Πέρα από τη λογική

Tου Νικου Κωνστανταρα

Το 1949, ενώ στην Ελλάδα τελείωνε ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε τη γερμανική κατοχή, στην Καλιφόρνια ένας Αγγλοϊρλανδός έδινε μια σειρά διαλέξεων με κεντρικό θέμα «Οι Ελληνες και το παράλογο». Ο Ε.Ρ. Ντοντς, καθηγητής Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αναφερόταν στους αρχαίους Ελληνες, και πέτυχε να ανατρέψει την καθιερωμένη εικόνα των Αθηναίων του Χρυσού Αιώνα ως πιστών θεραπόντων της λογικής. Οι διαλέξεις έγιναν βιβλίο, το οποίο μεταφράστηκε και στα ελληνικά.

Με πλήθος αναφορών και στοιχείων από τη λογοτεχνία, τη φιλοσοφία, την ιστορία, την κοινωνιολογία και την ανθρωπολογία, ο Ντοντς εξέτασε τα χρόνια από την ομηρική εποχή έως την άνοδο του χριστιανισμού και αποκάλυψε την (λησμονημένη) επιρροή του πρωτόγονου και του παραλόγου στη σκέψη, στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά των αρχαίων Ελλήνων. Είδε τον Διαφωτισμό να χτίζεται πάνω στα κληρονομημένα στρώματα του πρωτόγονου και του παράλογου που φωλιάζουν βαθιά μέσα στον λαό και που είναι πάντα έτοιμα να απειλήσουν την πρόοδο.