Υπάρχει μέλλον για το έθνος-κράτος;

Του Μαρκ Μαζαουερ

Σε τι χρησιμεύει το παρελθόν – και ειδικότερα, το παρελθόν της Ευρώπης; Η ερώτηση δεν επιδέχεται απάντησης διότι αυτό που έχουμε ανάγκη από την Ιστορία μεταβάλλεται ανάλογα με τις καταστάσεις που βιώνουμε. Μολονότι κυοφορούνταν κάμποσο καιρό, το βιβλίο μου, «Σκοτεινή Ηπειρος», γράφτηκε σε μια εποχή κατά την οποία ο Ψυχρός Πόλεμος γινόταν παρελθόν. Τη δεκαετία του ’90, η Ευρώπη έμοιαζε ξαφνικά να διχάζεται και πάλι. Στα Βαλκάνια, η Γιουγκοσλαβία βούλιαζε στον εμφύλιο πόλεμο, μια διένεξη που άφησε βαθιά σημάδια στην περιοχή. Την ίδια όμως εποχή –το 1992 για να είμαστε ακριβείς– οι αρχιτέκτονες της Ε.E. έσπασαν κάθε προηγούμενο ρεκόρ ύβρεως, προβλέποντας ότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ θα οδηγούσε στην αναβίωση της ευρωπαϊκής ηπείρου ως παγκόσμιας υπερδύναμης. Το βιβλίο προσπάθησε να απευθύνει μια προειδοποίηση προς τους «ευρω-ενθουσιώδεις» να μην βιάζονται και κυρίως να μην λησμονούν πόσο εύθραυστη, πόσο νωπή ήταν ακόμα η επίτευξη της μεταπολεμικής δημοκρατίας. Κύριος σκοπός του βιβλίου υπήρξε η ανάλυση του θριάμβου της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ώστε όλοι να γνωρίζουν πόσο κοντά περάσαμε από την απολυταρχία του φασισμού και του κομμουνισμού.