Θέματα Αρχαίων Ελληνικών 2021

 

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

 

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτων, Πρωταγόρας, 322a-323a

 

…κατ’ ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν· ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής –πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική– ἐζήτουν δὴ ἀθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις· ὅτ’ οὖν ἀθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο.

Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. Ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆς Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποις· «Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; νενέμηνται δὲ ὧδε · εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί· καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἢ ἐπὶ πάντας νείμω;» «Ἐπὶ πάντας», ἔφη ὁ Ζεύς, «καὶ πάντες μετεχόντων· οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν · καὶ νόμον γε θὲς παρ’ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως».

 

 

Α1.

α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το αρχαίο κείμενο (μονάδες 3) και να τεκμηριώσετε κάθε απάντησή σας γράφοντας τις λέξεις/φράσεις του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνουν (μονάδες 3):

1. Η πολεμική τέχνη είναι μέρος της πολιτικής.

2. Κατά τον Πρωταγόρα, ο Δίας ανησύχησε για τον πιθανό αφανισμό του ανθρώπινου γένους. 3. Οι τέχνες έχουν διαμοιραστεί σε όλους. (μονάδες 6)

 

β. 1. «…διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν»: Σε ποια λέξη του αρχαίου κειμένου αναφέρεται η αντωνυμία «αὐτῶν»;

2. «…οὕτω καὶ ταύτας νείμω;»: Σε ποια φράση του αρχαίου κειμένου αναφέρεται το επίρρημα «οὕτω»;

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

 

Β1. «Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί»: Ποια είναι τα μέρη της πολιτικής αρετής και ποια η λειτουργία τους στην πολιτική κοινωνία;

Μονάδες 10

 

Β2. «Ἐπὶ πάντας», ἔφη ὁ Ζεύς, «καὶ πάντες μετεχόντων· οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεις, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν· καὶ νόμον γε θὲς παρ’ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦ ς καὶ δίκης μετέχειν κτείνειν ὡς νόσον πόλεως»: Να βρείτε τέσσερις (4) γλωσσικές επιλογές με τις οποίες παρουσιάζεται η εντολή του Δία για την επιβολή της θανατικής ποινής (μονάδες 4). Πώς δικαιολογείται η αυστηρότητα της ποινής; (μονάδες 6)

Μονάδες 10

 

Β3. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμιά από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη:

1. Στην καταδίκη του Σωκράτη συνέβαλε και η υποψία ότι ο φιλόσοφος διαπνεόταν από δημοκρατικά φρονήματα.

2. Η αρχαία ελληνική θρησκεία διέθετε ιερατείο με αποστολή τη μεσολάβηση μεταξύ θεών και ανθρώπων.

3. Στο πρώτο του ταξίδι στη Σικελία ο Πλάτων ήρθε σε επαφή με τη φιλοσοφία των Πυθαγορείων.

4. Η 7η Επιστολή δίνει πληροφορίες για τη ζωή του Πλάτωνα.

5. Ο Ησίοδος δίνει μια εξαιρετικά αισιόδοξη εικόνα για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Μονάδες 10

 

Β4.α. Να αντιστοιχίσετε στο τετράδιό σας καθεμιά αρχαία ελληνική λέξη της Στήλης Α με την ετυμολογικά συγγενή της νεοελληνική λέξη της Στήλης Β (στη Στήλη Β περισσεύουν δύο λέξεις).

 

 

 

Στήλη Α 11.        σποράδην 22 .       σκεδαννύμενοι 33.       ἀπώλλυντο 44.        ἱκανὸς 55.      μετεχόντων 66.       θὲς

Στήλη Β α. παρακαταθήκη β. θέαμα   γ. διασκέδαση δ. θύμα   ε. σπαρτά στ. πανωλεθρία ζ. άφιξη η. σχολικός

(μονάδες 6)

Β4.β. Για καθεμιά από τις δύο παρακάτω λέξεις να γράψετε μία περίοδο λόγου στα νέα ελληνικά, όπου η ίδια λέξη, στο ίδιο μέρος του λόγου, σε οποιαδήποτε μορφή της (πτώση, αριθμό, γένος, έγκλιση, χρόνο), χρησιμοποιείται με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει στο αρχαίο κείμενο:

«διεφθείροντο», «δημιουργοί». (μονάδες 4)

Μονάδες 10

 

 Β5. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Στο παρακάτω κείμενο, ο συνομιλητής του Σωκράτη Καλλικλής αντιπαραθέτει τους θετούς νόμους της κοινωνίας με το δίκαιο της φύσης.

 Νομίζω ότι αυτοί που καθορίζουν τους νόμους είναι οι αδύνατοι άνθρωποι, δηλαδή οι πολλοί. Αυτοί καθορίζουν όχι μόνο τους νόμους αλλά και γενικότερα τι είναι αξιέπαινο και τι αξιοκατάκριτο, με αποκλειστικό κριτήριο τους εαυτούς τους και το συμφέρον τους. Φοβίζουν λοιπόν τους πιο δυνατούς και ικανούς ανθρώπους και τους λένε ότι η πλεονεξία είναι κάτι άσχημο και άδικο και ότι το να ζητά κανείς να έχει περισσότερα από τους άλλους είναι ο πυρήνας της αδικίας. Ο λόγος είναι απλός: αφού οι ίδιοι είναι χειρότεροι, τους αρκεί να έχουν όλοι ίσα μερίδια. Γι’ αυτό, το να ζητά κανείς να έχει περισσότερα από τους πολλούς νομίζεται άδικο και άσχημο και θεωρείται παράνομο. Η ίδια η φύση, ωστόσο, δείχνει , κατά τη γνώμη μου, ότι είναι δίκαιο όποιος είναι καλύτερος και δυνατότερος να έχει περισσότερα από τον χειρότερο και τον πιο αδύνατο.

 Πλάτων, Γοργίας, 483b-d

Ποια είναι η άποψη του Καλλικλή για την αδικία; Να τη συγκρίνετε με την αντίστοιχη άποψη του Πρωταγόρα στο παρακάτω απόσπασμα από το κείμενο αναφοράς: «ἐζήτουν δὴ ἀθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις· ὅτ’ οὖν ἀθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο».

Μονάδες 10

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ξενοφών, Απολογία Σωκράτους, 31-34,

(ed. E.C. Marchant, OXFORD CLASSICAL TEXTS)

 

Στο παρακάτω απόσπασμα από τον επίλογο του έργου

«Απολογία Σωκράτους», ο Ξενοφών διατυπώνει κρίσεις για τη

στάση του Σωκράτη στο δικαστήριο.

 Ἄνυτος μὲν δὴ διὰ τὴν τοῦ υἱοῦ πονηρὰν παιδείαν καὶ διὰ τὴν αὑτοῦ ἀγνωμοσύνην ἔτι καὶ τετελευτηκὼς τυγχάνει κακοδοξίας. Σωκράτης δὲ διὰ τὸ μεγαλύνειν ἑαυτὸν ἐν τῷ δικαστηρίῳ φθόνον ἐπαγόμενος μᾶλλον καταψηφίσασθαι ἑαυτοῦ ἐποίησε τοὺς δικαστάς. ἐμοὶ μὲν οὖν δοκεῖ θεοφιλοῦς μοίρας τετυχηκέναι· τοῦ μὲν γὰρ βίου τὸ χαλεπώτατον ἀπέλιπε, τῶν δὲ θανάτων τοῦ ῥᾴστου ἔτυχεν. ἐπεδείξατο δὲ τῆς ψυχῆς τὴν ῥώμην· ἐπεὶ γὰρ ἔγνω τοῦ ἔτι ζῆν τὸ τεθνάναι αὐτῷ κρεῖττον εἶναι, ὥσπερ οὐδὲ πρὸς τἆλλα τἀγαθὰ προσάντης ἦν, οὐδὲ πρὸς τὸν θάνατον ἐμαλακίσατο, ἀλλ’ ἱλαρῶς καὶ προσεδέχετο αὐτὸν καὶ ἐπετελέσατο. ἐγὼ μὲν δὴ κατανοῶν τοῦ ἀνδρὸς τήν τε σοφίαν καὶ τὴν γενναιότητα οὔτε μὴ μεμνῆσθαι δύναμαι αὐτοῦ οὔτε μεμνημένος μὴ οὐκ ἐπαινεῖν. εἰ δέ τις τῶν ἀρετῆς ἐφιεμένων ὠφελιμωτέρῳ τινὶ Σωκράτους συνεγένετο, ἐκεῖν ον ἐγὼ τὸν ἄνδρα ἀξιομακαριστότατον νομίζω.

προσάντης: απότομος, απόκρημνος, μτφ. αντίθετος

ἐμαλακίσατο: έδειξε αδυναμία, δείλιασε

ἐφιεμένων: αυτών που επιθυμούν

 

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «Ἄνυτος μὲν… τετυχηκέναι».

Μονάδες 10

Γ3.α. «ἐμοὶ μὲν οὖν δοκεῖ θεοφιλοῦς μοίρας τετυχηκέναι· τοῦ μὲν γὰρ βίου τὸ χαλεπώτατον»: να ξαναγράψετε το απόσπασμα μεταφέροντας τα επίθετα στον αντίθετο αριθμό, στον συγκριτικό βαθμό και μετατρέποντας όλους τους υπόλοιπους κλιτούς ονοματικούς τύπους στον αντίθετο αριθμό.

(μονάδες 7)

β. «ἐπεὶ γὰρ ἔγνω τοῦ ἔτι ζῆν τὸ τεθνάναι»: να γράψετε το β’ ενικό πρόσωπο προστακτικής όλων των ρηματικών τύπων του αποσπάσματος, στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή.

(μονάδες 3)

Μονάδες 10

 Γ4.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τούς όρους: διὰ τὸ μεγαλύνειν, τοῦ ζῆν, τοῦ ἀνδρός, ἀξιομακαριστότατον.

(μονάδες 4)

β. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τον υποθετικό λόγο του κειμένου, αιτιολογώντας τον χαρακτηρισμό σας (μονάδες 3). Να κάνετε όλες τις απαραίτητες αλλαγές ώστε να δηλώνει το προσδοκώμενο (μονάδες 3).

(μονάδες 6)

Μονάδες 10

 

 

 

ΓΝΩΣΤΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1α.

1 Σωστό : «πολιτικὴν  γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική» 

2 Σωστό:  «Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν»

3 Λάθος: «Νενέμηνται δὲ ὧδε· εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί»

 

Α1β.

1. «αὐτῶν»: τῶν θηρίων
2. «οὕτω καὶ ταύτας νείμω;» : ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται

 

Β1.

Τα μέρη της πολιτικής αρετής είναι η αιδώς και η δίκη. Με τον όρο αἰδώς δηλώνεται το αίσθημα σεβασμού ενός μέλους της κοινότητας έναντι των υπολοίπων, όλες οι ηθικές αναστολές και φόβοι που προφυλάσσουν τον άνθρωπο από αντικοινωνική συμπεριφορά (με άλλα λόγια: ο αυτοσεβασμός, η ντροπή που νιώθει ο άνθρωπος όταν έχει προβεί σε τέτοια συμπεριφορά). Σε ένα λεξικό με τον τίτλο Ὅροι, το οποίο ανάγεται στην πλατωνική Ακαδημία, η αἰδώς ορίζεται ως «εκούσια υποχώρηση από απερίσκεπτη συμπεριφορά, σύμφωνα με το δίκαιο και αυτό που φαίνεται καλύτερο· εκούσια κατανόηση του καλύτερου· προσοχή για αποφυγή της δικαιολογημένης επίκρισης» (412c). Το δίπολο των αρετών αἰδὼς καὶ δίκη ισοδυναμεί με το σωφροσύνη καὶ δικαιοσύνη, το οποίο χρησιμοποιεί ο Πρωταγόρας στο επιμύθιο του λόγου του. Ο όρος δίκη στο συγκεκριμένο απόσπασμα δεν χρησιμοποιείται με τη σημασία της δικαστικής διαδικασίας. Βρίσκεται κοντά στην αρχική της σημασία· δίκη: το ορθό, το δίκαιο. Κατά προέκταση, η δίκη δηλώνει εδώ την έμφυτη αντίληψη για το σωστό, το κοινό περί δικαίου αίσθημα.

Με τη φράση αυτή διατυπώνεται έξοχα η κοινωνιοπλαστική αποστολή της αιδούς και της δίκης, αφού σ’ αυτές οφείλεται η δημιουργία των κοινωνιών.  Ειδικότερα η αιδώς οδηγεί σε ό,τι ονομάζεται «πόλεων κόσμοι», δηλαδή εμπνέει στους πολίτες κόσμια συμπεριφορά και συντελεί στην κατάκτηση της αυτονομίας τους, αναγκαία για την αρμονία της κοινωνίας. Η δίκη παραπέμπει στο «πόλεων δεσμοί», δηλαδή σε υπαγορεύσεις με τις οποίες οι πολίτες υποβάλλονται σε δεσμεύσεις της συμπεριφοράς τους, ώστε να επιβάλλεται η συνοχή της πολιτικής κοινωνίας . Η συμπληρωματική λειτουργία των δύο «δώρων» συνεπάγεται φιλίαν, που σημαίνει θεϊκή ενότητα της πολιτείας, σύμπνοια και ομόνοια των πολιτών, ώστε να συμβιώνουν αρμονικά.

Σε ατομικό επίπεδο, λοιπόν, ενισχύεται η ηθική του ατόμου, το οποίο απαλλάσσεται από ταπεινά ένστικτα, πάθη, αδυναμίες και ορμές, απομακρύνεται από την ιδιοτέλεια, την αισχροκέρδεια, τον ωφελιμισμό. Καλλιεργείται και αναπτύσσεται η εντιμότητα και η κοινωνικότητα, ενώ αποτρέπονται οι αυθαιρεσίες. Από την άλλη, Σε συλλογικό επίπεδο εδραιώνεται η αμοιβαία εμπιστοσύνη και εξασφαλίζεται η ισορροπία στις σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους καθώς και η αρμονική συμβίωση μέσα στην πόλη, η συνοχή του συνόλου, η ισορροπία και η ευταξία. Με αυτές αναπτύσσονται μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις φιλίας, συνεργασίας, αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού, επιτυγχάνεται η ηθική ενότητα της πολιτείας, σύμπνοια και ομόνοια των πολιτών, ώστε να συμβιώνουν αρμονικά. Με όλα αυτά θεμελιώνεται ο ομαλός πολιτικός βίος, που στηρίζεται στον σεβασμό και τη δικαιοσύνη.

Β2.

Γλωσσικές επιλογές με τις οποίες παρουσιάζεται η εντολή του Δία για την επιβολή της θανατικής ποινής:

1) Επανάληψη: πάντας... πάντες + πόλεις…πόλεως.

2) Αντίθεση: πάντες - ὀλίγοι

3) Προστακτική: θὲς, μετεχόντων

4) Δυνητική ευκτική: ἄν γὲνοιντο που δηλώνει αυτό που θα μπορούσε να συμβεί στο παρόν – μέλλον

5) Εναλλαγή ευθέος και πλαγίου λόγου

6) Μεταφορά/ παρομοίωση: «ὡς νόσον πόλεως»

Ο Πρωταγόρας τελειώνει τον μύθο με τον Δία να επιβάλλει αυστηρά την ανάγκη της καθολικότητας της πολιτικής αρετής και μάλιστα με την ποινή του θανάτου δηλώνοντας έτσι την πολύ μεγάλη σημασία που δίνει στις αξίες της αιδούς και της δίκης για τη συγκρότηση και τη διατήρηση της πολιτείας. Η σημασία και η αυστηρότητα του νόμου του Δία τονίζεται από την επιβολή θανατικής ποινής («κτείνειν ὡς νόσον πόλεως») σε όποιον δεν συμμορφώνεται στις εντολές του. Η παρομοίωση όποιου δεν συμμετέχει στην πολιτική αρετή με αρρώστια της πόλης υποδηλώνει ότι αποτελεί κίνδυνο γι’ αυτή και πρέπει να θανατωθεί για να διαφυλαχθεί η τάξη και η ισορροπία του συνόλου. Ο Δίας ζητάει το απόλυτο και το απαιτεί με αμείλικτη σκληρότητα. Επιπλέον η επιβολή της ποινής του θανάτου από τον Δία, και συνεπώς η αδυναμία του να εξασφαλίσει την καθολικότητά τους, δείχνει ότι οι αξίες της αιδούς και της δίκης δεν είναι έμφυτες, αλλά χρειάζεται η προσπάθεια κατάκτησής τους από τον άνθρωπο. Με αυτόν τον τρόπο οι πολίτες διαμορφώνουν κοινωνικοπολιτική συνείδηση και αναδεικνύονται υπεύθυνοι για τη χρηστή διοίκηση, αφού αυτή εξαρτάται από το δικαίωμά τους να έχουν βαρύνουσα άποψη για τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων.

Β3.

1. Λάθος

2. Λάθος

3. Σωστό

4. Σωστό

5. Λάθος

 

Β4α

1-ε ( σποράδην-σπαρτά )

2-γ ( σκεδαννύμενοι-διασκέδαση )

3-στ ( ἀπώλλυντο-πανωλεθρία )

4-ζ ( ἱκανός-άφιξη)

5-η ( μετεχόντων-σχολικός )

6-α ( θές-παρακαταθήκη )

 

Β4.β.

-Οι διαρκείς προσπάθειες δωροδοκίας διέφθειραν τον δικαστή και έπαψε να είναι αδέκαστος. 

Ο δημιουργός αυτού του λογοτεχνικού έργου είναι από τους πιο ταλαντούχους της γενιάς του.

Β5.

Σύμφωνα με τον Καλλικλή αδικία είναι η εξουσία που επιβάλλουν οι πολλοί και αδύναμοι στους λίγους και ισχυρούς με στόχο την εξυπηρέτηση των προσωπικών τους συμφερόντων («Νομίζω ότι αυτοί που καθορίζουν τους νόμους… το συμφέρον τους»). Τονίζεται ιδιαίτερα το αριθμητικό τους πλεονέκτημα, το οποίο τους δίνει τη δυνατότητα να εκφοβίζουν τους δυνατούς και ικανούς, οι οποίοι αποτελούν τη μειοψηφία σε μια πολιτική κοινωνία («Φοβίζουν λοιπόν τους πιο δυνατούς… πυρήνας της αδικίας»). Ως βασική αιτία της αδικίας ο Καλλικλής ορίζει το αίσθημα κατωτερότητας των πολλών και αδυνάμων έναντι των λίγων και ισχυρών, το οποίο τους οδηγεί στη διεκδίκηση ίσων πολιτικών δικαιωμάτων για όλους («αφού οι ίδιοι είναι χειρότεροι… θεωρείται παράνομο»). Καταλήγοντας ο Καλλικλής καταδικάζει την αντίληψη των πολλών για το δίκαιο και το άδικο, θεωρώντας πως έρχεται σε αντίθεση με το δίκαιο της φύσης που προτάσσει το δικαίωμα των ανώτερων και ισχυρών να υπερέχουν έναντι των αδυνάμων και υποδεέστερων («Η ίδια η φύση… και τον πιο αδύνατο»)

Από την άλλη πλευρά ο Πρωταγόρας στο συγκεκριμένο χωρίο τονίζει την αξία της δικαιοσύνης στη συγκρότηση και εύρυθμη λειτουργία των πολιτικών κοινοτήτων. Η απουσία πολιτικής αρετής σημαίνει ουσιαστικά απουσία πολιτεύματος, νόμων και θεσμών. Χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις οι άνθρωποι αδικούν και αδικούνται, με αποτέλεσμα τη διάσπαση της κοινωνικής συνοχής («ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντες πόλεις…ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην»). Η αιδώς και η δίκη , τις οποίες στέλνει ο Δίας μέσω του Ερμή στους ανθρώπους καθολικά, θεμελιώνουν τον κώδικα αξιών και δικαίου των κοινωνιών. Είναι αλληλένδετες έννοιες οι οποίες όχι μόνο στοχεύουν στην τήρηση του νόμου, αλλά και στην εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου για δικαιοσύνη, αλληλοσεβασμό, αμοιβαία εμπιστοσύνη ενώ εξασφαλίζουν την κοινωνική ισορροπία.

Η βασική διαφοροποίηση ανάμεσα στις δύο απόψεις έγκειται στο ότι ο Πρωταγόρας τονίζει την ανάγκη του ανθρώπου για κοινωνική συμβίωση για να προστατευτεί από τα θηρία και την απόκτηση της πολιτικής αρετής αλλά και της θέσπισης νόμων προκειμένου να επιτευχθεί η εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας. Αντίθετα, ο Καλλικλής τονίζει κυρίως την έμφυτη τάση των ανθρώπων να λειτουργούν ατομικά εξυπηρετώντας τα προσωπικά τους συμφέροντα και όχι συλλογικά στο πλαίσιο του κοινωνικού συνόλου. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο η έννοια της δικαιοσύνης αλλοιώνεται, αφού δε βασίζεται στους θεσπισμένους νόμους, αλλά στα ένστικτα του ανθρώπου για υπεροχή.

  

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Γ1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο Άνυτος λοιπόν εξαιτίας της κακής αγωγής του γιου του και της αχαριστίας του ακόμα και ύστερα από το θάνατό του συμβαίνει να έχει κακή φήμη. Αντίθετα ο Σωκράτης εξαιτίας του ότι εξύψωνε τον εαυτό του στο δικαστήριο, προκάλεσε το φθόνο και έκανε τους δικαστές να βγάλουν καταδικαστική απόφαση γι αυτόν. Εμένα όμως μου φαίνεται ότι έτυχε μοίρα προσφιλή-αγαπητή στους θεούς.

 

Γ2. Ο Ξενοφών θεωρεί ότι ο Σωκράτης επέδειξε ψυχική ρώμη διότι επέλεξε το θάνατο από τη ζωή «τοῦ ἔτι ζῆν τὸ τεθνάναι αὐτῷ κρεῖττον εἶναι.» Όπως δεν ήταν αντίθετος και σε όλα τα άλλα αγαθά, αντιμετώπισε χωρίς δειλία τον θάνατο «οὐδὲ πρὸς τὸν θάνατον ἐμαλακίσατο» και χαρούμενος τον αποδέχτηκε επιτελώντας το χρέος του. «ἱλαρῶς καὶ προσεδέχετο αὐτὸν καὶ ἐπετελέσατο».

Αυτό αποδεικνύει το ήθος του και τη γενναιότητά του καθώς και τη στάση του απέναντι στη ζωή. Πρόκειται για έναν άνδρα που σύμφωνα με τον Ξενοφώντα είναι αδύνατο να μη τον θυμάται και να μη τον επαινεί αναλογιζόμενος τη σοφία του. «οὔτε μὴ μεμνῆσθαι δύναμαι αὐτοῦ οὔτε μεμνημένος μὴ οὐκ ἐπαινεῖν.»Καταλήγει λέγοντας πως ο Σωκράτης τελικά είχε μοίρα προσφιλή στους θεούς.

 

Γ3α. « ἡμῖν μέν οὖν δοκεῖ θεοφιλεστέρων μοιρῶν τετυχηκέναι. τῶν μέν γάρ βίων τά χαλεπώτερα.»

Γ3β. γνῶθι ,  ζῆ ή ζῆθι , τεθνηκώς/τεθνεὼς ἴσθι και τέθναθι

Γ4α. διά το μεγαλύνειν = εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας στη μτχ ἐπαγόμενος (ἐποίησε)

τοῦ ζῆν = γενική συγκριτική από το κρεῖττον, έναρθρο απαρέμφατο

τοῦ ἀνδρὸς = γενική κτητική στο «τήν τε σοφίαν» 

ἀξιομακαριστότατον = κατηγορούμενο στο «τὸν ἄνδρα» από το νομίζω

 

Γ4β

εἰ + συνεγένετο = υπόθεση

νομίζω =απόδοση

1^ο είδος υποθετικού λόγου που δηλώνει το πραγματικό καθώς έχουμε εἰ + οριστική οποιουδήποτε χρόνου, απόδοση οποιαδήποτε έγκλιση

Προσδοκώμενο: ἐάν, ἄν, ἢν + υποτακτική, απόδοση μέλλοντας

ἐάν, ἄν, ἢν + συγγένηται, νομιῶ

 

 Επιμέλεια

Άντα Κουτουβάλα, Στέλλα Τσούτσα