ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2024

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
 
ΘΕΜΑ Α1
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων ιστορικών όρων: 
α. Μακεδονική Επιτροπή
β. Συμφωνία Μουρνιών Κυδωνίας
γ. «σκωρίες» 
Μονάδες 15
 
ΘΕΜΑ Α2 
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πληροφορία και δίπλα του τη λέξη Σωστό, αν η πληροφορία είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πληροφορία είναι λανθασμένη:  
α. Η αλλαγή των δεδομένων για την ελληνική βιομηχανία ήρθε μετά την προσάρτηση των Επτανήσων (1864) και της Θεσσαλίας (1881). 
β. Με το Σύνταγμα του 1844 κατοχυρώθηκε το πολίτευμα της βασιλευόμενης δημοκρατίας.
γ. Στην Κρητική Επανάσταση του 1866-1869 η «Κεντρική Επιτροπή υπέρ των Κρητών» ανέλαβε την περίθαλψη 4.500 προσφύγων.
δ.  Το «Χάτι Σερίφ» και το «Χάτι Χουμαγιούν» προώθησαν ειδικά προνόμια για τους Έλληνες του Πόντου.
ε.  Η αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη σηματοδότησε τη δεύτερη φάση των διωγμών του ποντιακού ελληνισμού.
Μονάδες 10
 
ΘΕΜΑ Β1
Ποιοι παράγοντες διαμόρφωσαν τη θετική οικονομική πορεία της Ελλάδας στην περίοδο του μεσοπολέμου;  
Μονάδες 14
 
ΘΕΜΑ Β2
Πώς διαμορφώθηκε η πολιτική κατάσταση στην Κρήτη μετά το πρώτο ενωτικό ψήφισμα των Κρητών έως και την παραίτηση της προσωρινής διακομματικής Κυβέρνησης;
Μονάδες 11
 
ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ
 
ΘΕΜΑ Γ1 
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται, να αναφέρετε: 
α. πώς εξελίχθηκαν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά την υπογραφή της Σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών και της Συνθήκης ειρήνης της Λοζάνης (μονάδες 12) 
β. ποιο ήταν το περιεχόμενο των ελληνοτουρκικών συμφωνιών που υπογράφτηκαν το 1930. (μονάδες 13)
Μονάδες 25
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Τον Δεκέμβριο του 1926, υπεγράφη στην Αθήνα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας η λεγόμενη Συμφωνία των Αθηνών. Βασικοί πρωταγωνιστές της συμφωνίας αυτής ήταν ο Έλληνας υπουργός των Εξωτερικών, Περικλής Αργυρόπουλος και ο Τούρκος αντιπρόσωπος στη Μικτή Επιτροπή, Σουκρή Σαράτσογλου. Είχε προηγηθεί η Σύμβαση της Άγκυρας (γνωστότερη ως Συμφωνία Εξηντάρη-Χαμδή Βέη) τον Ιούνιο του 1925, η οποία όμως δεν εφαρμόστηκε. Η Συμφωνία των Αθηνών προέβλεπε την εξαγορά των μη ανταλλάξιμων κτημάτων και ακινήτων και από τις δύο χώρες. Από την εξαγορά εξαιρούνταν τα κτήματα των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης και των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. Τα δύο κράτη θα εξαγόραζαν το καθένα ίδιας συνολικής αξίας κτήματα, ενώ κάθε μία από τις δύο κυβερνήσεις αναλάμβανε να απαλλάξει τα εν λόγω κτήματα από οποιονδήποτε περιορισμό τα βάρυνε το προηγούμενο διάστημα, ώστε να αποδοθούν στους ιδιοκτήτες τους.
 
Β. Κολλάρος, Η μειονοτική πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου (1898-1933), Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», Αθήνα και Χανιά 2022, σελ. 279-280. 
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Στις 30 Οκτωβρίου 1930 υπογραφόταν το Σύμφωνο Φιλίας, Ουδετερότητας και Διαιτησίας, τα όρια του οποίου έφθαναν ως την απαγόρευση της συμμετοχής σε κάθε πολιτικό ή οικονομικό συνασπισμό που θα στρεφόταν κατά του ενός από τα συμβαλλόμενα μέρη. Το σύμφωνο συνοδευόταν από εμπορική σύμβαση που περιελάμβανε προξενική σύμβαση και σύμβαση εγκαταστάσεως, αλλά και από ειδική συμφωνία για τους ναυτικούς εξοπλισμούς: οι δύο κυβερνήσεις υποχρεώνονταν να προβαίνουν σε έγκαιρη αμοιβαία ενημέρωση, πριν από την παραγγελία κάθε ναυτικής μονάδας, προκειμένου να προληφθεί ο ανταγωνισμός «διά φιλικής ανταλλαγής απόψεων». 
 
Κ. Σβολόπουλος, Η ελληνική εξωτερική πολιτική 1900-1945, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2005, σελ. 224.
 
ΘΕΜΑ Δ1 
Συνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες από τα κείμενα που σας δίνονται να παρουσιάσετε: 
α. τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν στην επαναστατημένη Πελοπόννησο από την κάθοδο του Δημητρίου Υψηλάντη έως και τη συγκρότηση των πρώτων παρατάξεων (μονάδες 15) και
β. πώς οι αντιδράσεις αυτές εκφράστηκαν στην Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. (μονάδες 10)
Μονάδες 25
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Ενώ οι πρόκριτοι σε σχέση με τη διάταξη των αξιωμάτων και τη θεσμική οργάνωση δεν έβλεπαν πέρα από τον ορίζοντα της πελοποννησιακής αυτοδιοίκησης, ο Υψηλάντης οραματιζόταν ήδη ένα ελληνικό κράτος που θα περιλάμβανε όλα τα απελευθερωμένα εδάφη και θα κυβερνιόταν από ένα κεντρικό κοινοβούλιο με πολύ ευρείες εξουσίες. Στην απαίτησή του να συγκεντρώσει την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία κατά μεγάλο μέρος και για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα στα χέρια του και να στηριχτεί κυρίως στο αστικό στοιχείο προέβαλαν σκληροτράχηλη αντίσταση οι γαιοκτήμονες, που απαιτούσαν να είναι ένα αυτοδιοικούμενο συλλογικό όργανο ίσων. […] Ένα εθνικό κοινοβούλιο ή μια κεντρική κυβέρνηση δεν προβλεπόταν στο σχέδιό τους.
 
G. Hering, Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936, μτφρ. Θεόδωρος Παρασκευόπουλος, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2004, τόμος Α΄, σελ. 76 (διασκευή). 
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Β
Σκοπός του Υψηλάντη δεν ήταν να εξουδετερώση τη δύναμη των προκρίτων. Εκείνο που τον ενδιέφερε ήταν να δημιουργηθή συγκεντρωτική διοικητική οργάνωση, κρατικά έσοδα, στρατόπεδα με κανονική τροφοδοσία και στοιχειώδη πειθαρχία και σώματα τακτικού στρατού, χωρίς τα οποία πίστευε πως δεν θα πετύχαινε η Επανάστασηꞏ γι’ αυτό και ήλθε σε σύγκρουση με τους προκρίτους. Είχε διαπιστώσει ότι οι μικροί ιδιωτικοί στρατοί που υπήρχαν δεν επέτρεπαν την κατάστρωση πολεμικού σχεδίου σε παμπελοποννησιακή κλίμακα, καθώς η δράση τους περιοριζόταν σχεδόν πάντα μέσα στα όρια της επαρχίας. Είχε ακόμα αντιληφθή ότι το αποτέλεσμα μιας τέτοιας καταστάσεως θα ήταν να βασιλεύη η πολυαρχία, η αυθαιρεσία και ο τοπικισμός, και την πραγματική δύναμη να την έχουν οι πρόκριτοι και οι καπεταναίοι που θα γίνονταν ισχυροί με τα λάφυρα και τα πυρομαχικά, τα οποία θα αποκόμιζαν από τις νίκες εναντίον των Τούρκων, θα μπορούσαν να εισπράττουν οι ίδιοι φόρους, να μισθοδοτούν τα σώματά τους και να προσλαμβάνουν μικροκαπεταναίους. 
 
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΒ΄, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σελ. 138-139 (διασκευή).
 
ΚΕΙΜΕΝΟ Γ
Η Α΄ Εθνοσυνέλευση έδειξε για πρώτη φορά τους διαχωρισμούς που υπήρχαν μεταξύ των εξεγερμένων. Οι προεστοί της Πελοποννήσου, των νησιών, οι αρχιερείς και οι εκπρόσωποι της δυτικής και ανατολικής Στερεάς συνασπίσθηκαν εναντίον των στρατιωτικών αρχηγών που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την εξουσία τους. […]  Το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος που ψηφίστηκε προέβλεπε την αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση και τη διάκριση των εξουσιών και συγκρότησε την Πολιτική Διοίκηση, που αποτελούνταν από δύο σώματα, το Βουλευτικό και το Εκτελεστικό, με ετήσια θητεία. […]  Ο Δ. Υψηλάντης εκλέχθηκε πρόεδρος του Βουλευτικού και στην πραγματικότητα υποβαθμιζόταν πολιτικά. Ο παραγκωνισμός της Φιλικής Εταιρείας ήταν πλήρης και αυτό φάνηκε όχι μόνο από το γεγονός ότι πουθενά δεν μνημονευόταν το όνομά της, αλλά και από την υιοθέτηση από την Εθνική Συνέλευση ως συμβόλου της Αθηνάς, αντί του Φοίνικα, που ήταν το σήμα της Φιλικής Εταιρείας.   
 
Κ. Κωστής, Τα «κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας»: Η διαμόρφωση του νεοελληνικού κράτους, 18ος-21ος αιώνας, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2013, σελ. 150-152 (διασκευή).
 

Ενδεικτικές Απαντήσεις Θεμάτων

 
ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ
 
ΘΕΜΑ Α1
Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων ιστορικών όρων:
α. Μακεδονική Επιτροπή: σχ. βιβλ . σελ 134-135. «Κατά τη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877-78 και συγκεκριμένα τον Ιανουάριο του 1878 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Μακεδονική Επιτροπή, με σκοπό την οργάνωση επανάστασης στη Μακεδονία. Πάλι οι Μακεδόνες πρόσφυγες της Νέας Πέλλας, και άλλοι της Εύβοιας, ανταποκρίθηκαν στις προσπάθειες της Επιτροπής να συγκεντρώσει στρατιωτική δύναμη. Η επανάσταση ξέσπασε στον Όλυμπο, στα Πιέρια και στη Χαλκιδική και έληξε με ανακωχή μεταξύ των Ελλήνων επαναστατών και των Τούρκων. Πολλοί επαναστάτες πέρασαν για ασφάλεια στην ελεύθερη Ελλάδα. Λίγο αργότερα, μερικοί απ' αυτούς επέστρεψαν στις περιοχές τους»
β. Συμφωνία Μουρνιών Κυδωνίας σχ. βιβλ. σελ. 215. « Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των επαναστατών του Θερίσου και των Μ. Δυνάμεων ήταν σκληρές και διήρκεσαν όλο το καλοκαίρι του 1905. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε από τον Ελ. Βενιζέλο στις 2 Νοεμβρίου 1905 στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνιάς. Εξασφαλίστηκε γενική αμνηστία και οι Μ. Δυνάμεις δεσμεύτηκαν να επεξεργαστούν ένα χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό, αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα»
γ. σκωρίες. σχ. βιβλ. σελ. 26. «Η πιο γνωστή περιοχή μεταλλευτικής δραστηριότητας υπήρξε, όπως και στην αρχαιότητα, το Λαύριο. Το 1866 άρχισε εκεί τις εργασίες της μία γαλλο-ιταλική εταιρεία (Σερπιέρι-Ρου) με στόχο την εξαγωγή μεταλλεύματος όχι μόνο από τα υπόγεια κοιτάσματα αλλά και από τις «σκωρίες», τα υλικά που είχαν συσσωρευτεί εκεί στη διάρκεια των αιώνων εκμετάλλευσης των ορυχείων κατά την αρχαιότητα. Η τεχνολογία της εποχής επέτρεπε την απόσπαση μεταλλεύματος από αυτά τα κατάλοιπα. Η εξόρυξη αργύρου και μολύβδου γνώρισε σημαντική άνθηση και πρόσθεσε στις ελληνικές εξαγωγές προϊόντα αξίας πολλών εκατομμυρίων δραχμών»
 
ΘΕΜΑ Α2
Α. Λ
Β. Λ
Γ. Λ
Δ. Σ
Ε. Σ
 
ΘΕΜΑ Β1
σχ.βιβλ.σελ. 52
Η Ελλάδα του μεσοπολέμου (1919-1939), παρά το κόστος της μικρασιατικής συμφοράς, είχε αποκτήσει μια σειρά από πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν τη θετική οικονομική της πορεία. Σε αντίθεση με πολλά γειτονικά της κράτη είχε ομογενοποιηθεί εθνικά, καθώς οι μειονότητες αντιπροσώπευαν πλέον λιγότερο του 7% του συνολικού πληθυσμού. Είχε ολοκληρώσει την αγροτική της μεταρρύθμιση και είχε προωθήσει την αστικοποίηση της: το 1/3 του πληθυσμού ζούσε πλέον σε μεγάλα αστικά κέντρα. Ταυτόχρονα, κάτω από το βάρος των πιέσεων είχε βελτιώσει τις υποδομές της και είχε υιοθετήσει αναπτυξιακές πολιτικές. Με λίγα λόγια είχε λύσει πολλά από τα προβλήματα που εξακολούθησαν για πολύ καιρό να ταλανίζουν τα υπόλοιπα βαλκανικά κράτη. Τέλος, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε στα θετικά τη συγκέντρωση των Ελλήνων στο πλαίσιο του εθνικού τους κράτους και την εξάλειψη του ελληνικού κοσμοπολιτισμού που συχνά υπήρξε αιτία για να αντιμετωπίζεται η Ελλάδα ως δευτερεύον πεδίο ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων. Η ανάπτυξη της Ελλάδας ενδιέφερε πλέον όλους τους Έλληνες.
Επιπλέον, οι πρόσφυγες είχαν φέρει μαζί τους τις γνώσεις, τον πολιτισμό τους και μια ισχυρή διάθεση για εργασία. Πέρα από τις επιτυχείς ή ανεπιτυχείς προσπάθειες των αρχών για αποκατάσταση των ξεριζωμένων, θεμέλιο της όλης προσπάθειας ήταν η διάθεση των ανθρώπων να εργαστούν σκληρά για να ξαναδημιουργήσουν αυτά που έχασαν μέσα στην καταστροφή.  
 
ΘΕΜΑ Β2
σχ.βιβλ. σελ. 217-218
Για την επίσημη έναρξη της νέας περιόδου της πολιτικής ζωής στην Κρήτη, μετά το ενωτικό ψήφισμα των Κρητών στις 24 Σεπτεμβρίου του 1908, σχηματίστηκε προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση. Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση της Τουρκίας, απέφυγε να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση και περιορίστηκε σε παρασκηνιακές οδηγίες στη νέα Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης.
Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της Τουρκίας, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν αντέδρασαν δυναμικά και φάνηκαν να αποδέχονται σιωπηρά τις νέες εξελίξεις. Δεν προχώρησαν όμως σε καμιά επίσημη αναίρεση του πολιτικού καθεστώτος, όπως το είχαν υπογράψει το 1898. Όταν όμως υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά η ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις απαίτησαν αμέσως την υποστολή της. Η Κυβέρνηση της Κρήτη καθεστώτος, όπως το είχαν υπογράψει το 1898. Όταν όμως υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά η ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις απαίτησαν αμέσως την υποστολή της. Η Κυβέρνηση της Κρήτης δεν υπάκουσε και παραιτήθηκε. Και καθώς δεν βρέθηκε Κρητικός να υποστείλει την ελληνική σημαία, οι Μ. Δυνάμεις αποβίβασαν στρατιωτικό άγημα, το οποίο απέκοψε τον ιστό της
 

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΘΕΜΑ Γ1
σχ.βιβλ. σελ. 161
Α. Μετά την υπογραφή της Σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών και της Συνθήκης ειρήνης της Λοζάνης, οι σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία δοκιμάζονταν κατά διαστήματα από εντάσεις.  Ύστερα από διαπραγματεύσεις, τον Ιούνιο του 1925 υπογράφηκε η Σύμβαση της (Σύνθεση από κείμενο Α « Τον Δεκέμβριο…Σαράτσογλου».) Το Δεκέμβριο του 1926 υπογράφτηκε  η Συμφωνία των Αθηνών.( (Σύνθεση από κείμενο Α « Είχε προηγηθεί…ιδιοκτήτες τους».) Αυτές ρύθμιζαν τα επίμαχα θέματα, όμως δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Τον Αύγουστο του 1928 το κόμμα των Φιλελευθέρων κέρδισε τις εκλογές και σχεδόν αμέσως η νέα κυβέρνηση ξεκίνησε διαπραγματεύσεις που κράτησαν δύο χρόνια. Ο Ελ. Βενιζέλος επιθυμούσε τη διευθέτηση των οικονομικών διαφορών και την αναγνώριση του εδαφικού καθεστώτος μεταξύ των δύο χωρών. Όμως, σε κάθε προσπάθεια προσέγγισης με την Τουρκία, εμπόδιο στεκόταν η έντονα αρνητική στάση των προσφύγων. Β. Στις 10 Ιουνίου 1930 υπογράφηκε η Συμφωνία της Άγκυρας που αποτελούσε το οικονομικό σύμφωνο μεταξύ των δύο χωρών. Τα κυριότερα σημεία του ήταν:
· Ρύθμισε το ζήτημα των Ελλήνων ορθοδόξων της Κωνσταντινούπολης και των μουσουλμάνων της Θράκης, καθώς και των «φυγάδων».
· Όριζε ότι οι ανταλλάξιμες μουσουλμανικές περιουσίες στην Ελλάδα και οι ελληνικές στην Τουρκία περιέρχονταν στην κυριότητα του Ελληνικού και Τουρκικού Δημοσίου, αντίστοιχα. · Προέβλεπε αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ των δύο χωρών. Η συμφωνία ολοκληρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου του ίδιου έτους με το Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας (κείμενο Β «Στις 30 Οκτωβρίου…μέρη),  το Πρωτόκολλο για τον περιορισμό των ναυτικών εξοπλισμών ( κείμενο Β «Το σύμφωνο…απόψεων») και τη Σύμβαση εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας. Με την τελευταία αυτή σύμβαση δόθηκε η δυνατότητα στους υπηκόους του καθενός από τα δύο κράτη να ταξιδεύουν ή να εγκαθίστανται (με κάποιους περιορισμούς) στο έδαφος του άλλου κράτους
 
ΘΕΜΑ Δ1
σχ. βιβ. σελ. 60-61
 Όσο οι Έλληνες ήταν υπόδουλοι, σε γενικές γραμμές τηρούσαν κοινή στάση απέναντι στον κατακτητή. Όταν άρχισε η εκδίωξη των Τούρκων, άρχισαν οι συγκρούσεις μεταξύ των μέχρι τότε ομονοούντων. Το βασικότερο ζήτημα αφορούσε το ποιος και πώς θα διαχειριζόταν την εξουσία. Μια σειρά γεγονότων, που σχετίζονται με τη διαμόρφωση διαφορετικών απόψεων για το ζήτημα αυτό, οδήγησαν σ' ένα προστάδιο διαμόρφωσης των πρώτων πολιτικών κομμάτων.
 Α. Τα γεγονότα αυτά συνδέονται με την κάθοδο του Δημητρίου Υψηλάντη στην επαναστατημένη Πελοπόννησο, ως πληρεξουσίου του αδελφού του Αλεξάνδρου, Γενικού Επιτρόπου της Φιλικής Εταιρείας, με σκοπό την ανάληψη της ηγεσίας της Επανάστασης. Όταν ο Δημ. Υψηλάντης έφτασε στην Ύδρα, οι Πελοποννήσιοι είχαν ήδη ορίσει από μόνοι τους κυβερνητικά όργανα τοπικής (ΣΥΝΘΕΣΗ κείμενο Α).Ο Υψηλάντης θέλησε να επιβάλει ένα δικό του «Γενικό Οργανισμό της Πελοποννήσου», που θα του επέτρεπε να συγκεντρώσει τη στρατιωτική και πολιτική εξουσία στα χέρια του. Οι πρόκριτοι δεν το αποδέχθηκαν και με δυσκολία αποσοβήθηκε η σύρραξη. Η αντίθεση μεταξύ των δύο πλευρών δεν είχε ως αντικείμενο μόνο το ποιος θα κατείχε πραγματικά την εξουσία, αλλά αφορούσε και τη δομή τού υπό ίδρυση κρατικού οργανισμού. (ΣΥΝΘΕΣΗ κείμενο Β).  Ο Υψηλάντης πρότεινε τη δημιουργία συγκεντρωτικού συστήματος διακυβέρνησης, ώστε να εξασφαλιστούν οι οικονομικοί πόροι για τη συνέχιση του αγώνα και η πειθαρχία στο στράτευμα. Θεωρούσε ότι οι τοπικιστικές τάσεις αποτελούσαν εμπόδιο για την οργάνωση του Αγώνα. (ΣΥΝΘΕΣΗ κείμενο Β). Οι πρόκριτοι, έχοντας διαφορετικές επιδιώξεις, ήθελαν να είναι όλοι υπεύθυνοι για όλα. Συγκροτήθηκαν λοιπόν οι πρώτες παρατάξεις.
 
 Β. Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» της Επιδαύρου, το πρώτο σύνταγμα της Επανάστασης, ψηφισμένο από την Α' Εθνοσυνέλευση, (κείμενο Γ «Η Α Εθνοσυνέλευση…τους)»)   έδωσε το 1822 λύση στο πρόβλημα της ηγεσίας του Αγώνα, με τον αντιαπολυταρχικό χαρακτήρα του και τη θέσπιση πολυαρχικής εξουσίας. (κείμενο Γ «Το προσωρινό…θητεία») Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος κατόρθωσε να γίνει ρυθμιστής της κατάστασης, έχοντας εξασφαλίσει για τον κύκλο του και για τους προκρίτους την εξουσία, ενώ αγνοήθηκαν ο Κολοκοτρώνης και ο Υψηλάντης. (κείμενο Γ «Ο Δ.Υψηλάντης…Εταιρείας»)  Έτσι δημιουργήθηκε ρήγμα στις σχέσεις μεταξύ στρατιωτικών και προκρίτων.
 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Θεανώ Χατζή

ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2024

ΚΕΙΜΕΝΑ

Marco Tullio Cicerōne et Gaio Antōnio consulibus, Lucius Sergius Catilīna, nobilissimi generis vir sed ingenii pravissimi, contra rem publicam coniurāvit. Eum clari quidam sed improbi viri consecūti erant. Catilīna a Cicerōne ex urbe expulsus est. Socii eius deprehensi sunt et in carcere strangulāti sunt. Ab Antōnio, altero consule, Catilīna ipse cum exercitu suo, proelio victus, interfectus est.  

…………………………………………………………………………………………

qui spem Catilīnae mollibus sententiis aluērunt coniurationemque nascentem non credendo confirmavērunt; quorum auctoritātem secūti multi, non solum improbi verum etiam imperīti, si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent. Nunc intellego, si iste in Manliāna castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore, qui non videat coniuratiōnem esse factam, neminem tam improbum, qui non fateātur. 

…………………………………………………………………………………………

 

Α1.  Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση των αποσπασμάτων «Marco Tullio Cicerōne … in carcere strangulāti sunt» και «quorum auctoritātem secūti multi … qui non fateātur».

Μονάδες 20

 

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Β1.  Για καθεμιά από τις προτάσεις της Στήλης Α να σημειώσετε το γράμμα της Στήλης Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση.

1. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν παντού το εθνικό επίθετο «ρωμαίος», ενώ για τη γλώσσα τους διατήρησαν το επίθετο

α. «ελληνορωμαϊκή».

β. «λατινική». 

γ. «ιταλική».

 

2. Το 240 π.Χ. οργανώνει παραστάσεις θεάτρου με ελληνικά έργα διασκευασμένα στα λατινικά

α. ο Λίβιος Ανδρόνικος.

β. ο Ναίβιος. 

γ. ο Πλαύτος.

 

3. Το λογοτεχνικό είδος που ωριμάζει τελευταίο στη Ρώμη είναι

α. η λυρική ποίηση.

β. το έπος. 

γ. η κωμωδία.

 

4. Την ιστορική βιογραφία εγκαινιάζει στη Ρώμη

α. ο Προπέρτιος.

β. ο Οράτιος. 

γ. ο Κορνήλιος Νέπως.

 

5. Την πρόθεση του Αυγούστου για ενίσχυση της υπαίθρου υπηρετεί το έργο του Βεργιλίου

α. Ωδές.

β. Μεταμορφώσεις. 

γ. Γεωργικά.

Μονάδες 10

Β2.  Να εντοπίσετε στα παραπάνω κείμενα μία ετυμολογικά συγγενή λέξη της λατινικής για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

ρεαλιστής, σοσιαλισμός, στραγγαλίζω, φίρμα, ρήγας

Μονάδες 10

 

Γ1. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις / συνεκφορές:

nobilissimi generis : την αιτιατική πτώση στον άλλο αριθμό

clari : τους άλλους δύο βαθμούς του επιθέτου στο ίδιο γένος, στον ίδιο αριθμό και στην ίδια πτώση

quidam : τη γενική πτώση στο ίδιο γένος, στον άλλο αριθμό

viri : την αιτιατική πτώση στον ίδιο αριθμό 

urbe : τη γενική πτώση στον άλλο αριθμό 

carcere : την κλητική πτώση στον ίδιο αριθμό

spem : την αφαιρετική πτώση στον ίδιο αριθμό

sententiis : την αιτιατική πτώση στον άλλο αριθμό 

multi : τους τρεις βαθμούς του επιρρήματος 

id : τη γενική πτώση στο θηλυκό γένος, στον άλλο αριθμό 

coniuratiōnem : την ονομαστική πτώση στον ίδιο αριθμό

Μονάδες 15

 

Γ2α. «Nunc intellego … qui non fateātur»: Στο παραπάνω απόσπασμα να εντοπίσετε και να γράψετε τα τρία (3) ρήματα που βρίσκονται σε υποτακτική έγκλιση (μονάδες 3). Στη συνέχεια, να γράψετε τα απαρέμφατα ενεστώτα των ρημάτων αυτών στην ίδια φωνή (μονάδες 3).

Μονάδες 6

 

Γ2β. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:

coniurāvit : το α΄ ενικό πρόσωπο της υποτακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή

consecūti erant : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα

expulsus est : το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού στην άλλη φωνή 

deprehensi sunt : τη γενική του γερουνδίου 

aluērunt  : το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής του υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή

nascentem : τη μετοχή του μέλλοντα στο ίδιο γένος, στον ίδιο αριθμό και στην ίδια πτώση

dicerent : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή

intellego : την αφαιρετική στο σουπίνο

fore :  το απαρέμφατο του ενεστώτα

Μονάδες 9

Μονάδες 15

 

Δ1α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους: 

ingenii:                είναι ……………………. στο …………………….  

ex urbe:              είναι ……………………. στο …………………….  

eius:                     είναι ……………………. στο …………………….    

non credendo: είναι ……………………. στο ……………………. 

factum esse:      είναι ……………………. στο …………………….  

Μονάδες 10

 

Δ1β. «qui non fateātur»: Να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης (μονάδα 1), να δηλώσετε τη συντακτική της λειτουργία (μονάδα 1) και να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της (μονάδες 3). 

Μονάδες 5

Μονάδες 15

 

Δ2α. «Ab Antōnio, altero consule, Catilīna ipse […] proelio victus, interfectus est»: Να μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

Μονάδες 7

 

Δ2β. «Marco Tullio Cicerōne et Gaio Antōnio consulibus»: Να χαρακτηρίσετε συντακτικά την έκφραση (μονάδα 1) και να τη μετατρέψετε σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση εισαγόμενη με τον ιστορικό / διηγηματικό σύνδεσμο cum (μονάδες 7).

Μονάδες 8

Μονάδες 15

 

 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1

Όταν ήταν ύπατοι ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρωνας και ο Γάιος Αντώνιος, ο Λεύκιος Σέργιος Κατιλίνας, άνδρας αριστοκρατικής καταγωγής αλλά διεστραμμένου χαρακτήρα, συνωμότησε εναντίον της πολιτείας. Κάποιοι ένδοξοι αλλά αχρείοι άνδρες είχαν ακολουθήσει αυτόν. Ο Κατιλίνας διώχτηκε από τον Κικέρωνα από τη πόλη. Οι σύντροφοί του συνελήφθησαν και στραγγαλίστηκαν στη φυλακή…

 

Επειδή ενέργησαν πολλοί κάτω από την επιρροή τους, όχι μόνο φαύλοι αλλά ακόμη και άπειροι, αν τον είχα τιμωρήσει, θα έλεγαν πως αυτό έγινε σκληρά και τυραννικά. Τώρα όμως καταλαβαίνω, πως αν αυτός φθάσει στο στρατόπεδο του Μανλίου, όπου κατευθύνεται, κανένας δε θα είναι τόσο ανόητος, ώστε να μη βλέπει πως έγινε συνομωσία, κανείς τόσο φαύλος που να μην το ομολογήσει

 

Β1

1β 2α 3β 4γ 5γ

 

Β2

rem, socii, strangulati sunt, confirmaverunt, regie

 

Γ1

nobilissima genera

clariores-clarissimi

cuiusdam

viros

urbium

carcer

spe

sententiam

multum-plus-plurimum

earum

coniuratio

 

Γ2α

pervenerit = pervenire

videat = videre

fateatur = fateri

 

Γ2β

coniurem

consequuntur

expellebas

deprehendendi

aluissemus

nascituram

dic

intellectu

esse

Δ1α

ingenii = γενική της ιδιότητας στο vir

ex urbe = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της απομάκρυνσης στο expulsus est

eius = γενική κτητική στο socii (κτήση χωρίς αυτοπάθεια)

non credendo = αφαιρετική γερουνδίου που δηλώνει τρόπο στο ρήμα confirmaverunt

factum esse = αντικείμενο στο ρήμα dicerent, ειδικό απαρέμφατο

Δ1β

qui non fateatur (coniurationem esse factam): δευτερεύουσα επιρρηματική αναφορική συμπερασματική πρόταση. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία qui non ( = ut is non ) που βρίσκεται μετά τη λέξη tam (το tam βοηθά στον εντοπισμό της αναφορικής συμπερασματικής) και είναι αρνητική. Εκφέρεται με υποτακτική, διότι το συμπέρασμα στη λατινική είναι μία υποκειμενική κατάσταση και συγκεκριμένα με υποτακτική χρόνου ενεστώτα (fateatur), διότι εξαρτάται από το ρήμα της κύριας πρότασης (intellego) που είναι αρκτικού χρόνου (ενεστώτας) και, επομένως, αναφέρεται στο παρόν. Υπάρχει ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων, διότι το συμπέρασμα είναι ιδωμένο τη στιγμή που εμφανίζεται στο μυαλό του ομιλητή και όχι τη στιγμή της πιθανής πραγματοποίησής του (συγχρονισμός κύριας με τη δευτερεύουσα πρόταση). Λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αποτελέσματος στο περιεχόμενο της κύριας πρότασης με ρήμα το intellego με όρο αναφοράς το neminem.

 

Δ2α

Antonius, alter consul, Catilinam ipsum [cum exercitu eius] proelio victum, interfecit

 

Δ2β

Ιδιόμορφη αφαιρετική απόλυτη που δηλώνει χρόνο.

(Marco Tullio Cicerone, Gaio Antonio: υποκείμενα, consulibus: κατηγορηματικός προσδιορισμός)

Μετατροπή σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση:

Cum Marcus Tullius Cicero et Gaius Antonius consules essent

 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Άντα Κουτουβάλα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 2024

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Πλούταρχος, Περὶ Ἀλεξάνδρου τύχης καὶ ἀρετῆς, 6 329Α-D

Καὶ μὴν ἡ πολὺ θαυμαζομένη πολιτεία τοῦ τὴν Στωικῶν αἵρεσιν καταβαλομένου Ζήνωνος εἰς ἓν τοῦτο συντείνει κεφάλαιον, ἵνα μὴ κατὰ πόλεις μηδὲ δήμους οἰκῶμεν ἰδίοις ἕκαστοι διωρισμένοι δικαίοις, ἀλλὰ πάντας ἀνθρώπους ἡγώμεθα δημότας καὶ πολίτας, εἷς δὲ βίος ᾖ καὶ κόσμος, ὥσπερ ἀγέλης συννόμου νόμῳ κοινῷ συντρεφομένης. Τοῦτο Ζήνων μὲν ἔγραψεν ὥσπερ ὄναρ ἢ εἴδωλον εὐνομίας φιλοσόφου καὶ πολιτείας ἀνατυπωσάμενος, Ἀλέξανδρος δὲ τῷ λόγῳ τὸ ἔργον παρέσχεν. Οὐ γὰρ, ὡς Ἀριστοτέλης συνεβούλευεν αὐτῷ, τοῖς μὲν Ἕλλησιν ἡγεμονικῶς τοῖς δὲ βαρβάροις δεσποτικῶς χρώμενος, καὶ τῶν μὲν ὡς φίλων καὶ οἰκείων ἐπιμελόμενος τοῖς δ’ ὡς ζῴοις ἢ φυτοῖς προσφερόμενος, πολέμων πολλῶν καὶ φυγῶν ἐνέπλησε καὶ στάσεων ὑπούλων τὴν ἡγεμονίαν, ἀλλὰ κοινὸς ἥκειν θεόθεν ἁρμοστὴς καὶ διαλλακτὴς τῶν ὅλων νομίζων, οὓς τῷ λόγῳ μὴ συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος καὶ εἰς ταὐτὸ συνενεγκὼν τὰ πανταχόθεν, ὥσπερ ἐν κρατῆρι φιλοτησίῳ μίξας τοὺς βίους καὶ τὰ ἤθη καὶ τοὺς γάμους καὶ τὰς διαίτας, πατρίδα μὲν τὴν οἰκουμένην προσέταξεν ἡγεῖσθαι πάντας, ἀκρόπολιν δὲ καὶ φρουρὰν τὸ στρατόπεδον, συγγενεῖς δὲ τοὺς ἀγαθούς, ἀλλοφύλους δὲ τοὺς πονηρούς·

 

Α1.  Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε καθεμία από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό», αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη. Να τεκμηριώσετε τις απαντήσεις σας με παραπομπές στο κείμενο.

1. Ο Ζήνων προτείνει οι άνθρωποι να ζουν σε διαφορετικές πολιτείες με διαφορετικούς κανόνες δικαίου.

2. Η ιδεώδης πολιτεία του Ζήνωνα παρομοιάζεται με μία αγέλη ζώων που ζουν σύμφωνα με τον «νόμο».

3. Ο Αλέξανδρος απέφυγε τους πολέμους, επειδή ακολούθησε τις συμβουλές του Αριστοτέλη.

4. Ο Αλέξανδρος χρησιμοποιούσε βία, όταν δεν επαρκούσε ο λόγος.

5. Ο Αλέξανδρος απαιτούσε να θεωρούνται όλοι οι αλλόφυλοι πονηροί.

Μονάδες 10

 

Β1. Με βάση το απόσπασμα «κοινὸς ἥκειν θεόθεν…ἡγεῖσθαι πάντας», να εντοπίσετε δύο χαρακτηριστικά που αποδίδει ο Πλούταρχος στον Αλέξανδρο (μονάδες 2) και να συνδέσετε αυτά τα χαρακτηριστικά με τη νέα αντίληψη για την πατρίδα και την οικουμένη (μονάδες 8).

Μονάδες 10

 

Β2. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Στο έργο «Τὰ εἰς ἑαυτόν» ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος καταγράφει τους στοχασμούς του με βάση τη στωική φιλοσοφία.

Άσχετα με το αν το Σύμπαν το αποτελούν άτομα ή μία συγκροτημένη Φύση, πρώτο και βασικό σου αξίωμα ας είναι το: «Είμαι μέρος ενός συνόλου που υπακούει σε φυσικούς νόμους». Δεύτερο, ότι «με συνδέει μια συγγένεια με τα ομοειδή μέρη». Έχοντας αυτά κατά νου, εφ’ όσον αποτελώ ένα μέρος, δεν θα δυσανασχετήσω με κάτι που θα απονείμει το όλον, γιατί τίποτα δεν είναι επιζήμιο για το μέρος αν συμφέρει στο όλον. Γιατί το σύμπαν δεν εμπεριέχει τίποτα που να μην είναι προς το συμφέρον του· αυτό είναι μεν κοινό γνώρισμα όλων των φύσεων – μόνο που η φύση του κόσμου έχει ακόμη ένα προνόμιο: καμία εξωτερική αιτία δεν την υποχρεώνει να γεννήσει κάτι βλαβερό για τον εαυτό της. Όσο θα θυμούμαι ότι είμαι μέρος ενός τέτοιου συνόλου, θα μένω ευχαριστημένος, ό,τι και να προκύψει. Και εφ’ όσον με συνδέει ένα είδος συγγένειας με τους συνανθρώπους μου δεν θα πράξω τίποτε το ακοινώνητο, κι ακόμη περισσότερο, θα κατευθύνω κάθε μου παρόρμηση προς το κοινωνικό συμφέρον, συγκρατώντας κάθε αντίθετη παρόρμηση. Αν το κατορθώσεις αυτό, δεν μπορεί παρά να κυλά αρμονικά η ζωή, όπως θα μπορούσες να φανταστείς πως κυλά η ζωή ενός πολίτη που επιδίδεται σε πράξεις ωφέλιμες για τους συμπολίτες του και μένει ευχαριστημένος με όσα του απονέμει η πολιτεία. 

Μάρκος Αυρήλιος, Τὰ εἰς ἑαυτόν, 10,6 (μτφρ. Γ. Αβραμίδης, εκδ. Θύραθεν, Θεσσαλονίκη, σσ. 193-194).

 Να εντοπίσετε δύο ομοιότητες ανάμεσα στην Πολιτεία του Ζήνωνα, όπως περιγράφεται στο απόσπασμα «Καὶ μὴν…τὸ ἔργον παρέσχεν.» και στο παράλληλο κείμενο του Μάρκου Αυρήλιου.

Μονάδες 10

 

Β3. Να συμπληρώσετε το κενό στις παρακάτω προτάσεις με ομόρριζα, απλά ή σύνθετα, των λέξεων με έντονη γραφή:

α) συντείνει: Χαμήλωσε την ……….  του ήχου της τηλεόρασης.

β) αἵρεσιν: Η συμμετοχή στην εκδρομή ήταν ………. .

γ) κρατῆρι: Αν και ηλικιωμένος, είχε γερή ………. .

δ) ἐνέπλησε: Η υπογεννητικότητα οδηγεί σε μείωση του ………..

ε) χρώμενος: Διάβασε τις οδηγίες ………. .

Μονάδες 10

 

Β4. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση:   

1. Μία από τις μεθόδους του Σωκράτη για την αναζήτηση της αλήθειας ήταν

α. το πείραμα. β. η διάλεξη. γ. η διαλεκτική.

 

2. Η ιδεώδης Πολιτεία του Πλάτωνα κοσμείται από 

α. σοφία, ανδρεία, δικαιοσύνη, σωφροσύνη. β. σοφία, ανδρεία, πραότητα, δικαιοσύνη. γ. μετριοφροσύνη, ανδρεία, δικαιοσύνη, παρρησία.

 

3. Ο Αριστοτέλης είχε ως πατέρα

α. τον Αμύντα τον Γ΄. β. τον Νικόμαχο. γ. τον Διογένη τον Λαέρτιο.

 

4. Ο Ξενοκράτης διηύθυνε

α. την Ακαδημία. β. το Λύκειο. γ. τον Περίπατο.

 

5. Ο Ηράκλειτος υποστήριξε ότι

α. δαίμων είναι ο χαρακτήρας του ανθρώπου. β. η ευδαιμονία σχετίζεται με τα πλούσια κοπάδια. γ. η ευδαιμονία είναι ενέργεια της ψυχής.

Μονάδες 10

 

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Θουκυδίδης, Ἱστορίαι, Θ 81.1-2

(εκδ. H.S. Jones και J.E. Powell, Thucydidis Historiae, 

Oxford Classical Texts, Οξφόρδη 1902)

 Μετά το ολιγαρχικό πραξικόπημα του 411 π.Χ. στην Αθήνα και την ανταρσία των δημοκρατικών του αθηναϊκού στόλου που ναυλοχούσε στη Σάμο, ο Θρασύβουλος επιτυγχάνει την επιστροφή του Αλκιβιάδη από την εξορία.

 

Οἱ δὲ προεστῶτες ἐν τῇ Σάμῳ καὶ μάλιστα Θρασύβουλος, αἰεί γε τῆς αὐτῆς γνώμης ἐχόμενος, ἐπειδὴ μετέστησε τὰ πράγματα, ὥστε κατάγειν Ἀλκιβιάδην, [καὶ] τέλος ἀπ’ ἐκκλησίας ἔπεισε τὸ πλῆθος τῶν στρατιωτῶν, καὶ ψηφισαμένων αὐτῶν Ἀλκιβιάδῃ κάθοδον καὶ ἄδειαν πλεύσας ὡς τὸν Τισσαφέρνην κατῆγεν ἐς τὴν Σάμον τὸν Ἀλκιβιάδην, νομίζων μόνην σωτηρίαν εἰ Τισσαφέρνην αὐτοῖς μεταστήσειεν ἀπὸ Πελοποννησίων. γενομένης δὲ ἐκκλησίας τήν τε ἰδίαν ξυμφορὰν τῆς φυγῆς ἐπῃτιάσατο καὶ ἀνωλοφύρατο ὁ Ἀλκιβιάδης, καὶ περὶ τῶν πολιτικῶν πολλὰ εἰπὼν ἐς ἐλπίδας τε αὐτοὺς οὐ σμικρὰς τῶν μελλόντων καθίστη, καὶ ὑπερβάλλων ἐμεγάλυνε τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν παρὰ τῷ Τισσαφέρνει, ἵνα οἵ τε οἴκοι τὴν ὀλιγαρχίαν ἔχοντες φοβοῖντο αὐτὸν καὶ μᾶλλον αἱ ξυνωμοσίαι διαλυθεῖεν καὶ οἱ ἐν τῇ Σάμῳ τιμιώτερόν τε αὐτὸν ἄγοιεν καὶ αὐτοὶ ἐπὶ πλέον θαρσοῖεν, οἵ τε πολέμιοι τῷ Τισσαφέρνει ὡς μάλιστα διαβάλλοιντο καὶ [ἀπὸ] τῶν ὑπαρχουσῶν ἐλπίδων ἐκπίπτοιεν. 

ἄδειαν: αμνηστία

ἀνωλοφύρατο: θρηνολογούσε

ξυνωμοσίαι: ολιγαρχικές οργανώσεις

 

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παρακάτω αποσπάσματος: «Οἱ δὲ προεστῶτες … Πελοποννησίων.». 

Μονάδες 20

 

Γ2. Ο Αλκιβιάδης μεγαλοποιεί την επιρροή που ασκεί στον Τισσαφέρνη. Ποιες σκοπιμότητες εξυπηρετεί η ενέργειά του αυτή;

Μονάδες 10

 

Γ3.α. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις:

πλῆθος: τη δοτική πληθυντικού 

ἰδίαν: τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό

πολλὰ: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό

ἑαυτοῦ: την αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους στο β΄ πρόσωπο 

ὑπαρχουσῶν: τον ίδιο τύπο στο αρσενικό

ἐλπίδων: τη δοτική του ενικού

(μονάδες 6)

 

Γ3.β.

«[καὶ] τέλος ἀπ’ ἐκκλησίας ἔπεισε τὸ πλῆθος τῶν στρατιωτῶν, καὶ ψηφισαμένων αὐτῶν Ἀλκιβιάδῃ κάθοδον καὶ ἄδειαν πλεύσας ὡς τὸν Τισσαφέρνην κατῆγεν εἰς τὴν Σάμον τὸν Ἀλκιβιάδην»: Nα μεταφέρετε τις υπογραμμισμένες λέξεις στον παρακείμενο στον ίδιο τύπο στον οποίο βρίσκονται.

(μονάδες 4)

Μονάδες 10

 

Γ4.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους όρους που εμφανίζονται στο αδίδακτο με έντονα γράμματα:

τὰ πράγματα, ἄδειαν, ὡς τὸν Τισσαφέρνην, ἐκκλησίας, τῶν μελλόντων, οἴκοι, τῷ Τισσαφέρνει. 

(μονάδες 7)

 

Γ4.β. πλεύσας: να χαρακτηρίσετε συντακτικά τη μετοχή και να την αναλύσετε στην αντίστοιχη δευτερεύουσα πρόταση.

(μονάδες 3)

Μονάδες 10

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 Α1.

Λάθος «ἵνα μή κατά πόλεις…..διωρισμένοι δικαίοις»

Σωστό « ὥσπερ ἀγέλης συννόμου νόμῳ κοινῷ συντρεφομένης»

Λάθος «Οὐ γὰρ, ὡς Ἀριστοτέλης συνεβούλευεν…. ὑπούλων τὴν ἡγεμονίαν»

Σωστό «οὓς τῷ λόγῳ μὴ συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος»

Λάθος «προσέταξεν…..πονηρούς·»

 

Β1.         Ο Πλούταρχος αποδίδει στον Αλέξανδρο ως πρώτο χαρακτηριστικό την οικουμενικότητα, την επιβολή μιας οικουμενικής τάξης πραγμάτων (κοινὸς ἁρμοστής) με την προβολή της πεποίθησης πως με την εκστρατεία και τις ενέργειές του εκπλήρωνε μια θεϊκή αποστολή (ἤκειν θεόθεν). Ο Πλούταρχος, δηλαδή, θεωρούσε πως ο Αλέξανδρος οραματιζόταν ένα οικουμενικό κράτος στο οποίο όλοι οι λαοί θα ζούσαν ισότιμα και δεν θα αισθάνονταν κάποιοι ότι ήταν υποταγμένοι σε άλλους, πράγμα που θα γεννούσε εξεγέρσεις και συνωμοσίες από τη μία πλευρά, αλλά και τιμωρητικές συμπεριφορές από την πλευρά του κατακτητή.

Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό του Αλεξάνδρου, όπως διαφαίνεται, είναι η διαλλακτικότητά του, η τάση συμφιλίωσης όλων των λαών (διαλλακτὴς τῶν ὅλων). Ο ίδιος επιδιώκει την επέκταση και τη σταθεροποίηση της κυριαρχίας του με την ειρηνική ένταξη των φυλών και των λαών που συναντούσε κατά την εκστρατεία του, αλλά και τη χρήση της δύναμης των όπλων για όσους δεν έπειθε να ενωθούν μαζί του χωρίς αντίσταση (συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος). Μάλιστα, η ενσωμάτωση των κατακτημένων λαών στο κράτος του επιδιωκόταν μέσα από ένα πρόγραμμα πολιτισμικής ομογενοποίησης με την ανάμειξη των ηθών και εθίμων, ώστε όλοι μαζί να συναποτελέσουν ένα αρμονικό σύνολο στο οποίο ο καθένας θα είχε τη θέση του, καθώς και την ενθάρρυνση ή οργάνωση μεικτών γάμων (μίξας τοὺς βίους καὶ τὰ ἤθη καὶ τοὺς γάμους καὶ τὰς διαίτας), οι οποίοι  αποτέλεσαν ένα εποικοδομητικό μέσο για τη συμφιλίωση Ελλήνων και Περσών.

Είναι φανερό πως η αγάπη προς την πατρίδα συνεχίζει να θεωρείται βασικό καθήκον, ωστόσο ήδη οι Κυνικοί επαναπροσδιορίζουν τη σημασία του όρου. Καθώς το άτομο δεν προσδένεται ούτε περιορίζεται στην πόλη και τον τόπο του, ο όρος διευρύνεται, για να συμπεριλάβει ολόκληρο τον κόσμο. Η αντίληψη ότι υπάρχει ουσιαστική και φυσική σύνδεση του καθενός με την ανθρωπότητα, η προτεραιότητα της ανθρώπινης ιδιότητας, είναι η βάση του στωικού κοσμοπολιτισμού.

Ο Αλέξανδρος παρουσιάζεται εδώ σαν να έχει σχεδιάσει και να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα πολιτισμικής ομογενοποίησης. Πάντως, ο νέος ελληνιστικός κόσμος που προέκυψε από την εκστρατεία του Αλεξάνδρου ανέδειξε καινούργιες αξίες, που υπονόμευσαν τις αξίες των πόλεων-κρατών· και στο ηθικόπολιτικό επίπεδο, η ηθική του δασκάλου του Αλεξάνδρου, του Αριστοτέλη, αντιστοιχούσε στη μικρή κλίμακα μιας πόλης και όχι στην αναδυόμενη οικουμένη.

 

B2. Τόσο το απόσπασμα της Πολιτείας του Ζήνωνα («Καί μήν …τὸ ἔργον παρέσχεν») του Πλουτάρχου όσο και το παράλληλο κείμενο του Μάρκου Αυρήλιου αναφέρονται στις απόψεις τους περί του ιδανικού κράτους.

Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται οι εξής 2 (δύο) ομοιότητες:

1. Το ιδανικό κράτος, όπως το σχεδίασε ο Ζήνων, δεν αναγνωρίζει τους φραγμούς της εθνικότητας ή του ιστορικού κράτους. Βασική θέση του είναι να θεωρούμε πως όλοι οι άνθρωποι είναι συνδημότες και συμπολίτες, να επικρατεί ένας κοινός τρόπος ζωής (εἷς βίος), δηλαδή με αξίες, ήθη, έθιμα κτλ κοινά για όλους και να υπάρχει μία ενιαία τάξη (εἷς κόσμος), δηλαδή ένας κοινός τρόπος οργάνωσης ως αποτέλεσμα ενός κοινού νόμου εξασφαλίζοντας την ευνομία, την αρμονία και την ομόνοια μεταξύ των ανθρώπων.(σχόλιο Φ.Υ. Πολιτεία)

Η στωική ουτοπία δεν είναι παρά μία έλλογη συμβιωτική κοινότητα όλων των ανθρώπων, μία ιδανική παγκόσμια αυτοκρατορία, καθώς θα περιέκλειε όλα τα μέρη του κόσμου και θα περιελάμβανε όλους τους ανθρώπους, χωρίς να υφίστανται φυλετικές, θρησκευτικές, νομικές, πολιτικές και πολιτισμικές διακρίσεις μεταξύ τους («πάντας ἀνθρώπους ἡγώμεθα δημότας καὶ πολίτας, εἷς δὲ βίος ᾖ καὶ κόσμος»). Ακόμη, δεν θα υπήρχε η διάκριση των πολιτών της πόλης σε ελεύθερους και δούλους, επειδή η κοινωνία της θα ήταν ενιαία. Αυτό που θα ένωνε τους ανθρώπους δεν θα ήταν ο εξαναγκασμός των ανθρώπινων νόμων, αλλά η δική τους εκούσια συναίνεση. Πρέπει, όμως, να διευκρινιστεί ότι αυτή η κοσμική αυτοκρατορία δεν νοείται ως πολιτική δύναμη, αλλά κυρίως ως πνευματική ενότητα γνώσης και βούλησης, η οποία περιοριζόταν εκ των πραγμάτων μόνο στους σοφούς. Σε αυτό συμφωνεί και ο Μάρκος Αυρήλιος καθώς θεωρεί ότι τα άτομα είναι το μέρος μιας κοινότητας που λειτουργεί ομαδικά και συλλογικά («Είμαι μέρος ενός συνόλου», «με συνδέει μια συγγένεια με τα ομοειδή μέρη»).

2. Με τις παρομοιώσεις («ὥσπερ ἀγέλης συννόμου νόμῳ κοινῷ συντρεφομένης», ὥσπερ ὄναρ ἢ εἴδωλον εὐνομίας φιλοσόφου καὶ πολιτείας ἀνατυπωσάμενος») τονίζεται ότι αυτή η οικουμενική Πολιτεία θεμελιώνεται πάνω στον κοινό νόμο. Πιο συγκεκριμένα, με την πρώτη  παρομοίωση, όπου στο πλαίσιο μιας αγέλης τα ζώα δεν ανταγωνίζονται το ένα το άλλο για την εξασφάλιση της τροφής καθώς τα ζώα διαβιούν σύμφωνα με τον φυσικό νόμο, τονίζεται ότι αυτή η οικουμενική Πολιτεία (των σοφών) θεμελιώνεται πάνω στον κοινό - δηλαδή στον αληθινό και φυσικό - νόμο, και όχι εκείνο των συμβάσεων, όχι στο θετό δίκαιο που είναι διαφορετικό σε κάθε πόλη-κράτος· κατά συνέπεια ο νόμος εξισώνεται με τον ορθό λόγο, ο νόμος μετατρέπεται σε φωνή της συνείδησης, σε ένα εσωτερικό ηθικό νόμο και δεν συνιστά τεχνητή εξωτερική επιβολή. Η ιδέα αυτή βασίστηκε στην πεποίθηση του Ζήνωνα πως ο άνθρωπος μπορεί να ζήσει σύμφωνα με τον φυσικό νόμο, ο οποίος ισχύει καθολικά για όλα τα είδη της ζωής – αφού η φύση είναι μία και ενιαία –, άρα μπορεί να επικρατήσει μία κοινή νοοτροπία για όλους τους ανθρώπους, ένας κοινός τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς, που θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο μίας ενιαίας οργανωμένης πολιτικά κοινότητας. Για τον Ζήνωνα, λοιπόν, η πηγή της ηθικής τάξης στην Πολιτεία των σοφών δεν είναι πλέον το θετό δίκαιο και οι επιμέρους συμβάσεις, αλλά ο νόμος της φύσεως που αποτελεί και τον μοναδικό νόμο που υποχρεώνει σε υπακοή. Και ο Μάρκος Αυρήλιος τονίζει την αξία του φυσικού νόμου («είμαι μέρος ενός συνόλου που υπακούει σε φυσικούς νόμους», «μόνο που η φύση…για τον εαυτό της»). Κλείνοντας την αναφορά του στην Πολιτεία του Ζήνωνα, ο Πλούταρχος με μια δεύτερη παρομοίωση (ὥσπερ ὄναρ ἢ εἴδωλον εὐνομίας) παραλληλίζει το έργο αυτό με την αποτύπωση ενός ονείρου ή μιας εικόνας που δημιούργησε ο φιλόσοφος με τη φαντασία του. Με την παρομοίωση αυτή τονίζει ότι βασικό χαρακτηριστικό της οικουμενικής πόλης που οραματίστηκε ο Ζήνων είναι η εὐνομία. Επομένως, η διασφάλιση της εὐνομίας θα γίνει μέσω του σοφού (+ σχόλιο Φ. Υ. ευνομία). Άλλωστε οι σοφοί μόνον διαθέτουν την ικανότητα να συμπεριφέρονται με ομόνοια και ενότητα. Ο σοφός είναι ο μοναδικός αληθινός πολίτης, φίλος και ουσιαστικά ελεύθερος, ενώ ο κακός είναι ξένος, εχθρός και δούλος. Επομένως, για τον Ζήνωνα όλοι οι σοφοί (άνδρες & γυναίκες) θα ακολουθήσουν τον ίδιο νόμο, αυτόν του κοσμικού Λόγου, θα έχουν τις ίδιες απόψεις για την κοινωνία, θα ονομαστούν πολίτες της ίδιας πολιτείας και κάθε πράξη ενός σοφού θα είναι προς όφελος κάθε σοφού.

Και ο Μάρκος Αυρήλιος συμφωνεί στην αναγκαιότητα του νόμου και της συμμόρφωσης σε αυτόν («δεν θα πράξω τίποτε το ακοινώνητο, κι ακόμη περισσότερο, θα κατευθύνω κάθε μου παρόρμηση προς το κοινωνικό συμφέρον»). Θεωρεί μάλιστα ότι αν συμβεί το παραπάνω η ζωή θα κυλά αρμονικά, καθώς ο καθένας θα ωφελεί τους συμπολίτες του και θα ο ίδιος θα είναι ευχαριστημένος με ότι του προσφέρει η Πολιτεία.

 

Β3.

α. ένταση

β. προαιρετική

γ. κράση

δ. πληθυσμού

ε. χρήσης

 

Β4.

1γ  2α  3β  4α  5α

 

Γ1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Οι αρχηγοί στη Σάμο και κυρίως ο Θρασύβουλος έχοντας βέβαια πάντα την ίδια γνώμη, αφού άλλαξε την πολιτική κατάσταση ώστε να επαναφέρει τον Αλκιβιάδη από την εξορία, τελικά μετά από συνέλευση έπεισε τους περισσότερους στρατιώτες και αφού οι ίδιοι αποφάσισαν για τον Αλκιβιάδη επιστροφή από την εξορία και αμνηστία, και έπλευσε προς τον Τισσαφέρνη, επανέφερε στη Σάμο τον Αλκιβιάδη, επειδή θεωρούσε ως μόνη σωτηρία αν αποσπάσει τον Τισσαφέρνη από τους Πελοποννησίους και τον φέρει προς αυτούς.  (αν μεταστρέψει τον Τισσαφέρνη και τον απομακρύνει από τους Πελοποννησίους.)

 

Γ2. Ο Αλκιβιάδης μεγαλοποιεί την επιρροή που ασκεί στον Τισσαφέρνη με σκοπό:

• να εκφοβίσει την ολιγαρχική κυβέρνηση των Αθηναίων
• να πετύχει ευκολότερη διάλυση των εκεί ολιγαρχικών οργανώσεων
• να εξυψώσει την εκτίμηση του στρατού στη Σάμο στο πρόσωπό του
• να εμπνεύσει μεγαλύτερο θάρρος προς αυτούς
• και να διευρύνει όσο το δυνατό περισσότερο το χάσμα ανάμεσα στον Τισσαφέρνη και τους Πελοποννησίους και να χάσουν αυτοί τις υπάρχουσες ελπίδες τους.

 

Γ3.α.

τοῖς πλήθεσι(ν)

 ἰδιωτέραν - ἰδιαιτέραν

πλεῖστα 

ὑμᾶς αὐτάς 

ὑπαρχόντων

ἐλπίδι

 

Γ3.β.

πέπεικε

ἐψηφισμένων

πεπλευκώς

καταγήοχε- κατῆχε

 

Γ4.α.

• τὰ πράγματα = αντικείμενο στο ρήμα μετέστησε
• ἄδειαν = αντικείμενο στη μετοχή ψηφισαμένων
• ὡς τὸν Τισσαφέρνην = εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει κατεύθυνση σε πρόσωπο στη μετοχή πλεύσας
• ἐκκλησίας = υποκείμενο στη μετοχή γενομένης (γενική απόλυτη)
• τῶν μελλόντων = επιθετική μετοχή σε θέση γενικής αντικειμενικής στον όρο «ἐλπίδας»
• οἴκοι = επιρρηματικός προσδιορισμός που δηλώνει στάση σε τόπο στη μετοχή «οἵ τε ἔχοντες»
• τῷ Τισσαφέρνει = αντικείμενο (δοτική προσωπική αντιχαριστική)  στο ρήμα διαβάλλοιντο

 

Γ4.β.

πλεύσας = επιρρηματική χρονική μετοχή στο ρήμα κατῆγεν, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος Θρασύβουλος και αναλύεται σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση :

ἐπεί /  ἐπειδή Θρασύβουλος ἔπλευσε  ὡς τὸν Τισσαφέρνην.

 

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Άντα Κουτουβάλα

Στέλλα Τσούτσα 

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (2023-2024)

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (2023-2024)

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

Η αξία του «ταξιδεύειν»

Πολλές φορές αναρωτιόμαστε ποιο είναι το πολυτιμότερο συστατικό της ευτυχίας, η πεμπτουσία* της ζωής που αξίζει να παλέψουμε για να κατακτήσουμε, έτσι ώστε να φτάσουμε έστω κι ένα βήμα πιο κοντά στην πολυπόθητη ευδαιμονία. Αν και η ευτυχία είναι κάτι εντελώς υποκειμενικό για τον κάθε άνθρωπο, οι περισσότεροι τουλάχιστον από εμάς θα συμφωνούσαμε πως ευτυχία είναι αδιαμφισβήτητα μια ευρεία συλλογή στιγμώνꞏ στιγμών ιδιαίτερων και ξεχωριστών για τον καθένα από εμάς.

Πολύτιμες και ανεξίτηλες στη μνήμη στιγμές μπορούν να μας χαρίσουν πολλά και διαφορετικά πράγματα στη ζωή. Ένα από αυτά είναι και τα ταξίδια. Η αξία των ταξιδιών είναι από κάθε άποψη ανεκτίμητη. Κι αυτό, γιατί τα ταξίδια έχουν το μοναδικό χάρισμα να συνδυάζουν όλα αυτά τα συστατικά στοιχεία που χρειάζεται πραγματικά ο άνθρωπος προκειμένου να εξελιχθεί πνευματικά και ψυχικά, να ολοκληρωθεί και τελικά να ευτυχήσει. Πνευματικές κατακτήσεις για όσους «ορέγονται φύσει του ειδέναι»**, απεριόριστη ψυχαγωγία, αλλά και ψυχική και σωματική υγεία είναι τα οφέλη που μπορεί κανείς να αποκομίσει από ένα απλό ταξίδι.

Καλώς ή κακώς, ζούμε σε μια εποχή που η καθημερινότητα απαιτεί από εμάς μεγάλα ποσά ενέργειας και ψυχικών αποθεμάτων, προκειμένου να αντεπεξέλθουμε επιτυχώς στους ταχείς και άκρως πιεστικούς και απαιτητικούς ρυθμούς ζωής. Μέσα, λοιπόν, σ’ αυτόν τον κυκεώνα των αλλεπάλληλων υποχρεώσεων και δυσκολιών, συχνά παρασυρόμαστε από τη ρουτίνα της καθημερινότητας και λησμονούμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας ένα πολύτιμο δώρο: στιγμές προσωπικής ηρεμίας και ικανοποίησης.

Τα ταξίδια είναι μια ευκαιρία για φυγή από την, πολλές φορές, πληκτική και αγχογόνο πραγματικότητα, αλλά και ένας τρόπος για μια καλύτερη γνωριμία με τον ίδιο σου τον εαυτό και τα «θέλω» του. Η αλλαγή παραστάσεων σε συνδυασμό με τη συσσώρευση καινούριων εμπειριών και αναμνήσεων στην παρακαταθήκη του καθενός, καθιστά τα ταξίδια τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο ψυχικής εκτόνωσης και αναζωογόνησης του κάθε ανθρώπου.

Ακόμη, ο συγχρωτισμός ανθρώπων ενδεχομένως διαφορετικής εθνικής προέλευσης και κουλτούρας, σε συνδυασμό με την πνευματική μέθεξη*** με τον πολιτισμό του τόπου που επισκέπτεται κανείς, συμβάλλουν στην ευρύτερη μόρφωση του ανθρώπου, τη διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων, καθώς και τη γνώση και υιοθέτηση νέων τρόπων ζωής και σκέψης.

Επιπλέον, μέσα από τη διάδοση και ανταλλαγή ιδεών που παρέχουν τα ταξίδια, μπορεί να επιτευχθεί μια γόνιμη και υγιής επικοινωνία και γνωριμία διαφορετικών λαών. Το τελευταίο μπορεί να αποτελέσει σπουδαίο επίτευγμα στην προσπάθεια της ανθρωπότητας για την άρση των εθνικιστικών προκαταλήψεων, τον περιορισμό του ρατσισμού και την επικράτηση της διακρατικής ειρήνης και συνεργασίας.

Συμπερασματικά, διαφαίνεται πως τα ταξίδια δεν είναι κάτι απλό… Στην πραγματικότητα, αυτές οι μικρές αποδράσεις από την καθημερινότητα κρύβουν πολλά περισσότερα. Είναι μία από τις λίγες μορφές πραγματικής ψυχαγωγίας, που συνδυάζει με τον ωραιότερο δυνατό τρόπο τη γνώση με τη διασκέδαση και που αποτελεί μια αστείρευτη πηγή πολύτιμων και αξέχαστων αναμνήσεων και εμπειριών.

 

* πεμπτουσία: ουσιωδέστερο περιεχόμενο 

** «ορέγονται φύσει του ειδέναι»: φράση του Αριστοτέλη που δηλώνει την επιθυμία του ανθρώπου να μαθαίνει 

*** μέθεξη: συμμετοχή, επικοινωνία, επαφή

[Κείμενο της Ηλέκτρας Χατζηδημητρίου, από το διαδίκτυο 12-08-2016, ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].

 

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

ΑΝΩ ΑΙΓΥΠΤΟΣ

Τρένο. Μπαίνουμε στην Άνω Αίγυπτο. Απέναντι τα βουνά λάμπουν γυμνά, τριανταφυλλένια, έρημα. Κοντά μας, δίπλα στο νερό, η πράσινη γραμμή της κατοικούμενης γης. […]

Φτάσαμε στις Θήβες, στη Μεγάλη Διόσπολη, στην Εκατοντάπυλο του Ομήρου, στην τεράστια πρωτεύουσα των Φαραώ. Σήμερα είναι ένα μικρό χωριό που ζει από τους χιλιάδες περιηγητές που έρχουνται με τα βαπόρια και με τα τρένα. […]

Πηγαίνω πρωί πρωί στους ναούς του Λούξορ και του Καρνάκ. […] Τα ανάγλυφα, γιγάντια, παριστάνουν το Φαραώ να τανύζει* το τόξο, τους αιχμαλώτους δεμένους από το λαιμό να σηκώνουν τα χέρια, τους θεούς να επιφοιτούν απάνου στις βασίλισσες και να δημιουργούν μαζί τους το διάδοχο. Αποπάνου τα ιερογλυφικά υμνούν τη μυστική αυτή ένωση. […]

Συλλογίζουμαι στις τελευταίες πια μεγάλες δυναστείες, όταν επετράπη στους ξένους να επισκέπτουνται ανενόχλητοι την Αίγυπτο. Τι καταπληχτικό θέαμα θ’ απλώθηκε μπροστά στα αφελή, νηφάλια μάτια των Ελλήνων! Αυτοί που ανατράφηκαν σε μικρές πολιτείες και που δούλευαν χαρούμενοι και περιόριζαν σε έναν ελάχιστο υλικό χώρο όλο το πνέμα‒αντίκρισαν ξαφνικά τους τερατόμορφους θεούς και τις γιγάντιες κολόνες και τις ανθρώπινες μάζες που δούλευαν σκλάβες χωρίς ανταρσία και μάχουνταν, σωριάζοντας όγκο πάνου σε όγκο, να συλλάβουν το πνέμα. […]

Όλη αυτή η δυτική όχθη ήταν αφιερωμένη στο θάνατο. Έσκαβαν τους βράχους βαθιά και παράχωναν τη μούμια‒όπως παραχώνουμε το σπόρο το σιτάρι. Για να φυτρώσει και ν’ αναστηθεί. Και τώρα, σκάβοντας, τις ανακαλύπτουμε τυλιμένες στις φασκιές τους, με σταυρό τα χέρια επί χιλιάδες χρόνια, να περιμένουν. Βασιλιάδες και δούλοι, άγιοι και φονιάδες, ιερείς και χορεύτριες, περιμένουν την ψυχή τους. 

 

* τανύζω: τεντώνω

[Νίκος Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας, εκδ. Καζαντζάκη, Αθήνα, σς. 54-56]. Έχει διατηρηθεί η γλωσσική ιδιοτυπία του κειμένου.

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

Το ταξίδι

Μου σφίγγει ο καημός σα θηλιά το λαιμό

και μες στην καρδιά με δαγκώνει σα φίδι.

Παράξενο θέλω ν’ αρχίσω ταξίδι,

χωρίς, μα χωρίς τελειωμό.

 

Το δρόμο μου αργά να τραβώ, να τραβώ, 

αλλά πουθενά και ποτέ να μη στέκω,

ψυχή να μη βρίσκω, ή πάντα να μπλέκω

με κόσμο τυφλό και βουβό.

 

Να νιώθω τριγύρω πλατιά ερημιά, 

κλεισμένα τα σπίτια, τα τζάκια σβησμένα,

ψηλά να μη φέγγει αστέρι κανένα,

και κάτου γυναίκα καμιά.

 

Ε! ίσως σε τέτοιο ταξίδι αν βρεθώ,

ατέλειωτο, έρμο, σ’ άγνωστη χώρα,

δε θα ’χω περίσσια λαχτάρα σαν τώρα,

αγάπη, από σε να χαθώ! 

[Κωστής Παλαμάς, από τη συλλογή: Τα 100 καλύτερα ελληνικά ποιήματα, εκδ. Γλάρος, σ. 69].

 

 

Θέμα Α

Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 60-70 λέξεων τα οφέλη του «ταξιδεύειν» σε ατομικό επίπεδο, όπως παρουσιάζονται στο απόσπασμα του Κειμένου 1: «Πολύτιμες και ανεξίτηλες…νέων τρόπων ζωής και σκέψης».

Μονάδες 20

 

Θέμα Β

Β1. Να γράψετε στο τετράδιό σας δίπλα στον αριθμό της Στήλης Α το γράμμα από τη Στήλη Β που αντιστοιχεί στην ορθή απάντηση, με βάση το περιεχόμενο του Κειμένου 1 (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):

 

 

Στήλη Α

Στήλη Β

    

1. Στην πρώτη παράγραφο υποστηρίζεται ότι       2. Στη δεύτερη παράγραφο υποστηρίζεται η άποψη ότι τα ταξίδια         3. Στην Τρίτη παράγραφο αναδεικνύεται       4. Στην Πέμπτη παράγραφο υποστηρίζεται ότι τα ταξίδια         5. Στην έβδομη παράγραφο συμπεραίνεται ότι τα ταξίδια

α. η ευτυχία καθορίζεται με αντικειμενικά κριτήρια. β. η ευτυχία είναι κάτι το υποκειμενικό. γ. η ευτυχία είναι εύκολο να επιτευχθεί.   α. δεν συνδέονται με την ευτυχία. β. αφήνουν σημαντικό αποτύπωμα στη μνήμη. γ. δεν βοηθούν στην ολοκλήρωση του ανθρώπου.    α. ο απαιτητικός χαρακτήρας των σύγχρονων συνθηκών ζωής. β. η εύκολη διαβίωση των ανθρώπων. γ. η απουσία δυσκολιών και εμποδίων της σύγχρονης ζωής.    α. είναι ευκαιρία αλληλεπίδρασης των ανθρώπων. β. δεν σχετίζονται με τον πολιτισμό του τόπου. γ. αμβλύνουν τους πνευματικούς ορίζοντες.   α. είναι κάτι απλό. β. δεν συνδέονται με την καθημερινότητα. γ. συνδυάζουν τη γνώση με τη διασκέδαση.

  Μονάδες 15 

 

Β2.

α. Ποια είναι η πρόθεση της συντάκτριας στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 «Πολύτιμες…ένα απλό ταξίδι» (μονάδες 2) και πώς ο τρόπος με τον οποίο την αναπτύσσει, εξυπηρετεί την πρόθεσή της αυτή; (μονάδες 3) 

β. έτσι ώστε (1^η παράγραφος), Αν και (1^η παράγραφος), ή (3^η παράγραφος), καθώς και (5^η παράγραφος), Συμπερασματικά (7^η παράγραφος). Να εξηγήσετε τι δηλώνουν οι παραπάνω διαρθρωτικές λέξεις (μονάδες 5). 

Μονάδες 10

 

Β3. Βασικό γνώρισμα του Κειμένου 2 είναι ο βιωματικός του χαρακτήρας. Να αναφέρετε δύο (2) χαρακτηριστικά που επιβεβαιώνουν αυτό τον χαρακτηρισμό (μονάδες 4) και να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας (μονάδες 4) παραθέτοντας και τα αντίστοιχα χωρία (μονάδες 2). 

Μονάδες 10

 

Θέμα Γ

Γ1. Πώς λειτουργεί το ταξίδι, κατά τη γνώμη σας, για το ποιητικό υποκείμενο στο Κείμενο 3; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Πώς θα αντιδρούσατε εσείς, αν βρισκόσαστε σε ανάλογη  συναισθηματική κατάσταση; (150-200 λέξεις) 

Μονάδες 15

 

Θέμα Δ

Δ1. Στο Κείμενο 1 διατυπώνεται η θέση ότι τα ταξίδια αποτελούν «τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο ψυχικής εκτόνωσης και αναζωογόνησης του κάθε ανθρώπου». α) Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την παραπάνω θέση της συντάκτριας και γιατί; β) Εσείς, ποιους τρόπους επιλέγετε, για να αναζητήσετε την προσωπική σας ηρεμία και ισορροπία και για ποιους λόγους κάνετε αυτές τις επιλογές; Αξιοποιώντας δημιουργικά τα Κείμενα 1 και 2 να παρουσιάσετε τις απόψεις σας σε άρθρο 350-400 λέξεων, που θα δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του σχολείου σας.

Μονάδες 30

 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1.

Θ.Κ.: Οφέλη ταξιδιού για το άτομο

2^η παράγραφος: Συμβολή στην ολοκλήρωση-πληρότητα, μέσω πνευματικών, συναισθηματικών και σωματικών ωφελειών

3^η & 4^η παράγραφοι: Φυγή από την εξουθενωτική και ανιαρή καθημερινότητα, συμβολή στην απόκτηση αυτογνωσίας, αποφόρτιση, ανανέωση

5^η παράγραφος: Συμβολή στην πνευματική καλλιέργεια και την άντληση στοιχείων (συνήθειες, αντιλήψεις) μέσω της επαφής με ανθρώπους και πολιτισμούς

 

Β1.

1-β

2-β

3-α

4-α

5-γ

 

Β2.

α. Η συντάκτρια στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 επιδιώκει να αποδείξει και να πείσει για τη θέση της σχετικά με την ιδιαίτερη σημασία των ταξιδιών για τον άνθρωπο («Πολύτιμες…ανεκτίμητες»). Γι’ αυτόν τον λόγο επέλεξε να αναπτύξει την παράγραφό της με αιτιολόγηση, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι τα ταξίδια συμβάλλουν στην πνευματική και ψυχική ολοκλήρωση και στην ευτυχία («Και αυτό…να ευτυχήσει»), καθώς και προάγουν το πνεύμα, την ψυχαγωγία και την ψυχική, σωματική υγεία του ανθρώπου («Πνευματικές…απλό ταξίδι»). Ενδεικτική λέξη που επιβεβαιώνει την ανάπτυξη της παραγράφου με αιτιολόγηση αποτελεί η διαρθρωτική λέξη «γιατί».

              

 β.

έτσι ώστε: αποτέλεσμα

Αν και : εναντίωση

ή : διάζευξη

καθώς και: προσθήκη

Συμπερασματικά: συμπέρασμα / αποτέλεσμα

 

Β3.

Το Κείμενο 2 χαρακτηρίζεται από τον βιωματικό χαρακτήρα του. Στοιχείο που το επιβεβαιώνουν είναι η χρήση του α’ ενικού προσώπου («Πηγαίνω», «Συλλογίζουμαι», «μου»), το οποίο εκφράζει τον υποκειμενικό και προσωπικό τόνο και  τη βιωματική σχέση του συγγραφέα με τα γεγονότα. Επίσης, χρησιμοποιείται αφήγηση («Φτάσαμε στις Θήβες») και περιγραφή/εικόνες («Και τώρα…ψυχή τους»), με τα οποία ο συγγραφέας δημιουργεί την εικόνα της βιωμένης εμπειρίας και αισθητοποιεί τις προσωπικές εμπειρίες και τα συναισθήματά του. Εντοπίζεται και το α’ πληθυντικό πρόσωπο («Μπαίνουμε», «φτάσαμε», «μας») που αποτυπώνει το συλλογικό βίωμα, την ένταξη του συγγραφέα στο συλλογικό βίωμα τους περιήγησης στην Αίγυπτο προσδίδοντας υποκειμενικό τόνο στο κείμενο.

 

Θέμα Γ

Το ταξίδι για το ποιητικό υποκείμενο λειτουργεί λυτρωτικά, ως μέσο διαφυγής από μία δύσκολη συναισθηματική κατάσταση. Μέσω του α’ ενικού προσώπου («Μου σφίγγει», «θέλω») και παρομοιώσεων («ο καημός σα θηλιά στο λαιμό», «με δαγκώνει σα φίδι») τονίζεται ή έντονη φόρτιση του ποιητικού υποκειμένου, ενώ η διάθεσή του για φυγή δηλώνεται εμφατικά με την επανάληψη «χωρίς, μα χωρίς τελειωμό». Επιθυμεί ένα ταξίδι χωρίς στόχο («πουθενά να μη στέκω») επιδιώκοντας την απομόνωση, τη μοναξιά όπως αισθητοποιείται και δηλώνεται εμφατικά μέσω εικόνων και ασύνδετου σχήματος («πλατιά ερημιά… κανένα»). Θεωρεί ότι, ίσως, ένα τέτοιο ταξίδι θα προσφέρει την αναγκαία αποσύνδεση από την τραυματική κατάσταση που βιώνει και θα το βοηθήσει να λυτρωθεί και να απαλλαγεί από την πιεστική διάθεσή του να απομακρυνθεί (δε θα ‘χω περίσσια… αγάπη, από σε να χαθώ!»)

(Θα μπορούσαν, επίσης, να αξιοποιηθούν ως κειμενικοί δείκτες και μεταφορές, σημεία στίξης, επιφώνημα…)

Στη διατύπωση της προσωπικής θέσης ο μαθητής μπορούσε είτε να συμφωνήσει με την επιλογή του ποιητικού υποκειμένου (επιλογή ταξιδιού με στόχο την απομάκρυνση από την κατάσταση που προκαλεί φόρτιση, αρνητικά συναισθήματα), να διατυπώσει ως προσωπική επιλογή την επιδίωξη της επαφής με οικεία πρόσωπα που του προσφέρουν ασφάλεια αλλά και λύσεις σε δύσκολες καταστάσεις ή να αναφερθεί στην ανάγκη μικρών διαστημάτων απομόνωσης και την άμεση αντιμετώπιση της δύσκολης κατάστασης.

Προσωπική τοποθέτηση:

Επιλογή ταξιδιού για φυγή/ηρεμία

Επιλογή επαφής με ανθρώπους, επικοινωνία, συναισθήματα που ηρεμούν

Ίσως αναζήτηση διαστημάτων απομόνωσης

 

Δ.

«Ταξίδι» προς την ευτυχία ή Αναζητώντας τη γαλήνη

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Οι υποψήφιοι μπορούσαν να αναφερθούν στο πλήθος των παραγόντων που συμβάλλουν στην ολοκλήρωση, την αίσθηση πληρότητας και ψυχικής ισορροπίας και ότι ανάμεσά τους σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα ταξίδια.

Επίσης, θα μπορούσαν να ξεκινήσουν με αναφορά στο ότι η επιδίωξη της πληρότητας και της ισορροπίας αποτελεί προτεραιότητα, βασική επιδίωξη του ανθρώπου και ότι ένα από τα μέσα υλοποίησης του συγκεκριμένου στόχου αποτελεί το ταξίδι.

1^ο ΕΡΩΤΗΜΑ:

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

α) Χρειάζεται προσοχή, αφού το θέμα δεν απαιτεί γενικά την προσφορά του ταξιδιού αλλά τη συμβολή του στην «ψυχική εκτόνωση», αποφόρτιση, ηρεμία, γαλήνη… αλλά και την «αναζωογόνηση», ανανέωση.

β) Πιθανή διαφωνία (θα ήταν περίεργη και περιοριστική) των υποψηφίων με τη θέση που διατυπώνεται θα μπορούσε να στηριχτεί αποκλειστικά σε αναφορές στον μαζικό και βιομηχανοποιημένο τουρισμό, ο οποίος συνδέεται με την ξέφρενη διασκέδαση και την επιφανειακή, τυπική επαφή του τουρίστα με τους τόπους που επισκέπτεται, γεγονός που δεν ευνοεί την ηρεμία, χαλάρωση και ανανέωση.

Οι υποψήφιοι μπορούσαν να επιλέξουν ή να συνδυάσουν αναφορές, όπως:

-Τα ταξίδια φέρνουν το άτομο σε επαφή με διαφορετικούς ανθρώπους, τόπους, πολιτισμούς, γεγονός που συμβάλλει στη φυγή από την καθημερινότητα, προσφέροντάς του στιγμές χαλάρωσης και ανανέωση

-Το ταξίδι είναι συνυφασμένο με την ψυχαγωγία και τη διασκέδαση, παρέχει στον άνθρωπο τη δυνατότητα ενασχόλησης με πραγματικά ενδιαφέροντα μακριά από τις πιεστικές ευθύνες της ζωής, διαμορφώνοντας προϋποθέσεις για εκτόνωση των αρνητικών συναισθημάτων, χαρά, ηρεμία

-Το ταξίδι αποτελεί πηγή νέων εμπειριών, προσφέρει ευκαιρίες για επαφή με νέες και διαφορετικές παραστάσεις, συνήθειες, αντιλήψεις, παρέχοντας τη δυνατότητα άντλησης γνώσεων, εμπλουτισμού και ανανέωσης του τρόπου ζωής και σκέψης

-Συχνά, το ταξίδι αποτελεί αφορμή για επαφή με τη φύση και άρα την ομορφιά, την ηρεμία, μακριά από τη στρεσογόνο καθημερινότητα της εργασίας και, γενικά, των υποχρεώσεων, στοιχεία που συμβάλλουν στη χαλάρωση και την ισορροπία

 

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ: Σημαντική η συμβολή των ταξιδιών στην κατάκτηση της ισορροπίας, ηρεμίας, οι οποίες τόσο  λείπουν από την καθημερινότητά μας. Σίγουρα, όμως δεν αποτελούν το μοναδικό μέσο για τη συγκεκριμένη επιδίωξη.

 

2^ο ΕΡΩΤΗΜΑ:

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Καλό θα ήταν να αξιοποιηθεί και το α’ ενικό πρόσωπο.

Οι υποψήφιοι είχαν αρκετές εναλλακτικές λύσεις με αναφορές:

-Στη δυνατότητα επαφής με το βιβλίο και την τέχνη, γενικότερα, ενασχολήσεις ικανές να βοηθήσουν στη φυγή από την καθημερινή ανία και τις εντάσεις.

-Στην ενασχόληση με τον αθλητισμό, οποίος συμβάλλει στην εκτόνωση, την ευεξία και την κατάκτηση της ηρεμίας.

-Στην επιδίωξη της συναναστροφής με οικεία πρόσωπα (οικογένεια, φίλους), η αλληλεπίδραση με τα οποία προσφέρει τα αναγκαία στηρίγματα, την αίσθηση ασφάλειας και άρα την απαραίτητη ισορροπία και χαλάρωση.

-Στη συμμετοχή σε εθελοντικές δράσεις, μέσω των οποίων το άτομο αισθάνεται ότι προσφέρει, γεγονός που συμβάλλει στην ικανοποίηση, την κάλυψη κενών, τη γαλήνη.

-Στην επαφή με το φυσικό περιβάλλον, το ωραίο, τους ήρεμους ρυθμούς, στοιχεία που αποτελούν παράγοντα αποφόρτισης, ευνοούν την ενδοσκόπηση και προσφέρουν στον άνθρωπο εσωτερική γαλήνη.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

Ταιριάζουν αρκετές εναλλακτικές όπως:

Αντίθεση, με αναφορά στην κυριαρχία του μαζικού και βιομηχανοποιημένου τουρισμού και, γενικότερα σε επιλογές που είναι συνυφασμένες με τη σπατάλη του ελεύθερου χρόνου, στοιχεία που δεν βοηθούν στην απόκτηση ηρεμίας και την ανανέωση.

Αναφορά στην ανάγκη οι σύγχρονες κοινωνίες να αναθεωρήσουν-επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους και να στραφούν σε επιλογές ζωής που προσφέρουν ηρεμία, ψυχική ισορροπία και ευτυχία…

 

Επιμέλεια:

Σωτήρης Ζάχος, Στέλλα Γαλάνη