ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2025

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1.

α. <<Κατά το 1825….ειρήνη>> (σελ. 62-63)

β. <<Με βάση…ανταλλαξίμων>> ( σελ. 152)

γ. << Οι ραγδαίες αλλαγές…χώρας>> +  <<Γύρω στο 1925…λεωφορεία>>  (σελ.53)

 

Α2.

α.  Σ

β.  Σ

γ.  Λ

δ.  Λ

ε.  Σ

 

Β1.

<< Στη διάρκεια…..Έλληνες>> (σελ. 20)

Β2.

<< Οι υψηλοί δείκτες…ΚΚΕ>> (σελ. 98) << + προσχώρησε στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή..>> ( σελ. 47)

 

Γ1. ( σελ. 156)

α) <<Η αγροτική αποκατάσταση…ζώα>> + κείμενο Α

β) << Για τη στέγαση….Τράπεζα>> + κείμενο Β

 

Δ1. (σελ. 215-216)

α) << Το κίνημα….Κρήτη>>  + κείμενο Α + κείμενο Β

β) << Η πολιτική..έξαρσης>>  + κείμενο Γ 1^η παράγρ.

<<Με νέα απόφαση….επαρχία>> + κείμενο Γ 2^η παράγρ.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Νόνη Χατζή

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2025

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ  ΤΕΤΑΡΤΗ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025  ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: 
ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΑ 

Accipe nunc quid postea Nasīca fecerit. Paucis post diēbus cum Ennius ad Nasīcam venisset et eum a ianuā quaereret, exclamāvit Nasīca se domi non esse, etsi domi erat. Tum Ennius indignātus quod Nasīca tam aperte mentiebātur: «Quid?» inquit «Ego non cognosco vocem tuam?» Visne scīre quid Nasīca responderit? «Homo es impudens. Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse; tu mihi ipsi non credis?»  ………………………………………………………………………………………………………… Sapientem nec paupertas nec dolor prohibet, nec eae res, quae imperītos avertunt et praecipites agunt. Tu illum premi putas malis? Utitur! Non ex ebore tantum Phidias sciēbat facere simulacra; ex aere quoque faciēbat. Si marmor illi obtulisses, si viliōrem materiam, fecisset tale, quale ex illā fieri optimum posset. Eōdem modo sapiens virtūtem, si licēbit, in divitiis explicābit, si minus, in paupertāte. ………………………………………………………………………………………………………… 

Α1.  Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση των αποσπασμάτων: «Accipe nunc … quid Nasīca responderit?» και «Sapientem nec paupertas … fieri optimum posset». 

Μονάδες 20 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 

Β1.  Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις με βάση το περιεχόμενό τους ως Σωστές (Σ) ή Λανθασμένες (Λ): 

1. Ένα από τα χαρακτηριστικά της ρωμαϊκής λογοτεχνίας είναι η ανάμειξη χρονικά διαφορετικών προτύπων. 

2. Ο Ιούλιος Καίσαρ εγκαινιάζει στη Ρώμη την ιστορική βιογραφία. 

3. Η Αινειάδα του Βεργιλίου αναγνωρίστηκε εξαρχής ως το εθνικό έπος των Ρωμαίων. 

4. Στον Οράτιο ανατέθηκε από τον Αύγουστο η σύνθεση του Ύμνου της Εκατονταετίας (Carmen saeculare). 

5. Ο πιο πνευματώδης και ελευθερόστομος από τους ρωμαίους ελεγειακούς ποιητές ήταν ο Τίβουλλος.  Μονάδες 10

Β2.  Να αντιστοιχίσετε τις λατινικές λέξεις της Στήλης Α με τις ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της ελληνικής της Στήλης Β. (Στη Στήλη Β δύο λέξεις περισσεύουν). 

Στήλη Α 1. domi 2. cognosco 3. imperītos 4. agunt 5. premi 

Στήλη Β α. απόγνωση β. πείρα γ. πρωινός δ. δωμάτιο ε. αγωγή στ. ένδυμα ζ. πρέσα 

Μονάδες 10 

Γ1. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις / συνεκφορές: 

diēbus : τη δοτική πτώση στον άλλο αριθμό 

aperte : τους άλλους δύο βαθμούς του επιρρήματος 

vocem tuam : τη γενική πτώση στον άλλο αριθμό

impudens : την αφαιρετική πτώση στο ίδιο γένος, στον ίδιο αριθμό

mihi ipsi :  την ονομαστική πτώση στον ίδιο αριθμό 

ebore : την κλητική πτώση στον ίδιο αριθμό

simulacra : την αιτιατική πτώση στον άλλο αριθμό 

viliōrem : τους άλλους δύο βαθμούς του επιθέτου στο ίδιο γένος, στον ίδιο αριθμό και στην ίδια πτώση

tale : την αιτιατική πτώση στο ίδιο γένος, στον άλλο αριθμό

optimum : τον συγκριτικό βαθμό του επιρρήματος 

Eōdem : τη γενική πτώση στο ίδιο γένος, στον άλλο αριθμό 

Μονάδες 15 

Γ2α. Να εντοπίσετε και να γράψετε τους τρεις (3) τύπους αποθετικών ρημάτων που υπάρχουν στα δύο αποσπάσματα (μονάδες 3). Στη συνέχεια, να γράψετε τις μετοχές ενεστώτα στην ονομαστική ενικού, στο θηλυκό γένος  (μονάδες 3 ).     

Μονάδες 6 

Γ2β. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους: Accipe :την αφαιρετική στο σουπίνο

fecerit :το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα, στην ίδια φωνή

venisset :τη δοτική του γερουνδίου 

exclamāvit :το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα, στην ίδια φωνή 

credis : τη μετοχή του παρακειμένου στην ονομαστική ενικού, στο ουδέτερο γένος 

agunt : το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα στην ενεργητική περιφραστική συζυγία, στο αρσενικό γένος

putas :το απαρέμφατο του ενεστώτα στην παθητική φωνή 

sciēbat : το απαρέμφατο του παρακειμένου στην ίδια φωνή

posset :το γ΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα  

Μονάδες 9 

Μονάδες 15 

Δ1α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους:  

diēbus:   είναι ……………………. στο …………………….   

se:    είναι ……………………. στο ……………………. 

ancillae:   είναι ……………………. στο …………………….

malis:   είναι ……………………. στο …………………….

ex aere: είναι ……………………. στο …………………….   

Μονάδες 10 

Δ1β. «Si marmor illi obtulisses, fecisset tale»: Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο (εκφορά και είδος) (μονάδες 3) και να τον μετατρέψετε έτσι ώστε να δηλώνει υπόθεση δυνατή ή πιθανή για το παρόν-μέλλον (μονάδες 2).  

Μονάδες 5 

Μονάδες 15 

Δ2α. Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ:  

i. «Accipe nunc quid postea Nasīca fecerit».  

ii. «Exclamāvit Nasīca se domi non esse». 

iii. «Visne scīre quid Nasīca responderit?». 

Μονάδες 6 

Δ2β. «Sapientem nec paupertas nec dolor prohibet, nec eae res, quae imperītos avertunt»: Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική. 

Μονάδες 9 

Μονάδες 15 

_________________________________________________________________________

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1.

Μάθε τώρα τι έκανε αργότερα ο Νασικάς. Μετά από λίγες μέρες, όταν ο Έννιος είχε έρθει στον Νασικά  και τον ζητούσε από την πόρτα, ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι, αν και ήταν στο σπίτι.Τότε ο Έννιος αγανακτισμένος επειδή ο Νασικάς έλεγε όσο φανερά ψέμματα, είπε: «Τι λοιπόν; Εγώ δεν αναγνωρίζω τη φωνή σου;» Μήπως θέλεις να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς; 

Ούτε  η φτώχεια  ούτε  ο πόνος εμποδίζουν  τον  σοφό,  ούτε  αυτά τα  πράγματα,  τα  οποία  βγάζουν από  τον  δρόμο  τους  άπειρους  και  τους  γκρεμοτσακίζουν. Εσύ νομίζεις ότι αυτός καταβάλλεται από τις συμφορές; Αντίθετα, τις  χρησιμοποιεί! Ο Φειδίας δεν ήξερε να φτιάχνει αγάλματα μόνο από ελεφαντόδοντο. Έκανε επίσης  κι  από μπρούτζο. Εάν πήγαινες-έφερνες σε εκείνον μάρμαρο, εάν  ευτελέστερο (ή πιο ταπεινό) υλικό, θα έκανε τέτοιο (άγαλμα), όσο μπορούσε να γίνει άριστο από εκείνο (το υλικό).

Β1.

1-     Σ

2-     Λ

3-     Σ

4-     Σ

5-     Λ

Β2.

1 -δ

2-α

3-β

4-ε

5-ζ

 

Γ1.

diei

apertius,apertissime

vocum tuarum

impudenti

ego ipse

ebur

simulacrum

vilem , vilissimam

talia

melius

eorundem

 

Γ2α.

indignatus – indignans

mentiebatur – mentiens

utitur – utens

 

Γ2β.

acceptu

fac

veniendo

exclamemus

creditum

acturus es

putari

scivisse

possit

 

Δ1α.

diebus : αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο post

se: υποκείμενο απαρεμφάτου στο esse λατινισμόs/ ταυτοπροσωπία

ancillae: αντικείμενο έμμεσο στο credidi

malis: αφαιρετική του ποιητικού αιτίου στο premi

ex aere: εμπρόθετος προσδιορισμός της ύλης στο faciebat

 

Δ1β.

Εισάγεται με τον υποθετικό σύνδεσμο si και εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντέλικου(obtulisses). Η απόδοση του υποθετικού λόγου είναι το fecisset και αυτό σε υποτακτική υπερσυντέλικου. Ο υποθετικός λόγος ανήκει στο β’ είδος αντίθετο του πραγματικού στο παρελθόν.

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ - Si obferas( υποτακτική ενεστώτα) , faciat ( υποτακτική ενεστώτα) tale.

 

Δ2α.

i)                 Quid postea Nasica fecit?

ii)               Ego domi non sum.

iii)              Quid Nasica respondit?

 

Δ2β.

Παθητική σύνταξη : Sapiens nec paupertate nec dolore prohibetur, nec eis rebus, quibus imperiti avertuntur.

 

 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Άντα Κουτουβάλα, Νόνη Χατζή

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2025 ΘΕΜΑΤΑ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ  ΔΕΥΤΕΡΑ 2 ΙΟΥΝΙΟΥ 2025  

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλάτωνος Πολιτεία (514a-515c)

Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τὴν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι καὶ ἀπαιδευσίας. Ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξὺ δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ’ ἣν ἰδὲ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα, ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν. 

Ὁρῶ, ἔφη.

Ὅρα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε παντοδαπὰ ὑπερέχοντα τοῦ τειχίου καὶ ἀνδριάντας καὶ ἄλλα ζῷα λίθινά τε καὶ ξύλινα καὶ παντοῖα εἰργασμένα, οἷον εἰκὸς τοὺς μὲν φθεγγομένους, τοὺς δὲ σιγῶντας τῶν παραφερόντων.

Ἄτοπον, ἔφη, λέγεις εἰκόνα καὶ δεσμώτας ἀτόπους.

Ὁμοίους ἡμῖν, ἦν δ’ ἐγώ· τοὺς γὰρ τοιούτους πρῶτον μὲν ἑαυτῶν τε καὶ ἀλλήλων οἴει ἄν τι ἑωρακέναι ἄλλο πλὴν τὰς σκιὰς τὰς ὑπὸ τοῦ πυρὸς εἰς τὸ καταντικρὺ αὐτῶν τοῦ σπηλαίου προσπιπτούσας; Πῶς γὰρ, ἔφη, εἰ ἀκινήτους γε τὰς κεφαλὰς ἔχειν ἠναγκασμένοι εἶεν διὰ βίου;

Τί δὲ τῶν παραφερομένων; οὐ ταὐτὸν τοῦτο;

Τί μήν;

Εἰ οὖν διαλέγεσθαι οἷοί τ’ εἶεν πρὸς ἀλλήλους, οὐ ταῦτα ἡγῇ ἂν τὰ ὄντα αὐτοὺς νομίζειν ἅπερ ὁρῷεν;

Ἀνάγκη.

 

Α1.α. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση:

1. Στήλη Α    Ποια είναι η κύρια αιτία η οποία εμποδίζει τους δεσμώτες να στρέψουν τα κεφάλια τους;

Στήλη Β α. Οι αλυσίδες στους αυχένες τους. β. Το σκοτάδι της σπηλιάς. γ. Ο φόβος της φωτιάς.

 

2.  Στήλη Α    Πού βρίσκεται το πυρ σε σχέση με τους δεσμώτες;

Στήλη Β α. Μπροστά τους, χαμηλά.  β. Επάνω και πίσω τους, σε απόσταση. γ. Έξω από το σπήλαιο.

 

3.  Στήλη Α    3. Τα «σκεύη», οι «ἀνδριάντες» και τα «ἄλλα ζῷα» που μεταφέρονται πίσω από το τειχίον

Στήλη Β α. είναι πραγματικά ζώα της σπηλιάς. β. δημιουργούν τις σκιές που οι δεσμώτες θεωρούν πραγματικότητα. γ. προορίζονται για δώρα στους δεσμώτες.

(μονάδες 6)

Α1.β. «παρ’ ἣν», «ὑπὲρ ὧν»: Σε ποια λέξη του αρχαίου κειμένου αναφέρεται καθεμιά από τις παραπάνω αντωνυμίες;

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

Β1. Ποιος είναι ο βασικός εκφραστικός τρόπος, με τον οποίο ο Πλάτωνας παρουσιάζει το θέμα του μύθου και πώς αυτός συνδέεται με την έλλειψη παιδείας και την κατάσταση των δεσμωτών; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές από το κείμενο.

Μονάδες 10

Β2.ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Το 1948 ο Άγγλος Τζωρτζ Όργουελ έγραψε το έργο «1984». Σε αυτό αφηγείται μια κατάσταση στην οποία ένα απολυταρχικό Κόμμα και ο απρόσωπος ηγέτης του, ο Μεγάλος Αδελφός, κατασκευάζουν μια ψευδή πραγματικότητα μέσα από μηχανισμούς συνεχούς προπαγάνδας και παραποίησης των γεγονότων. Σε αυτή την πραγματικότητα ζουν πολίτες, όπως ο Γουίνστον. 

Στο τέλος, το Κόμμα θα ανακοίνωνε ότι δύο και δύο έκαναν πέντε, κι εσύ θα έπρεπε να το πιστέψεις. Αργά ή γρήγορα θα το ισχυρίζονταν και αυτό, ήταν αναπόφευκτο. Η λογική του ισχυρού το απαιτούσε. Η φιλοσοφία του Κόμματος σιωπηρά αρνιόταν όχι μόνο την εγκυρότητα της εμπειρίας, αλλά και την ύπαρξη της εξωτερικής πραγματικότητας. Η αίρεση των αιρέσεων ήταν η κοινή λογική. […]

Το Κόμμα σού έλεγε να απορρίπτεις τη μαρτυρία των αυτιών και των ματιών σου. Ήταν η τελική και σημαντικότερη εντολή του. Η καρδιά του Γουίνστον βούλιαξε στη σκέψη της τεράστιας δύναμης που παρατασσόταν εναντίον του, της ευκολίας με την οποία οποιοσδήποτε διανοούμενος του Κόμματος θα τον νικούσε σε μια συζήτηση, των επιχειρημάτων με τις λεπτές αποχρώσεις τα οποία δεν θα ήταν σε θέση να κατανοήσει, ούτε και φυσικά να ανταπαντήσει. Κι όμως, αυτός είχε δίκιο. Είχαν άδικο, κι αυτός είχε δίκιο. […] Ο υλικός κόσμος υπάρχει, οι νόμοι του δεν αλλάζουν. Οι πέτρες είναι σκληρές, το νερό είναι υγρό, τα ελεύθερα αντικείμενα πέφτουν προς το κέντρο της γης. Με την αίσθηση […] ότι διατύπωνε ένα σημαντικό αξίωμα, έγραψε: «Ελευθερία είναι η ελευθερία να λες ότι δύο και δύο κάνουν τέσσερα. Αν αυτό θεωρηθεί ως δεδομένο, όλα τα άλλα ακολουθούν». Τζωρτζ Όργουελ, 1984 (μτφρ. Ευρ. Αμανατίδου). Αθήνα: Ανοιχτή Βιβλιοθήκη, 2021, σσ. 96-97.

Στην πρώτη παράγραφο του παράλληλου κειμένου να εντοπίσετε μία ομοιότητα και στη δεύτερη παράγραφο μία διαφορά ως προς το περιεχόμενο σε σχέση με το διδαγμένο κείμενο του Πλάτωνα. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αναφέροντας τα αντίστοιχα χωρία των δύο κειμένων. 

Μονάδες 10

Β3. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω περιόδους λόγου με ουσιαστικά ετυμολογικά συγγενή (απλά ή σύνθετα) της μετοχής «φέροντας» ώστε να ολοκληρωθεί σωστά το νόημά τους:

1. Πήγε να τον δει ωτορινολαρυγγολόγος, γιατί ένα κοκκαλάκι ψαριού είχε κολλήσει στον ………. του.

2. Πρόσφατα καταργήθηκε ο ………. κατανάλωσης στα είδη πρώτης ανάγκης.

3. Στις εκπτώσεις η κόρη μου συνήθως ψωνίζει πολλά ………..

4. Με στενοχώρησε το ………. του. Ήταν φοβερά προσβλητικό.

5. «Δεν ντρέπεσαι που επαναλαμβάνεις ό,τι σου λέει η γυναίκα σου; Κατάντησες ………. της».

Μονάδες 10

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη.

1. Πηγή πληροφοριών για τη ζωή του Πλάτωνα είναι η 15η επιστολή του.

2. Ο Πλάτωνας είχε ενεργό πολιτική δράση στην Αθήνα.

3. Τα δύο πρώτα στάδια της αγωγής των φυλάκων περιελάμβαναν γυμναστική και μουσική αγωγή, όπως και μαθηματικές επιστήμες.

4. Το πρώτο ταξίδι του Πλάτωνα στη Σικελία είχε δραματικές εξελίξεις, γιατί εκδιώχθηκε κακήν κακώς από το νησί.

5. Οι φιλόσοφοι-βασιλείς διαθέτουν περιουσία.

Μονάδες 10

______________________________________________________

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ξενοφῶντος, Ἀπομνημονευμάτων Β, 2.1.22-23 

(εκδ. E.C. Marchant, Xenophontis Opera Omnia Tomus II, 

Oxford Classical Texts, Οξφόρδη 1901)

Ο Σωκράτης αναδιηγείται την ιστορία, την οποία συνέθεσε ο σοφιστής Πρόδικος με θέμα τη συνάντηση του Ηρακλή με την Αρετή και την Κακία. 

[Φησὶ Πρόδικος] καὶ φανῆναι αὐτῷ δύο γυναῖκας προσιέναι μεγάλας, τὴν μὲν ἑτέραν εὐπρεπῆ τε ἰδεῖν καὶ ἐλευθέριον φύσει, κεκοσμημένην τὸ μὲν σῶμα καθαρότητι, τὰ δὲ ὄμματα αἰδοῖ, τὸ δὲ σχῆμα σωφροσύνῃ, ἐσθῆτι δὲ λευκῇ, τὴν δ’ ἑτέραν τεθραμμένην μὲν εἰς πολυσαρκίαν τε καὶ ἁπαλότητα, κεκαλλωπισμένην δὲ τὸ μὲν χρῶμα ὥστε λευκοτέραν τε καὶ ἐρυθροτέραν τοῦ ὄντος δοκεῖν φαίνεσθαι, τὸ δὲ σχῆμα ὥστε δοκεῖν ὀρθοτέραν τῆς φύσεως εἶναι, τὰ δὲ ὄμματα ἔχειν ἀναπεπταμένα, ἐσθῆτα δὲ ἐξ ἧς ἂν μάλιστα ὥρα διαλάμποι· κατασκοπεῖσθαι δὲ θαμὰ ἑαυτήν, ἐπισκοπεῖν δὲ καὶ εἴ τις ἄλλος αὐτὴν θεᾶται, πολλάκις δὲ καὶ εἰς τὴν ἑαυτῆς σκιὰν ἀποβλέπειν. ὡς δ’ ἐγένοντο πλησιαίτερον τοῦ Ἡρακλέους, τὴν μὲν πρόσθεν ῥηθεῖσαν ἰέναι τὸν αὐτὸν τρόπον, τὴν δ’ ἑτέραν φθάσαι βουλομένην προσδραμεῖν τῷ Ἡρακλεῖ καὶ εἰπεῖν· Ὁρῶ σε, ὦ Ἡράκλεις, ἀποροῦντα ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπῃ. ἐὰν οὖν ἐμὲ φίλην ποιησάμενος, [ἐπὶ] τὴν ἡδίστην τε καὶ ῥᾴστην ὁδὸν ἄξω σε, καὶ τῶν μὲν τερπνῶν οὐδενὸς ἄγευστος ἔσει, τῶν δὲ χαλεπῶν ἄπειρος διαβιώσῃ.

________________________________

πολυσαρκία: (εδώ) χυμώδης σωματότυπος, ὀρθοτέρα: πιο στητή, ὥρα: νεανική ομορφιά, ακμή της νεότητας, θαμὰ: συχνά 

 

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «κατασκοπεῖσθαι δὲ θαμὰ … ἄπειρος διαβιώσῃ». 

Μονάδες 20

 

Γ2. Πώς περιγράφονται η Αρετή και η Κακία στο απόσπασμα «[Φησὶ Πρόδικος] καὶ φανῆναι … ὥρα διαλάμποι»; 

Μονάδες 10

 

Γ3.α. «[Φησὶ Πρόδικος] καὶ φανῆναι … τὸ μὲν σῶμα καθαρότητι»: Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά της γ’ κλίσης που υπάρχουν στο παραπάνω απόσπασμα και να τα γράψετε στη γενική ενικού.

(μονάδες 4)

 

Γ3.β. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

φανῆναι : το β΄ ενικό της προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

μεγάλας : τη γενική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος

ἰδεῖν : την ονομαστική ενικού της μετοχής μέλλοντα στο θηλυκό γένος στην ίδια φωνή

ἐπισκοπεῖν : το γ΄ ενικό του παρατατικού στην ίδια φωνή

ἄξω : το α΄ πληθυντικό της υποτακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

οὐδενὸς: τη δοτική ενικού θηλυκού γένους

(μονάδες 6)

Μονάδες 10

 

Γ4.α. Να χαρακτηρίσετε πλήρως συντακτικά τους όρους που    εμφανίζονται στο αδίδακτο κείμενο με έντονα γράμματα:  ἰδεῖν, τῆς φύσεως, τῷ Ἡρακλεῖ, ἀποροῦντα, φίλην, τῶν χαλεπῶν.

(μονάδες 6)

 

Γ4.β. «κατασκοπεῖσθαι δὲ θαμὰ ... τῷ Ἡρακλεῖ καὶ εἰπεῖν»: Να εντοπίσετε τη δευτερεύουσα ονοματική πρόταση του αποσπάσματος, να αναγνωρίσετε το είδος της, να δικαιολογήσετε την εκφορά της και να δηλώσετε τον συντακτικό της ρόλο.

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

 _____________________________________________________________

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Α1. α.

1α, 2β, 3β

Α1. β.

παρ’ ἣν: ὁδόν

ὑπὲρ ὧν: παραφράγματα

 Β1.

Ο βασικός εκφραστικός τρόπος με τον οποίο ο Πλάτωνα παρουσιάζει το θέμα του μύθου είναι η αλληγορία (σχόλιο Φ.Υ. «ἀπείκασον»). Οι δεσμώτες βρίσκονται στο κατώτερο στάδιο γνώσης, στην εικασία (Ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει) και είναι αδύνατον να αντικρύσουν την αλήθεια εξαιτίας των δεσμών τους (ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας), που τους υποχρεώνουν να βλέπουν μόνο μπροστά (ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν). Οι δεσμώτες μέσα στο ημίφως και την ακινησία είναι οι πολίτες που βρίσκονται στο σκοτάδι της αμάθειας, της άγνοιας, της πλάνης, της πνευματικής και ηθικής αποτελμάτωσης, οι απαίδευτοι άνθρωποι, που θεωρούν ότι οι σκιές αποτελούν πραγματικά όντα.  Ζουν στο σπήλαιο, που συμβολίζει την αισθητή πραγματικότητα – που δεν είναι η αληθινή – αλλά και την πολιτική κοινωνία, στην οποία δεν κυβερνούν φωτισμένοι και πεπαιδευμένοι, δηλαδή φιλόσοφοι. Χαρακτηρίζεται οντολογικά από φαινομενικότητα, γνωσιολογικά από πλάνη/ψευδαισθήσεις και ηθικά από αδικία. Οι δεσμώτες βλέπουν από την παιδική τους ηλικία (ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας) σκιές αντικειμένων που τις εκλαμβάνουν ως τη μόνη πραγματικότητα (ἑωρακέναι ἄλλο πλὴν τὰς σκιὰς) και οι φωνές που ακούν θεωρούν ότι παράγονται από τις σκιές. Συνεπώς, οι δεσμώτες ζουν στην πλάνη και στην άγνοια και έτσι τίθεται το ζήτημα της παιδείας και της απαιδευσίας από μέρος του Πλάτωνα (σχόλιο Φ.Υ. «παιδεία και ἀπαιδευσία»). Γι΄ αυτό, μόνο μόλις λυθούν από τα δεσμά τους μπορούν να ανέβουν προς την έξοδο της σπηλιάς και ν’ αντικρίσουν το φως του ήλιου. Τα  δεσμά, που συμβολίζουν τις αισθήσεις κρατούν τους ανθρώπους δέσμιους, αφού εμπιστεύονται απόλυτα την όραση, την ακοή, την αφή τους κτλ. και πιστεύουν ότι είναι αλήθεια αναμφισβήτητη κάθε πληροφορία που προσλαμβάνουν μέσω αυτών. Έτσι και οι πολίτες μπορούν μόνο μέσω της παιδείας να ξεφύγουν από τα δεσμά της άγνοιας και να κατακτήσουν ολοένα και υψηλότερα επίπεδα γνώσης και αντίληψης, φτάνοντας κάποιοι από αυτούς μέχρι και στη θέαση της Ιδέας του Αγαθού. 

Β2.

Ομοιότητα (1^η παράγραφος):

Και στα δύο κείμενα προβάλλεται η απόρριψη της εμπειρικής πραγματικότητας και η χειραγώγηση της αλήθειας μέσω της επιβολής εξωτερικών εξουσιών (δεσμά ή ιδεολογίες). Οι δεσμώτες στον Πλάτωνα παίρνουν τις σκιές για την πραγματικότητα, επειδή είναι αναγκασμένοι να βλέπουν μόνο αυτές, αγνοώντας την αληθινή φύση των πραγμάτων («οἴει ἄν τι ἑωρακέναι ἄλλο πλὴν τὰς σκιὰς [...] προσπιπτούσας;»).

Στο παράλληλο κείμενο το Κόμμα, όπως οι δεσμοί στο σπήλαιο, επιβάλλει τη δική του «αλήθεια», ακόμα και αν αυτή είναι ξεκάθαρα αντίθετη με την εμπειρία και τη λογική («Το Κόμμα σού έλεγε να απορρίπτεις τη μαρτυρία των αυτιών και των ματιών σου»).

(Άλλες ομοιότητες: Εγκλωβισμός των ανθρώπων, ψευδής πραγματικότητα)

 

Διαφορά (2^η παράγραφος):

Στο κείμενο του Orwell, ο ήρωας (Γουίνστον) αναγνωρίζει τη μία και μοναδική αντικειμενική αλήθεια και αντιστέκεται εσωτερικά στην προπαγάνδα («Ο υλικός κόσμος υπάρχει, οι νόμοι του δεν αλλάζουν [...] Ελευθερία είναι η ελευθερία να λες ότι δύο και δύο κάνουν τέσσερα.». Ο Γουίνστον γνωρίζει την αλήθεια και την υπερασπίζεται σιωπηλά ως πράξη αντίστασης, έστω κι αν αυτή είναι επικίνδυνη.

Στον Πλάτωνα, ο δεσμώτης βρίσκεται σε πλήρη άγνοια και μόνο μέσω της παιδείας οδηγείται στην αλήθεια. («τοὺς τοιούτους πρῶτον μὲν [...] ἄλλο πλὴν τὰς σκιὰς [...] ἄν τι ἑωρακέναι;») Οι δεσμώτες δεν έχουν επίγνωση της πλάνης τους· χρειάζεται κάποιος να τους λύσει, να τους δείξει το φως, να υπομείνουν τη διαδικασία της αναγνώρισης της αλήθειας μέσω της παιδείας.

(Άλλες διαφορές: οι αισθήσεις στον Πλάτωνα παραπλανούν, ενώ στο παράλληλο κείμενο αποτελούν πηγή αλήθειας, Ο υλικός-αισθητός κόσμος στον Πλάτωνα είναι ψεύτικος, ενώ στον Όργουελ είναι αληθινός)

Β3.

1. Πήγε να τον δει ωτορινολαρυγγολόγος, γιατί ένα κοκκαλάκι ψαριού είχε κολλήσει στον οισοφάγο………. του.

2. Πρόσφατα καταργήθηκε ο φόρος………. κατανάλωσης στα είδη πρώτης ανάγκης.

3. Στις εκπτώσεις η κόρη μου συνήθως ψωνίζει πολλά …φορέματα……..

4. Με στενοχώρησε το …φέρσιμό……. του. Ήταν φοβερά προσβλητικό.

5. «Δεν ντρέπεσαι που επαναλαμβάνεις ό,τι σου λέει η γυναίκα σου; Κατάντησες φερέφωνό………. της».

 Β4. 1 Λάθος, 2 Λάθος, 3 Σωστό, 4 Σωστό, 5. Λάθος

 

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Γ1.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

(Ισχυρίζεται ο Πρόδικος ότι) και παρατηρούσε, συχνά, τον εαυτό της και εξέταζε αν κάποιος άλλος την κοιτούσε (έβλεπε) και πολλές φορές έριχνε το βλέμμα της στη σκιά της. Όταν έφτασαν κοντά στον Ηρακλή , η μία που λέχθηκε-αναφέρθηκε πρώτη προχωρούσε με τον ίδιο τρόπο-βήμα, ενώ η άλλη επειδή ήθελε να φτάσει γρήγορα έτρεξε προς τον Ηρακλή και του είπε. Βλέπω, Ηρακλή, ότι απορείς-αναρωτιέσαι ποιον δρόμο να ακολουθήσεις στη ζωή. Εάν (με ακολουθήσεις) αφού με κάνεις φίλη σου θα σε οδηγήσω στον πιο ευχάριστο και εύκολο δρόμο και (δεν θα είσαι αδοκίμαστος σε κάτι από τα ευχάριστα) δεν θα υπάρχει καμία απόλαυση που δεν θα δοκιμάσεις και θα ζήσεις χωρίς να δοκιμάσεις καμία δυσκολία.

Γ2.

Αρετή:

·       ευπρεπής στην όψη (εὐπρεπῆ τε ἰδεῖν)

·       ευγενική στον χαρακτήρα της (ἐλευθέριον φύσει)

·       καθαρή , αγνή (τὸ μὲν σῶμα καθαρότητι)

·       σεμνή , συνετή (ὄμματα αἰδοῖ)

·       ντυμένη με λευκό φόρεμα (ἐσθῆτι δὲ λευκῇ)

Κακία:

·       καλοθρεμμένη με χυμώδη σωματότυπο (τεθραμμένην μὲν εἰς πολυσαρκίαν)

·       μαλθακή (καὶ ἁπαλότητα)

·       στολισμένη , καλλωπισμένη , ψεύτικη ώστε να φαίνεται πιο λευκή και πιο ροδαλή (λευκοτέραν τε καὶ ἐρυθροτέραν)

 Γ3.α.

- γυναικός

- φύσεως

- σώματος

- καθαρότητος

 Γ3.β.

- φάνηθι

- μειζόνων

- ὀψομένη

- ἐπεσκόπει

- ἀγάγωμεν

- οὐδεμιᾷ

 Γ4.α.

ἰδεῖν – απαρέμφατο της αναφοράς από το επίθετο εὐπρεπῆ

τῆς φύσεως – γενική συγκριτική από το επίθετο ὀρθοτέραν

τῷ Ἡρακλεῖ - αντικείμενο στο απαρέμφατο προσδραμεῖν

ἀποροῦντα – κατηγορηματική μετοχή και συνημμένη στο αντικείμενο <<σε>> λόγω εξάρτησης από το ρήμα αίσθησης ὁρῶ

φίλην – κατηγορούμενο στο αντικείμενο ἐμὲ (ποιησάμενος)

τῶν χαλεπῶν – γενική αντικειμενική από το επίθετο ἄπειρος

 Γ4.β.

<<εἴ τις ἄλλος αὐτὴν θεᾶται>> : δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση, ολικής άγνοιας , εισάγεται με το εἴ, εκφέρεται με οριστική γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου , δηλώνει το πραγματικό και λειτουργεί ως αντικείμενο στο απαρέμφατο ἐπισκοπεῖν.

 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Άντα Κουτουβάλα, Στέλλα Τσούτσα

ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 2025 - ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2025

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

[Δημιουργικότητα]

Η δημιουργικότητα νοείται ως μια διαδικασία, η οποία οδηγεί σε κάποια μορφή δημιουργικής παραγωγής και χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία και αποτελεσματικότητα, ενώ μπορεί να συνδυάζει ιδέες ή υλικά με νέους τρόπους. Συνδέεται άμεσα με τη φαντασία, την καινοτομία, την επίλυση προβλημάτων και την αποκλίνουσα σκέψη, αλλά η πολύπλευρη φύση της καθιστά δύσκολο το εγχείρημα να την ορίσει κάποιος.          

Μπορεί κανείς να πει ότι η επίλυση προβλημάτων, η εξεύρεση λύσεων και η παροχή πολύτιμης εργασίας μέσω της φαντασίας, της πρωτοτυπίας και της ευχέρειας απαιτούν δημιουργικό νου. Η αξία της δημιουργικότητας είναι πολιτιστικά, κοινωνικά αλλά και οικονομικά αδιαμφισβήτητη, εξ ου και η ένταξή της στους γενικούς εκπαιδευτικούς στόχους παγκοσμίως. 

Η δυναμική σχέση της εκπαίδευσης μέσω των τεχνών με τη δημιουργικότητα έχει επιβεβαιωθεί ερευνητικά. Η συμμετοχή των παιδιών σε καλλιτεχνικές δράσεις ενισχύει την καλλιέργεια της αποκλίνουσας σκέψης τους. Στο ίδιο πνεύμα, εντοπίζεται ισχυρή σχέση ανάμεσα στην ενασχόληση με τις τέχνες και στην ανάπτυξη της φαντασίας, την κατανόηση σύνθετων εννοιών και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την εξεύρεση λύσεων σε προβληματικές καταστάσεις. Σε ένα πολύτεχνο εργαστήρι, το παιχνίδι με τις μορφές εξασφαλίζει μοναδικές πολυαισθητηριακές εμπειρίες μάθησης και ζωής για το μικρό παιδί. Στο παιδί που πειραματίζεται με τις μορφές στο παιχνίδι του, εξασφαλίζονται ευκαιρίες να ανακαλύψει και να εκφράσει συναισθήματα, αγωνίες και σκέψεις. Ταυτόχρονα, η ίδια εμπειρία παρέχει τη δυνατότητα ειδικά στο μικρό παιδί να καθρεφτιστεί στο δημιούργημά του, να νιώσει την ιδιαιτερότητα και τη μοναδικότητα του προσώπου του και να αναπτυχθεί.

[Αντώνης Λενακάκης, Τέχνες-διαδίκτυο-δημιουργικότητα, ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ, 2024, ePublishing: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, απόσπασμα ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια

 

Αν νομίζετε πως η ικανότητα να κάνει κάποιος σύνθετες σκέψεις αφορά μόνο τους ενηλίκους, κάνετε λάθος. Κι αυτό διότι επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ και του Πανεπιστημίου Κεντρικής Ευρώπης στην Αυστρία (CEU), έπειτα από σχετική έρευνα, διαπίστωσαν πως η δημιουργική σκέψη ξεκινά από την… κούνια. Όπως συγκεκριμένα προέκυψε από τη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «PNAS», τα βρέφη ηλικίας έως 12 μηνών όχι μόνο είναι ικανά για δημιουργική σκέψη πολύ πριν αρχίσουν να μιλάνε, αλλά και αυτού του είδους η σκέψη είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της γλωσσικής τους ικανότητας.

Όπως εξήγησε η επικεφαλής της μελέτης, νευροεπιστήμονας με ειδίκευση στη βρεφική και πρώιμη παιδική ηλικία Δρ. Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα, στόχος της ερευνητικής της ομάδας ήταν να ανακαλύψει την «πηγή» της ανθρώπινης δημιουργικότητας και της παραγωγικής σκέψης. «Η ανθρώπινη ευφυία και δημιουργικότητα βασίζονται στη συνδυαστική σκέψη ή στην ικανότητα σχηματισμού εντελώς νέων σκέψεων, συνδυάζοντάς τες με υπάρχουσες (γνωστές) έννοιες και ιδέες. Η δημιουργικότητα των ανθρώπων δεν έχει όρια, μας πήγε στο φεγγάρι και μας επέτρεψε να θεραπεύσουμε θανατηφόρες νόσους, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμα πότε και πώς προκύπτει αυτή η εντυπωσιακή ικανότητα συνδυασμού ιδεών και εφεύρεσης νέων πραγμάτων. Αυτή η έρευνα δείχνει ότι πρέπει να πάμε πίσω στην αρχή της γλωσσικής ανάπτυξης για να λύσουμε αυτό το παζλ».  

Σύμφωνα με τη δόκτορα Πομιεχόφσκα, η συγκεκριμένη μελέτη έδειξε πως η ανθρώπινη δημιουργικότητα είναι αρχέγονη και ξεκινά ήδη από τη βρεφική ηλικία. «Όταν μιλάμε για δημιουργικότητα, αναφερόμαστε συνήθως σε ανθρώπους που ασχολούνται με τις τέχνες, σε κάποιους εφευρέτες και γενικότερα σε ενηλίκους και μεγαλύτερα παιδιά που έχουν κάποιο ιδιαίτερο ταλέντο. Πολύ λίγοι άνθρωποι μπορούν να φανταστούν πως ένα μικρό ανθρωπάκι έχει ικανότητα για συνδυαστική σκέψη. Θα πρέπει, επομένως, να μελετήσουμε τις συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους. Και τώρα που γνωρίζουμε ότι αυτή η ικανότητα ξεκινά νωρίς, μπορούμε να εξετάσουμε όλους αυτούς τους βιολογικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορεί να την επηρεάσουν. Για παράδειγμα η φτώχεια, το ανθυγιεινό περιβάλλον διαβίωσης, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γονιών, η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης και η κακή διατροφή είναι γνωστοί παράγοντες που επιδρούν στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών».

[Άρθρο της Κέλλυς Φαναριώτη από το διαδίκτυο (tovima.gr), 13-08-2024, συντομευμένο και ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

[Εξαίσια αστική μας κοινωνία]

     Ανεβαίνω στο γραφείο κι αμέσως ζαρώνει η καρδιά μου. Οι αγαπητοί μου συνάδελφοι καταφθάνουν λαχανιασμένοι. Κάθε πρωί μελετώ σχολαστικά την καλημέρα τους, το ύφος τους και τη ματιά τους. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς έγινε και μαζεύτηκαν όλες οι μπαγιάτικες φάτσες πάνω στο δικό μου το κεφάλι. Εκείνο όμως που με απελπίζει περισσότερο είναι, πως το ίδιο σχεδόν συμβαίνει και σε όλα τα άλλα γραφεία. Αυτό το διαπίστωσα μόνος μου τελευταία, όταν πάνω στην αγανάκτησή μου, είπα ν’ αλλάξω και πάλι δουλειά, για να μην τους βλέπω όλη μέρα μπροστά μου. Κατόπι σκέφτηκα πως θα τους έχει αποξεράνει έτσι, σώμα και καρδιά, το πολύ διάβασμα, το κλείσιμο ή η βαθιά σκέψη. Σηκώθηκα και ξαναπήγα στις διάφορες μεγάλες σχολές για να τους δω νεαρούς και φρέσκους φρέσκους. Χώθηκα βέβαια στις αίθουσες των πρωτοετών. Εδώ, είπα, μέσα σ’ αυτό το φυτώριο, θα φανεί το πράγμα. Και όμως η εντύπωσή μου ήταν εξίσου αποκαρδιωτική· το επόμενο κύμα, δεν αποκλείεται, να είναι χειρότερο. 

Σκέφτομαι μήπως πρέπει ν’ αλλάξω επάγγελμα και όχι μονάχα γραφείο. Τώρα όμως είναι μάλλον αργά· ούτε τέχνη ξέρω, ούτε για να πάω μαθητευόμενος έχω την ηλικία και το κουράγιο, αλλά ούτε τα χαρτιά και τα κατάστιχα1 χωνεύω. Θα ήθελα, είναι αλήθεια, προ πολλού να ήμουν εργάτης· παράλληλα όμως να έχω αυτή την ίδια ψυχή, τις ίδιες γνώσεις και τα ίδια μυαλά.  

1 κατάστιχα: λογιστικά βιβλία, βιβλία επαγγελματιών

[Γιώργος Ιωάννου, Για ένα φιλότιμο, εκδ. Κέδρος, 1980, απόσπασμα διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].

 

Θέμα Α

Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων τις θέσεις της Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα στο Κείμενο 2 για την ανθρώπινη δημιουργικότητα.

Μονάδες 20

Θέμα Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτω περιόδους λόγου, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):

α. Ένα από τα χαρακτηριστικά της δημιουργικότητας είναι ότι αποφέρει αποτελέσματα. 

β. Ένας από τους στόχους της εκπαίδευσης, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι η καλλιέργεια της δημιουργικότητας.

γ. Η σύνδεση της δημιουργικότητας με τις τέχνες στην εκπαίδευση δεν έχει ερευνηθεί.

δ. Η επαφή του παιδιού με τις τέχνες δυσχεραίνει την προσπάθειά του να επιλύσει προβλήματα.

ε. Το παιδί, μέσα από το δημιουργικό παιχνίδι, ανακαλύπτει τον εαυτό του. 

Μονάδες 15

 

Β2. Το Κείμενο 1 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου. Να εντοπίσετε δύο γλωσσικές επιλογές που το επιβεβαιώνουν (μονάδες 2) δίνοντας το αντίστοιχο χωρίο (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας (μονάδες 6).

Μονάδες 10

 

Β3. α. Ποιο είναι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα του τίτλου του Κειμένου 2 και πώς επιτυγχάνεται; (μονάδες 3)

 

β. «Θα πρέπει, επομένως, να μελετήσουμε τις συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους»: Να μεταφέρετε την περίοδο λόγου του Κειμένου 2 στην αντίθετη σύνταξη κάνοντας τις αναγκαίες μετατροπές (μονάδες 5) και να επισημάνετε δύο αλλαγές στο ύφος (μονάδες 2).

Μονάδες 10

 

Θέμα Γ

Γ1. Γιατί εμφανίζεται προβληματισμένος ο ήρωας του Κειμένου 3 και πώς εκδηλώνει τον προβληματισμό του; Να απαντήσετε αξιοποιώντας συνολικά τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Εσείς πώς θα αντιδρούσατε σε ανάλογη περίπτωση; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

 

Θέμα Δ

Δ1. Τα Κείμενα 1 και 2 αναφέρονται στη δημιουργικότητα και τη σημασία της. Αξιοποιώντας δημιουργικά το περιεχόμενό τους, σε ένα άρθρο 350-400 λέξεων που θα αναρτήσετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο, να αναφέρετε:  α) τους λόγους για τους οποίους το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών/ μαθητριών και β) τους τρόπους με τους οποίους εσείς επιλέγετε στην προσωπική σας ζωή να εκφράσετε τη δημιουργικότητά σας. 

Μονάδες 30

 

 

__________________________________________________

 

 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σύμφωνα με τη Δρα Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα:

Βάση της δημιουργικότητας αποτελεί η ικανότητα του ανθρώπου να επεξεργάζεται , να    συνδυάζει και να παράγει νέα δεδομένα

Η δημιουργικότητα δεν περιχαρακώνεται, αποτέλεσε πηγή σημαντικών επιτευγμάτων αλλά ακόμη αγνοούμε την πηγή της

Η δημιουργικότητα  ενώ συνδέεται, συνήθως, με την καλλιτεχνική δημιουργία και την επιστήμη, αποτελεί χαρακτηριστικό του ανθρώπου από τη βρεφική ηλικία

Θεωρεί αναγκαία την ενασχόληση με το περιβάλλον ανάπτυξης του ατόμου και τους παράγοντες, βιολογικούς-κοινωνικούς, που την επηρεάζουν και την περιορίζουν

 

Θέμα Β

Β1. α. Σωστό

       β. Σωστό

       γ. Λάθος

       δ. Λάθος

       ε. Σωστό

 

Β2. Γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν ότι το Κείμενο 1 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου (ζητούνται 2) :

- κυριαρχία γ’ προσώπου («οδηγεί», «νοείται», «χαρακτηρίζεται», «συνδυάζει», …) 

-> προσδίδει αντικειμενικότητα, ουδετερότητα με στόχο την πληροφόρηση και εξήγηση

- χρήση αναφορικής/ακριβούς λειτουργίας της γλώσσας («έχει επιβεβαιωθεί», «παρέχει»,

«καθιστά» …) -> σαφήνεια, ακρίβεια, σοβαρότητα στο ύφος

- χρήση παθητικής σύνταξης («συνδέεται», «έχει επιβεβαιωθεί», «να καθρεφτιστεί», «να 

αναπτυχθεί», …) -> ουδέτερο, τυπικό, σοβαρό ύφος

- ειδικός όρος («πολυαισθητηριακές εμπειρίες μάθησης και ζωής», «αποκλίνουσα σκέψη») 

-> αξιοπιστία, πειστικότητα, εγκυρότητα , επιστημονική επάρκεια συντάκτη

- χρήση οριστικής έγκλισης («παρέχει»)

 

Β3. α. Επικοινωνιακό αποτέλεσμα τίτλου «Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια» (Κείμ. 2)

Κρίνεται επικοινωνιακά αποτελεσματικός καθώς :

- είναι σύντομος

- είναι εύστοχος, αφού προϊδεάζει τον αναγνώστη για το θέμα του κειμένου, δηλαδή την

ανάλυση της έννοιας της δημιουργικότητας και η σύνδεσή της με τη βρεφική ηλικία.

- είναι ρηματικός («αρχίζει»), γίνεται εύκολα κατανοητός

- είναι μεταφορικός («αρχίζει από την κούνια»), καθιστώντας πιο άμεσο, κατανοητό το νόημα,

με αποτέλεσμα να κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να τον κινητοποιεί να διαβάσει

το κείμενο.

- περιέχει λαϊκή έκφραση («από την κούνια»), καθιστώντας το ύφος του τίτλου χιουμοριστικό

και πιο άμεσο

 

β. «Θα πρέπει, επομένως, να μελετήσουμε τις συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους» Ε.Σ. -> Π.Σ. & αλλαγή ύφος

Θα πρέπει, επομένως, να μελετηθούν (από εμάς) οι συνθήκες εκείνες από τις οποίες επηρεάζεται αρνητικά η ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους.

ύφος -> επίσημο, αντικειμενικό, τυπικό / ουδέτερο / απρόσωπο / αποστασιοποιημένο / ουδέτερο

 

ΘΕΜΑ Γ

Γ1

1^η§ Προβληματισμός εξαιτίας της απουσίας / έλλειψης ενδιαφέροντος και διάθεσης των συναδέλφων για δημιουργικότητα / καινοτομία στην εργασία, της επαγγελματικής / προσωπικής αλλοτρίωσης, της μονοτονίας, …

Εκδηλώνεται μέσω της απογοήτευσης, απελπισίας, αγανάκτησης, αλλαγή περιβάλλοντος εργασίας, διάθεση για εντοπισμό ελπίδας στους νέους

- χρήση α’ ενικού προσώπου / εσωτερικός μονόλογος («ανεβαίνω», «μελετώ», «με απελπίζει», …) -> με το εξομολογητικό ύφος καταδεικνύονται τα αρνητικά συναισθήματα,  έλλειψη χαράς και αισιοδοξίας για τον χώρο εργασίας του

- χρήση μεταφορών («ζαρώνει η καρδιά μου», «μπαγιάτικες φάτσες», «αποξεράνει», …) αρνητικά συναισθήματα, απογοήτευση για αδράνεια συναδέλφων, απόμακρες/ανύπαρκτες σχέσεις με συναδέλφους

- εικόνα («χώθηκα βέβαια…πρωτοετών», μεταφορά («φυτώριο»), χρήση επιθέτων («αποκαρδιωτική», «χειρότερο») -> απογοητευτική διαπίστωση, θλίψη, αγανάκτηση για έλλειψη ζωντάνιας από τη νεότερη γενιά, παρόλο που θα περίμενε το αντίθετο 

- επανάληψη/ πολυσύνδετο σχήμα («ούτε…ούτε…ούτε…») -> διαπιστώνει ότι πλέον είναι αργά για κάποια αλλαγή

2^η§ Ο μαθητής θα μπορούσε να τοποθετηθεί ελεύθερα εκφράζοντας την άποψή του:

- εγκατάλειψη συγκεκριμένης εργασίας, διεκδίκηση ονείρων και αναζήτηση εναλλακτικών, πιο δημιουργικών επιλογών

- συμβιβασμός με δουλειά και αξιοποίηση δημιουργικότητας στον ελεύθερο χρόνο

- αναθεώρηση της στάσης στο πλαίσιο της εργασίας και αναζήτηση πεδίων ανάληψης πρωτοβουλιών για φυγή από την ανία

 

Δ.

ΤΙΤΛΟΣ

• Η σημασία της δημιουργικότητας
• Πηγή έμπνευσης η δημιουργικότητα
• Κινητήρια δύναμη η δημιουργικότητα
• Τρόπος ζωής η δημιουργικότητα
• Δημιουργικότητα: Η τέχνη της εξέλιξης
• Κάθε επανάσταση πηγάζει από τη δημιουργικότητα
• Η δημιουργικότητα στην εποχή της αδράνειας

 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Κορυφαία-περίοπτη η θέση της δημιουργικότητας ανάμεσα στις δυνάμεις που συνέβαλαν στην εξέλιξη της ανθρωπότητας

Ή

Ανάμεσα στα αναγκαία εφόδια-χαρακτηριστικά του σύγχρονου ανθρώπου η δημιουργικότητα κατέχει εξέχουσα θέση

1^ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:

Ανάγκη το σχολείο να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα, αφού η δυνατότητα επεξεργασίας και συνδυασμού δεδομένων συμβάλλει:

• Στην έκφραση της καινοτομίας και την τόνωση της παραγωγικότητας στον εργασιακό χώρο και άρα στην εξέλιξη του ατόμου…
• Στη δυνατότητα εντοπισμού και εφαρμογής σύγχρονων μεθόδων στον χώρο της οικονομίας, επιστήμης, τέχνης, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο στην αντιμετώπιση προβλημάτων και την πρόοδο
• Στην αναθεώρηση-επαναπροσδιορισμό των δεδομένων, των ιδεών, των αξιών, σε μία εποχή που εξελίσσεται και ανανεώνεται με καταιγιστικούς ρυθμούς
• Στην απόκτηση πρωταγωνιστικού ρόλου του ατόμου στη διαμόρφωση των συνθηκών της εποχής
• Στη φυγή από την τυποποίηση και την ανία της καθημερινότητας
• […]

 2^ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:

Τρόποι έκφρασης της δημιουργικότητας στην προσωπική ζωή:

• Ενασχόληση με την Τέχνη, τον αθλητισμό
• Ενασχόληση με ερευνητικές εργασίες στο πλαίσιο του σχολείου
• Συγγραφή άρθρων με θέματα που απασχολούν τη νέα γενιά (Μ.Κ.Δ)
• Ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο τη διοργάνωση ενημερωτικών ημερίδων και δράσεων αθλητικών-οικολογικών στο πλαίσιο του σχολείου
• Προσπάθεια εντοπισμού-διατύπωσης προτάσεων απέναντι σε προβλήματα της νέας γενιάς ή της εκπαίδευσης
• Ενασχόληση με τη μαγειρική-κηπουρική.
• Συμμετοχή σε δημιουργικές συζητήσεις με άτομα του οικογενειακού και ευρύτερου περιβάλλοντος

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ø  Ανάγκη το σχολείο και η οικογένεια να προσφέρουν ευκαιρίες και χώρο έκφρασης στα παιδιά με στόχο την ανάπτυξη της δημιουργικότητας…

Ή

Ø  Δυστυχώς, αρκετοί παράγοντες -υπερπροστατευτική στάση οικογένειας, αποστήθιση στο πλαίσιο της εκπαίδευσης αλλά και συνθήκες της εποχής -κυριαρχία τεχνολογικών μέσων, εικόνα- περιορίζουν τις δυνατότητες έκφρασης και ανάπτυξης της δημιουργικότητας του σύγχρονου ανθρώπου

Επιμέλεια:

Στέλλα Γαλάνη, 

Στέλλα Τσούτσα, 

Σωτήρης Ζάχος