ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1.
α.
1. Λάθος
2. Σωστό
3. Σωστό
4. Λάθος
5. Σωστό
β.
1. ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα
2. ... ἔρχεται Προμηθεὺς ἐπισκεψόμενος τὴν νομήν
3. Ἀπορίᾳ οὖν σχόμενος ὁ Προμηθεὺς ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ
εὕροι...
4. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν
οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν...
5. καὶ ἐκ τούτου εὐπορία μὲν ἀνθρώπῳ τοῦ βίου
γίγνεται...
Β1.
Ο Επιμηθέας,
όπως δηλώνει και το όνομά του (<ἐπί
+ μῆδος= σκέψη), σκέφτεται μετά την εκτέλεση μιας ενέργειας και
βρίσκεται αντιμέτωπος με τις συνέπειές της. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να τον
χαρακτηρίσουμε αστόχαστο, απερίσκεπτο, επιπόλαιο, παρορμητικό, μη προνοητικό,
ενθουσιώδη, σπάταλο στη μοιρασιά, χωρίς ικανότητα σωστού και ρυθμισμένου
προγραμματισμού με θετικά αποτελέσματα. Χαρακτηριστικές λέξεις/φράσεις: οὐ πάνυ τι σοφὸς ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺς
ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσας τὰς δυνάμεις εἰς τὰ ἄλογα · λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι
αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο. Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ, Προμηθέα
δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆς δίκη μετῆλθεν.
Στον μύθο του Πρωταγόρα, ο Προμηθέας, λοιπόν, παρουσιάζεται
λόγω απρονοησίας να εξαντλεί όλα τα εφόδια στα ζώα και να αφήνει τον άνθρωπο
εντελώς αβοήθητο και ανυπεράσπιστο: τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶς
πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον
· ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένος. Ενεργεί με τρόπο αναποτελεσματικό,
χωρίς υπευθυνότητα, προνοητικότητα και διορατικότητα, όπως φαίνεται από τα
αποτελέσματα της διανομής των εφοδίων. Επιβεβαίωσε
με τον τρόπο αυτό την ορθότητα του ονόματός του, που σημαίνει ότι πρώτα
ενεργούσε και κατόπιν σκεφτόταν.
Η
συμβολική, μυθική αυτή αποτίμηση του τρόπου, με τον οποίο ο Επιμηθέας μοίρασε
τις φυσικές ιδιότητες στους ζωικούς οργανισμούς, αποκαλύπτει σταδιακά την
πρωταγόρεια σκέψη. Η επιμηθεϊκή φάση, που αντιστοιχεί στον φυσικό χρόνο του
βιολογικού σχηματισμού των ζωικών ειδών, κλείνει με το ανθρώπινο είδος το οποίο
εμφανίζεται τελευταίο στη σειρά των ζωικών οργανισμών. Ως τελευταίο μένει «ἀκόσμητον»,
που σημαίνει ότι έχει τα λιγότερα φυσικά εφόδια για να επιβιώσει ως είδος στη
φύση.
Β2.
Η «ἔντεχνος σοφία» φαίνεται να αποκτά
μεγάλη αξία για την εξέλιξη του ανθρώπινου πολιτισμού. Είναι ένα δώρο θεϊκό,
αφού ο Προμηθέας το κλέβει από τη θεά Αθηνά για να το δώσει στους ανθρώπους(«
κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶς τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί … δωρεῖται ἀνθρώπῳ»),
προκειμένου να επιβιώσουν. Οι άνθρωποι πριν από την παρέμβαση του Προμηθέα δεν
είχαν πρόσβαση σε αυτή και κινδύνευαν με αφανισμό λόγω της έλλειψης των φυσικών
εφοδίων. Φυλάσσεται από τον Ήφαιστο και την Αθηνά στο κοινό τους οίκημα, στο
οποίο ασκούν την τέχνη τους («τὸ τῆς Ἀθηνᾶς καὶ Ἡφαίστου οἴκημα τὸ κοινόν… καὶ
τὴν ἄλλην τὴν τῆς Ἀθηνᾶς δίδωσιν ἀνθρώπῳ»). Έντεχνος σοφία είναι η σοφία που εμπεριέχει την τέχνη, η σοφία που συμπορεύεται με
την τέχνη. Αρχικά η έννοια της σοφίας έχει κυρίως να κάνει με τη δεξιότητα και
την εμπειρία σε κάποια τέχνη, την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική, τη μεταλλουργία,
την ιατρική, κ.τ.λ. Ο προσδιορισμός ἔντεχνος επιτρέπει εδώ στον Πρωταγόρα να
διευκρινίσει επομένως πως αυτού του είδους τη σοφία εννοεί, και όχι αυτήν που
συνδέουμε με τη γνώση των επιστημών και τη φιλοσοφία. Πρόκειται, επομένως, για
τις τεχνικές γνώσεις, άρα, την ικανότητα κατασκευών, τη δυνατότητα δημιουργίας
των επιτευγμάτων του υλικοτεχνικού πολιτισμού. Η τεχνογνωσία συνδέεται με τις
τεχνικές δεξιότητες και την κατασκευαστική ικανότητα του ανθρώπου. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος είναι σε
θέση να συλλάβει και να οργανώσει τη διαδικασία της εργασίας, η οποία
συμπυκνώνει με τον καλύτερο τρόπο το άλμα του πρώην, απλώς «ζωικού οργανισμού»
σε ήδη άνθρωπο που αποδεσμεύεται σταδιακά από τις αλυσίδες της βιολογικής
νομοτέλειας και προ-νοεί για τις επόμενες στιγμές της ζωής του.
Με τον όρο πολιτική
τέχνη εννοεί τη γνώση της πολιτικής τέχνης, δηλαδή την ικανότητα πολιτικής
οργάνωσης αλλά και κοινωνικής στο πλαίσιο της πόλης. Πρόκειται για γνώσεις που
εξασφαλίζουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να ζουν οργανωμένοι, να συνυπάρχουν,
να διαμορφώνουν δυνατότητες για μια κοινωνία που θα πορεύεται τον δρόμο της
προόδου. Αυτή, λοιπόν, την πολιτική σοφία οι άνθρωποι ακόμα δεν την είχαν αποκτήσει («τὴν μὲν οὖν περὶ
τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωπος ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν»). Τα δώρα του
Προμηθέα συνετέλεσαν στο να αποκτήσει ο άνθρωπος «τὴν περὶ τὸν βίον σοφίαν»,
χρήσιμες δηλαδή γνώσεις, προκειμένου να αντισταθμίσει τις ελλείψεις των εφοδίων
που είχαν δοθεί στα υπόλοιπα έμβια όντα. Ο Πρωταγόρας όμως θεωρεί σκόπιμο να
αναφέρει στο σημείο αυτό της αφήγησης ότι ο Προμηθέας δεν μπόρεσε να δώσει
στους ανθρώπους την πολιτική τέχνη, το υψηλότερο και καλύτερο δώρο, φυλαγμένο
από τον ίδιο τον Δία («εἰς μὲν τὴν ἀκρόπολιν τὴν τοῦ Διὸς οἴκησιν»), αλλά με
την πράξη κλοπής περιορίστηκε στο δώρο της τεχνογνωσίας, ευεργετικό βέβαια,
αλλά κατώτερο. Γίνεται σαφές ότι η πολιτική τέχνη είναι ανώτερη κατάκτηση, η
οποία στον μύθο χαρακτηρίζει την κοινότητα των θεών και όχι των ανθρώπων, και
αποτελεί στοιχείο εξουσίας του Δία («ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί») απέναντι στους άλλους
θεούς και τον κόσμο. Η παρουσίασή τους ως δώρων των θεών και όχι ως ανακαλύψεων
του ανθρώπου μπορεί να θεωρηθεί και ως ένδειξη σεβασμού προς αυτούς και
προσπάθεια αποφυγής ύβρης εκ μέρους των ανθρώπων. Η σπουδαιότητα της πολιτικής
τέχνης φαίνεται μάλιστα και από την αυστηρή φύλαξή της. Οι φύλακες του Δία («αἱ
Διὸς φυλακαὶ φοβεραὶ ἦσαν») ήταν η Βία και το Κράτος, που είναι τα όργανα
εξουσίας του Δία. Στον μύθο του Πρωταγόρα συμβολίζουν τη δυσκολία και τις
επίπονες προσπάθειες του ανθρώπινου γένους να αποκτήσει την πολιτική τέχνη, τις
γνώσεις δηλαδή για την οργάνωση κοινωνιών και για την ανάπτυξη πνευματικού
πολιτισμού. Έμμεσα, ο Πρωταγόρας προβάλλει την αξία και τη σημασία της τέχνης
που υπόσχεται ότι διδάσκει στους νέους της Αθήνας.
Β3.
α. Σωστό (σελ. 49 σχολικού
βιβλίου)
β. Σωστό (σελ. 44 σχολικού
βιβλίου)
γ. Λάθος (σελ. 44 σχολικού
βιβλίου)
δ. Σωστό (σελ. 45 σχολικού
βιβλίου)
ε. Λάθος (σελ. 49 σχολικού
βιβλίου)
Β4.
εἱμαρμένη: μερίδιο
ἐξιέναι: εισιτήριο
ἔσχε: σχήμα
κλέπτει: κλεψύδρα
λαθών: λήθη
Β5.
Ο
Προμηθέας όπως δηλώνει και το όνομά του (σύνθετο από τις λέξεις πρὸ + μῆτις =
σκέψη), σκέφτεται πριν κάνει κάτι, σταθμίζει τις συνέπειες και έπειτα προβαίνει
σε πράξεις. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να τον χαρακτηρίσουμε προνοητικό, διορατικό,
σώφρονα, συνετό, προσεκτικό. Σύμφωνα με τον πρωταγόρειο μύθο, ο Προμηθέας
αναλαμβάνει να επιθεωρήσει το έργο του αδελφού του. Αντιλαμβάνεται τότε ότι ο άνθρωπος
απέμεινε γυμνός και ξυπόλητος και χωρίς στρωσίδια και χωρίς όπλα («γυμνόν τε καὶ
ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἄοπλον»), τη στιγμή μάλιστα που πλησίαζε η
καθορισμένη μέρα της εξόδου του προς το φως. Όταν λοιπόν αντιλήφθηκε το
αδιέξοδο στο οποίο κατέληξε το έργο του Επιμηθέα, αποφασίζει να μπει κρυφά στο
εργαστήρι της Αθηνάς και του Ηφαίστου και να κλέψει την «ἔντεχνον σοφίαν» και
τη φωτιά που θα βοηθούσαν τον άνθρωπο στην επιβίωση και στην εξέλιξή του. Στον
μύθο, δηλαδή, παρουσιάζεται ως ευεργέτης του ανθρώπου. Στον Πρωταγόρα
παρουσιάζεται η ευρηματικότητά του, η προνοητικότητά του και ο ανθρωπισμός του.
Επομένως ο Πρωταγόρας δίνει έμφαση στον φιλάνθρωπο χαρακτήρα του Τιτάνα.
Στο μεταφρασμένο απόσπασμα του Αισχύλου οι άνθρωποι πριν
από την παρέμβαση του Προμηθέα δε διέθεταν πρακτική νοημοσύνη για να μπορούν να
συλλάβουν, να κατανοήσουν τον κόσμο και να επινοήσουν τρόπους βελτίωσης της
ζωής τους. Ο Προμηθέας, λοιπόν, είναι αυτός που τους διδάσκει όλες τις τέχνες:
την ιατρική, τη φαρμακευτική, τη μαντική και τη μεταλλοτεχνία («τέχνες...
σκαρφίστηκα»,«αμυντικά...αρρώστιες»,«πολυάριθμα...μαντικής»,«μπρούτζο... χρυσάφι).
Στόχος, λοιπόν, του Προμηθέα του Αισχύλου είναι να απαριθμήσει τις ευεργεσίες
του, που αποτελούν άλλωστε τον υπερασπιστικό του λόγο απέναντι στη βία του Δία.
Βέβαια, ο Προμηθέας παρουσιάζεται από τον Αισχύλο να είναι περισσότερο
αλαζονικός και να μιλά με αυταρέσκεια για τα επιτεύγματά του («Να το έργο μου»,
«Κανείς.. Προμηθέα»). Τις απαριθμεί διεξοδικά με αυτοπεποίθηση και δίνει την
εντύπωση, χρησιμοποιώντας την υπερβολή «όλες οι τέχνες οι ανθρώπινες είναι
δωρεές του Προμηθέα», ότι ξεπερνά τα όρια (ύβρις) και παρουσιάζεται επηρμένος.
Γ.
Γ1. Εγώ βέβαια είμαι απλός
άνθρωπος, γνωρίζω όμως ότι το καλύτερο είναι, αφενός να διδάσκεται κάποιος το
αγαθό από την ίδια τη φύση του και δεύτερον (αφετέρου) να διδάσκεται
περισσότερο από αυτούς που γνωρίζουν πραγματικά κάτι καλό ( αγαθό ) παρά από
αυτούς που κατέχουν την τέχνη της εξαπάτησης. Ίσως λοιπόν δε μιλάω με φράσεις
σοφιστικές. Γιατί δεν το επιδιώκω αυτό.
Γ2. Ο Ξενοφών διατυπώνει εναντίον
των σοφιστών τις παρακάτω επικρίσεις:
1. Ισχυρίζονται
ότι οδηγούν τους νέους στην αρετή, κάνουν όμως το αντίθετο. «…φασί …τοὐναντίον…»
2. Δεν
έκαναν ποτέ κανέναν άνθρωπο ενάρετο «…ἄνδρα…ἐποίησαν…»
3. Δεν
παρέχουν συγγράμματα με τα οποία θα γίνουν κάποιοι ενάρετοι, αντίθετα έχουν
γράψει για μάταια, ανούσια και ανώφελα πράγματα
«…περί ματαίων…»
4. Οδηγούν
τους νέους σε άσκοπες ασχολίες εμποδίζοντάς τους από άλλες χρήσιμες «…ετέρων
κωλύει χρησίμων…»
5. Στρέφουν
την προσοχή τους στις λέξεις και δε διατυπώνουν σωστές απόψεις με τις οποίες οι
νέοι θα μπορούσαν να οδηγηθούν στην αρετή «…τά μέν ρήματα…οὐδαμοῦ…»
Γ3.
α.
ἄνδρα : ἄνδρας
γράμματα : γράμμα
ὅντιν’ : οὕστινας
ὧν : οὗ
β.
ἑωράκαμεν : ἴδωμεν
ἐποίησαν
: ποιήσωσιν
παρέχονται : παράσχωσιν
Γ4.
α.
ΥΠΟΘΕΣΗ
: εἰ καλῶς ἔχοιεν ( εἰ + ευκτική)
ΑΠΟΔΟΣΗ
: ὀνόματα μὲν γὰρ οὐκ ἄν παιδεύσειε (δυνητική ευκτική).
Ο
υποθετικός λόγος δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος.
Προσδοκώμενο:
ΥΠΟΘΕΣΗ
: ἐὰν / ἄν / ἤν καλῶς ἔχωσιν ( υποτακτική) ΑΠΟΔΟΣΗ : ὀνόματα μὲν γὰρ οὐ παιδεύσει (οριστική Μέλλοντα)
β.
πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται : 1.αττική σύνταξη
2.παθητική σύνταξη (έμφαση στην ενέργεια)
Μετατροπή
παθητικής σύνταξης σε ενεργητική :
πολλὰ οὗτοι γεγράφασιν (έμφαση στο υποκείμενο)
Κουτουβάλα Άντα
Τσούτσα
Στέλλα
