Ολυμπία, και οργανωτή της ζωής μέσα στο φως του λόγου. Το πέρασμα από το μύθο στο λόγο έγινε, χάρη στην τέχνη, άγαλμα, θέαμα και θεωρία. […]

Το πέρασμα από το ζώο, την άγρια φύση και τους αγρούς, στο δομημένο άστυ και στην οργανωμένη πόλη, ας πούμε τη θεϊκή μετάβαση από την κυνηγέτιδα Άρτεμι στην πολιάδα Αθηνά, δηλώνει με κάθε της μορφή και σε κάθε της βήμα η αρχαία ελληνική τέχνη, πρώτη αυτή εγρήγορση του ανθρώπου στον κόσμο του ελεύθερου πνεύματος. Αυτό ίσως είναι το συνοπτικό μέγιστο μάθημα του αρχαιοελληνικού βιώματος, των ανθρώπων που πρώτοι σμίλευσαν στο ξύλο, στην πέτρα και στο μάρμαρο, τη μορφή της εσωτερικής ενατένισης, συνδυασμένη με την ιδεατή πληρότητα της φυσικής ομορφιάς. Μαρτυρεί για τα λεγόμενά μου το αινιγματώδες χαμόγελο του αρχαϊκού κούρου και η ανείπωτη έκπληξη στο βλέμμα της κόρης μέσα στην πολύπτυχη φορεσιά της.

Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση και για αυτογνωσία, ιδού το πρώτο ερωτηματικό, το για πάντα αναπάντητο, ιδού η αυγή του μυστηρίου που οδήγησε τον άνθρωπο να γίνει πλάστης αθάνατου έργου, δημιουργός δηλαδή θεών. Δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο. Το συντροφικό συναπάντημα του ανθρώπου με τους θεούς διδάσκει η αρχαία αισθητική, στην προσπάθειά της να αιχμαλωτίσει την τέλεια μορφή την πάντα μετέωρη και πάντα τεταμένη προς μια ιδεατή πληρότητα, προς ένα αέναο γίγνεσθαι. Να γιατί η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή: είναι η τέχνη πυξίδα και σταθερός προσανατολισμός, αυτή που δεν γνώρισε αμηχανίες και αγνοεί τα αδιέξοδα, γι’ αυτό και εμπνέει κάθε αναγέννηση, γι’ αυτό και μένει η βάση κάθε πνευματικής παλιννόστησης προς το ουσιώδες, δηλαδή τη δημιουργία ελευθερίας.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ

Πολιτισμός και Ελληνισμός

Προσεγγίσεις, Αθήνα 2007

(Διασκευή) 

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).

Μονάδες 25

Β1. Η αρχαία τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή. Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της φράσης σε μία παράγραφο (70-90 λέξεις).

Μονάδες 10

Β2. α) Να βρείτε τους δύο τρόπους πειθούς που χρησιμοποιεί η συγγραφέας στην τελευταία παράγραφο και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με μία αναφορά για κάθε τρόπο (μονάδες 6).

β) Να εντοπίσετε στο κείμενο τέσσερις λέξεις ή φράσεις με μεταφορική σημασία (μονάδες 4).

Μονάδες 10

Β3. α) επίτευγμα, δαμάσει, μετάβαση, πληρότητα, ουσιώδες: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις (μονάδες 5).

β) έλλογη, κοντά, συνοπτικό, φυσικής, αιχμαλωτίσει: Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις (μονάδες 5).

Μονάδες 10

Β4. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης στις παρακάτω φράσεις και να τις μετατρέψετε στο αντίθετο είδος:

Διαγράφει ο τεχνίτης τα πλαίσια μιας πάντα ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας (μονάδες 2).

Δάμασε η ελληνική τέχνη το ζώο πριν ανακαλύψει τον τέλειο άνθρωπο (μονάδες 3).

Μονάδες 5

Γ1. Σε ημερίδα του δήμου σου με θέμα «Τέχνη και Ζωή» συμμετέχεις ως εκπρόσωπος του σχολείου σου με εισήγηση 500-600 λέξεων. Στην εισήγηση αυτή αναφέρεσαι στην προσφορά της Τέχνης στους νέους σήμερα, καθώς και στους τρόπους με τους οποίους μπορεί το σχολείο να συμβάλλει στην ουσιαστική επαφή τους με αυτήν.

Μονάδες 40

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θεματικό Κέντρο: Η παναθρώπινη προσφορά της αρχαίας ελληνικής τέχνης
1η παράγραφος: Η αρχαία ελληνική τέχνη προσφέρει ένα πανανθρώπινο μήνυμα ενώ οι διαστάσεις της είναι παγκόσμιες με έργα σκέψης και συναισθήματος που οδηγούν τον άνθρωπο προς το Θεό και το συνάνθρωπο
2η παράγραφος: Η αρχαία ελληνική τέχνη αποτελεί σημαντικό στοιχείο της πόλης λειτουργώντας  ως υπενθύμιση της ευθύνης του πολίτη ως προς τη συνοχή της ομάδας ενώ παράλληλα εγγυάται την ιστορική αλληλεγγύη

3η παράγραφος: Η αρχαία ελληνική τέχνη εκφράζει τη μετάβαση από πρωτόγονες καταστάσεις στον κόσμο του πνεύματος
4η παράγραφος: Η αρχαία ελληνική τέχνη είναι πρωτοποριακή και επίκαιρη ακόμα και σήμερα, αφού αυτή πρώτη έδειξε και συνεχίζει να δείχνει το δρόμο προς την ολοκλήρωση που πρέπει να ακολουθεί ο άνθρωπος

Β1.
Η αρχαία ελληνική τέχνη θα μένει πάντα πρωτοποριακά επίκαιρη και ζωντανή, αφού τα μηνύματά της είναι πανανθρώπινα και διαχρονικά:

-δείχνει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσει ο άνθρωπος προς την ολοκλήρωση

-εμπνέει δημοκρατικές αξίες

-δίνει απαντήσεις σε βασικά ζητήματα ύπαρξης

-αποτελεί σημείο αναφοράς ως προς τη συνοχή του συνόλου….

Β2.

α)

-Επίκληση στο συναίσθημα: περιγραφή και συγκινησιακή γλώσσα

«Ιδού η απαρχή της προσπάθειας για γνώση… αέναο γίγνεσθαι»

-Επίκληση στη Λογική: επιχείρημα

«Να γιατί η αρχαία τέχνη θα μένει … ελευθερίας»

β)

«πολιτισμός έχει… το στίγμα»

«όρθιας σκέψης»

«φως του λόγου»

«είναι η τέχνη πυξίδα»

Β3.
α) Συνώνυμα

επίτευγμα: κατόρθωμα, κατάκτηση

δαμάσει: ελέγξει, τιθασεύσει

μετάβαση: μετακίνηση, πέρασμα

πληρότητα: αρτιότητα, ολοκλήρωση

ουσιώδες: σημαντικό, βασικό

β) Αντώνυμα

έλλογη: παράλογη, άλογη

κοντά: μακριά

συνοπτικό: αναλυτικό, διεξοδικό, λεπτομερειακό

φυσικής: τεχνητής, ψεύτικης

αιχμαλωτίσει: (απ)ελευθερώσει

Β4.
α) Ενεργητική σύνταξη => Παθητική: Τα πλαίσια μιας ευνομούμενης και ισορροπημένης πολιτείας διαγράφονται από τον τεχνίτη

β) Ενεργητική σύνταξη => Παθητική: Από την ελληνική τέχνη δαμάστηκε το ζώο πριν ανακαλυφθεί ο τέλειος άνθρωπος

Γ.

Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί Συμμαθητές

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Αναφορά στο πλήθος των επιτευγμάτων του ανθρώπινου πολιτισμού, ανάμεσα στα οποία η Τέχνη κατέχει περίοπτη θέση…

ή

Αναφορά στη σημαντική προσφορά της κλασικής αρχαιότητας στον παγκόσμιο πολιτισμό. Η τέχνη ένα από τα σημαντικότερα δείγματα με διαχρονική αξία και παγκόσμια απήχηση…

ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ

Α  ΕΝΟΤΗΤΑ
Η Τέχνη προσφέρει:
- προβληματισμό και άρα τόνωση των πνευματικών γνωρισμάτων του νέου…

- ουσιαστική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου / φυγή από την καθημερινότητα / απαλλαγή από αρνητικά συναισθήματα / εκτόνωση / ηρεμία / ανανέωση …

- επαφή με την παράδοση και τόνωση της εθνικής ταυτότητας και συνείδησης, γεγονός που συμβάλλει στην άμυνα στον κίνδυνο της πολιτιστικής αφομοίωσης και στη διαφύλαξη της εθνικής συνοχής…

- επαφή με γνωρίσματα, αξίες, νοοτροπίες, επιτεύγματα άλλων λαών και πολιτισμών, γεγονός που συμβάλλει στη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων αλλά και στην άντληση θετικών στοιχείων…

Β  ΕΝΟΤΗΤΑ

Το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στην ουσιαστική επαφή των μαθητών με την Τέχνη μέσω:
- της ένταξης καλλιτεχνικών μαθημάτων στα προγράμματα και διοργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων και εργασιών με συμμετοχή των μαθητών, ώστε οι μαθητές να κατανοήσουν την αξία της τέχνης και να μπορούν να την ερμηνεύσουν

- επισκέψεων σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (συναυλίες, θέατρο, εκθέσεις βιβλίων…), ώστε οι μαθητές να εντάξουν την τέχνη στον ελεύθερο χρόνο τους

- τόνωση της αυτογνωσίας και της κρίσης των μαθητών, ώστε τα παιδιά να κατανοήσουν τις πνευματικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους, τα οποία μπορεί να καλύψει η επαφή με την Τέχνη αλλά και να μπορούν να αποκωδικοποιούν τα μηνύματά της

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Αναφορά στην έλλειψη ουσιαστικής προσπάθειας του σχολείου ως προς την επαφή των μαθητών με την Τέχνη, γεγονός που οδηγεί στον παραγκωνισμό της…

ή

Αναφορά στην ανάγκη συνεργασίας της εκπαίδευσης με άλλους κοινωνικούς και πνευματικούς φορείς, ώστε οι προσπάθειες επαφής των νέων με την Τέχνη να είναι ουσιαστικές και παράλληλα να αποφευχθούν αποσπασματικές ενέργειες οι οποίες συνήθως οδηγούνται στο κενό…

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

Επιμέλεια:

Σωτήρης Π. Ζάχος

Ζωή Δουβεντζίδου