ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 2015
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1. ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ
ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
· - Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος στίχος-
γλώσσα
· -Σύνθεση στοιχείων ανά τρία
(καν-κάνε-καν)
· -Το αδιανόητο καθ’ υπερβολή « τότε
από φως…λαμπυρίζει»
Β1. Η εμφάνιση της φεγγαροντυμένης
προσδίδει μεταφυσική διάσταση στο φυσικό φως και το μετατρέπει σε φως
υπερφυσικό. Είναι αξιοπρόσεχτο ότι το φως έρχεται από ψηλά και θα μπορούσε να
χαρακτηριστεί φως που ταυτίζεται με το θείο. Στοιχεία που αποδεικνύουν τον
παραπάνω ισχυρισμό είναι τα εξής:
·
Το φεγγάρι, που καθρεφτίζεται
κοντά στην αγαπημένη του ναυαγού, γίνεται το μέσο (η λέξη-κλειδί) για τη
μετάβαση της αφήγησης από την αγαπημένη σε μιαν άλλη γυναικεία μορφή, στην
οπτασία της φεγγαροντυμένης (αναφορά στο σχήμα της συναισθησίας)( στίχος 10.
Απ.3)
·
Ο αφηγητής συνεχίζει να περιγράφει
την εικόνα της πάμφωτης φεγγαροντυμένης. Τώρα στρέφει το βλέμμα της προς τα
αστέρια, τα οποία παρουσιάζονται προσωποποιημένα να γεμίζουν αγαλλίαση από το
κοίταγμά της και να τη λούζουν με το εκθαμβωτικό τους φως, χωρίς ωστόσο να την
καλύπτουν, χωρίς να την κάνουν να μη φαίνεται από το εκτυφλωτικό αυτό φως. Η
χαρά των αστεριών εκφράζεται με τα πολλά α του στ. 1 - εννέα συνολικά (στίχος
1. απ.4)
·
Ωστόσο η εικόνα της φωτοχυσίας επανέρχεται και
συνεχίζει να δίνεται σε ανιούσα κλιμάκωση: ενώ αρχικά η φεγγαροντυμένη
φωτίζεται από το δροσάτο φως του φεγγαριού, τώρα την ακτινοβόλησαν τα αστέρια
στο στ. 7 η νύχτα γίνεται μέρα, και μάλιστα καταμεσήμερο, πλημμυρίζοντας από
φως σαν εκείνο του πάμφωτου μεσημεριάτικου ήλιου. (στίχος 7.απ.4)
·
Τέλος, η λάμψη του φωτός
γενικεύεται και κορυφώνεται, καθώς χύνεται σε όλη την πλάση, που έγινε ναός και
που λάμπει παντού (χριστιανικός ανιμισμός). Η περιγραφή της εικόνας της
φωτοχυσίας γίνεται πιο ζωντανή και παραστατική (σα να την έχουμε μπροστά μας τη στιγμή της
αφήγησης) με τη χρήση του δραματικού
ενεστώτα: πλημμυρίζει, λαμπυρίζει. (στίχος 8.απ.4)
Β2.
Α) Στο ποίημα
αυτό του Δ. Σολωμού ο αφηγηματικός χρόνος δε λειτουργεί ευθύγραμμα, αλλά
διασπάται στο πριν και το μετά του ναυαγίου με αναδρομές στο παρελθόν
(=αναλήψεις), που είναι και οι περισσότερες, και φειδωλά ανοίγματα στο μέλλον
(= προλήψεις). Με τον τρόπο αυτό ο αφηγηματικός μύθος αναπτύσσεται σε τέσσερα
επίπεδα, τις «εποχές» σύμφωνα με το Σολωμό:
α' εποχή= ο χρόνος του
ναυαγίου και της θαυμαστής εμπειρίας, που κατέχει και τη μεγαλύτερη έκταση
β' εποχή= η
προϊστορία του ήρωα στην Κρήτη
γ' εποχή= η ζωή του
ήρωα ως πρόσφυγα μετά το ναυάγιο και το χαμό της αγαπημένης του
δ' εποχή= ο
οραματισμός της Έσχατης Κρίσης.
Με βάση τα παραπάνω
στο απόσπασμα 5(22) διακρίνουμε τα εξής χρονικά επίπεδα:
Χρόνος ιστορίας:
στίχοι 1-4, 10-12, 21-22 (το βασικό αφηγηματικό επεισόδιο, ήρωας-ναυαγός)
Χρόνος αφήγησης :
5-9, 13-14 ( αφηγηματικό παρόν όπου έρχεται με πρόληψη, ήρωας- ζητιάνος)
Χρόνος προϊστορίας
στην Κρήτη: 16-20 ( οι πολεμικές του περιπέτειες στην Κρήτη όπου πηγαίνει με
ανάδρομη αφήγηση, ήρωας- πολεμιστής)
Β) Αυτή η θεσπέσια
και ολόφωτη μορφή, αφού στάθηκε και κοίταξε τα αστέρια, στο τέλος έστρεψε το
κεφάλι της και το βλέμμα της προς τον Κρητικό, που βρισκόταν μπροστά της μέσα
στα νερά της θάλασσας, και τον κοίταζε στρέφοντας το ενδιαφέρον της προς αυτόν,
σαν να την είχε μαγνητίσει, ενώ κι εκείνος την κοίταζε, προφανώς εκστατικός.
Και το ένα και το άλλο κοίταγμα ήταν παρατεταμένα και επίμονα, όπως
υποδηλώνεται από τον παρατατικό των ρημάτων. Η δυνατή έλξη των δύο προσώπων
προβάλλεται με τα ακόλουθα στοιχεία τεχνικής:
·
Η φεγγαροντυμένη και η στροφή του
βλέμματός της στον Κρητικό π α ρ ο μ ο ι ά ζ ο ν τ α ι με μια πυξίδα και με την
μαγνητική βελόνα της, που στρέφεται πάντα ,στο Βορρά. Η πετροκαλαμίθρα ήταν είδος πρωτόγονης (επιπλέουσας σε δοχείο με
νερό) μαγνητικής βελόνας από καλάμι, δείκτης πυξίδας· Το φαινόμενο του μαγνητισμού αξιοποιήθηκε μεταφορικά για την έλξη
μεταξύ ψυχών, πνευμάτων, σωμάτων σε πάμπολλα κείμενα ήδη από την αρχαιότητα.
·
για να υπογραμμιστεί αυτή η στροφή
προς τον Κρητικό, χρησιμοποιείται το σχήμα άρσης και θέσης (Όχι στην κόρη, αλλά
σ' εμέ).
·
για να παρουσιαστεί πιο
παραστατικά και ζωντανά η κίνηση της φεγγαροντυμένης χρησιμοποιείται ο
δραματικός ενεστώτας (κλίνει).
Γ1.
Α) Ο Κρητικός
έβλεπε τη φεγγαροντυμένη έχοντας την εντύπωση ότι την είχε γνωρίσει στο πολύ
μακρινό παρελθό ως εξιδανικευμένη μορφή, η οποία έρχεται τώρα ως ανάμνηση
ευχάριστη και σχεδόν ξεχασμένη' ωστόσο δε θυμόταν αν αυτή τη μορφή την είχε δει
στην πραγματικότητα θαυμάζοντάς την ως εικόνισμα μέσα σε ναό (θρησκευτικό βίωμα
στιχ. 14)ή αν την είχε πλάσει με τη φαντασία του ως ιδανική αγαπημένη, (ερωτικό
ίνδαλμα στιχ. 15)ή αν αυτή ήταν μια πάλι φανταστική μορφή των ονείρων της
βρεφικής ακόμη ηλικίας του (παιδικό, φαντασιακό βίωμα στιχ. 16)
Αυτή η αναζήτηση
της μορφής από τον ήρωα (στ. 13-18) στο μακρινό παρελθόν έχει υποστηριχτεί ότι είναι σχετική με τον ιδεαλισμό του
Σολωμού, που ανάγεται στη μελέτη του Πλάτωνα και στην υιοθέτηση της θεωρίας του
για τον κόσμο των ιδεών. Σύμφωνα με αυτήν, όσα αντιλαμβανόμαστε σ' αυτό τον
κόσμο με τις αισθήσεις δεν είναι αληθινά παρά μόνο είδωλα, ομοιώματα των
πραγματικών όντων, των ιδεών (των προτύπων), που βρίσκονται στον πραγματικό
(νοητό, «ιδεατό») κόσμο. Αυτό τον αληθινό κόσμο η ψυχή τον έχει γνωρίσει στο
παρελθόν, σε ένα προσωματικό στάδιο, και με την ανάμνηση αναγνωρίζει στα είδωλα
τα αληθινά όντα, τις ιδέες.
Β) Μετά την επαφή
με το δάκρυ της φεγγαροντυμένης, το χέρι του Κρητικού χάνει όχι μόνο την
πολεμική αλλά και τη βιοποριστική αγωνιστικότητα του και μετατρέπεται σε χέρι
ζητιάνου. Εξομολογείται ότι έχει χάσει
πια την επιθετικότητα και την αντρειοσύνη του πολεμιστή
και έχει καταντήσει ένας δυστυχισμένος ζητιάνος, που απλώνει το χέρι στους
περαστικούς για να ζητήσει λίγο ψωμί, ζώντας μια ταπεινωτική και εξευτελιστική
ζωή. Αυτό όμως αποτελεί αναμφισβήτητα
μια ριζική αλλαγή στο ήθος του ήρωα και οπωσδήποτε την πρώτη και σημαντικότερη
επίδραση του δακρύου της Φεγγαροντυμένης. Η μετάβαση από την άρση (από πολεμιστής) στη
θέση (ζητιάνος) δείχνει τη νέα στάση και το νέο ήθος του ήρωα, για τον οποίο η
πλήρωση μέσα στην αγάπη του άλλου έρχεται όχι ως αποτέλεσμα ανάγκης αλλά συνειδητής
επιλογής. Δεν έχουμε συνεπώς ένα πέρασμα
από τη δράση και την αξιοπρέπεια στην αδράνεια και την αναξιοπρέπεια, αλλά μια
μετάβαση από την ηθική του μίσους στην ηθική της αγάπης.
Δ1.
Ομοιότητες
·
η επιφάνεια μιας θεϊκής γυναικείας
παρουσίας με απόλυτη ομορφιά και χάρη, που προκαλεί έντονα συναισθήματα στον ήρωα(
φεγγαροντυμένη-νεράιδα)
·
η επίδραση που ασκεί στη φύση
(εκοίταξε τα αστέρια και εκείνα αναγαλλιάσαν-ανατριχιάζει η θάλασσα ),η οποία
γοητεύεται από την παρουσία της
Διαφορές
·
Σολωμός: η δράση εκτυλίσσεται τη
νύχτα, Καρυωτάκης: διαδραματίζεται τη
μέρα
·
Σολωμός: ο ήρωας βρίσκεται στο
πέλαγος, Καρυωτάκης: παρακολουθεί την
οπτασία από το ακρογιάλι
·
Σολωμός: η οπτασία ξετυλίγεται
μέσα από το φεγγάρι, Καρυωτάκης: εμφανίζεται μέσα από τα βράχια
Επιμέλεια:
Θεανώ Χάτζη