ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 2025 - ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2025

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 1

[Δημιουργικότητα]

Η δημιουργικότητα νοείται ως μια διαδικασία, η οποία οδηγεί σε κάποια μορφή δημιουργικής παραγωγής και χαρακτηρίζεται από πρωτοτυπία και αποτελεσματικότητα, ενώ μπορεί να συνδυάζει ιδέες ή υλικά με νέους τρόπους. Συνδέεται άμεσα με τη φαντασία, την καινοτομία, την επίλυση προβλημάτων και την αποκλίνουσα σκέψη, αλλά η πολύπλευρη φύση της καθιστά δύσκολο το εγχείρημα να την ορίσει κάποιος.          

Μπορεί κανείς να πει ότι η επίλυση προβλημάτων, η εξεύρεση λύσεων και η παροχή πολύτιμης εργασίας μέσω της φαντασίας, της πρωτοτυπίας και της ευχέρειας απαιτούν δημιουργικό νου. Η αξία της δημιουργικότητας είναι πολιτιστικά, κοινωνικά αλλά και οικονομικά αδιαμφισβήτητη, εξ ου και η ένταξή της στους γενικούς εκπαιδευτικούς στόχους παγκοσμίως. 

Η δυναμική σχέση της εκπαίδευσης μέσω των τεχνών με τη δημιουργικότητα έχει επιβεβαιωθεί ερευνητικά. Η συμμετοχή των παιδιών σε καλλιτεχνικές δράσεις ενισχύει την καλλιέργεια της αποκλίνουσας σκέψης τους. Στο ίδιο πνεύμα, εντοπίζεται ισχυρή σχέση ανάμεσα στην ενασχόληση με τις τέχνες και στην ανάπτυξη της φαντασίας, την κατανόηση σύνθετων εννοιών και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την εξεύρεση λύσεων σε προβληματικές καταστάσεις. Σε ένα πολύτεχνο εργαστήρι, το παιχνίδι με τις μορφές εξασφαλίζει μοναδικές πολυαισθητηριακές εμπειρίες μάθησης και ζωής για το μικρό παιδί. Στο παιδί που πειραματίζεται με τις μορφές στο παιχνίδι του, εξασφαλίζονται ευκαιρίες να ανακαλύψει και να εκφράσει συναισθήματα, αγωνίες και σκέψεις. Ταυτόχρονα, η ίδια εμπειρία παρέχει τη δυνατότητα ειδικά στο μικρό παιδί να καθρεφτιστεί στο δημιούργημά του, να νιώσει την ιδιαιτερότητα και τη μοναδικότητα του προσώπου του και να αναπτυχθεί.

[Αντώνης Λενακάκης, Τέχνες-διαδίκτυο-δημιουργικότητα, ΤΕΠΑΕ ΑΠΘ, 2024, ePublishing: Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, απόσπασμα ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια

 

Αν νομίζετε πως η ικανότητα να κάνει κάποιος σύνθετες σκέψεις αφορά μόνο τους ενηλίκους, κάνετε λάθος. Κι αυτό διότι επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Μπέρμιγχαμ και του Πανεπιστημίου Κεντρικής Ευρώπης στην Αυστρία (CEU), έπειτα από σχετική έρευνα, διαπίστωσαν πως η δημιουργική σκέψη ξεκινά από την… κούνια. Όπως συγκεκριμένα προέκυψε από τη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «PNAS», τα βρέφη ηλικίας έως 12 μηνών όχι μόνο είναι ικανά για δημιουργική σκέψη πολύ πριν αρχίσουν να μιλάνε, αλλά και αυτού του είδους η σκέψη είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη της γλωσσικής τους ικανότητας.

Όπως εξήγησε η επικεφαλής της μελέτης, νευροεπιστήμονας με ειδίκευση στη βρεφική και πρώιμη παιδική ηλικία Δρ. Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα, στόχος της ερευνητικής της ομάδας ήταν να ανακαλύψει την «πηγή» της ανθρώπινης δημιουργικότητας και της παραγωγικής σκέψης. «Η ανθρώπινη ευφυία και δημιουργικότητα βασίζονται στη συνδυαστική σκέψη ή στην ικανότητα σχηματισμού εντελώς νέων σκέψεων, συνδυάζοντάς τες με υπάρχουσες (γνωστές) έννοιες και ιδέες. Η δημιουργικότητα των ανθρώπων δεν έχει όρια, μας πήγε στο φεγγάρι και μας επέτρεψε να θεραπεύσουμε θανατηφόρες νόσους, αλλά δεν γνωρίζουμε ακόμα πότε και πώς προκύπτει αυτή η εντυπωσιακή ικανότητα συνδυασμού ιδεών και εφεύρεσης νέων πραγμάτων. Αυτή η έρευνα δείχνει ότι πρέπει να πάμε πίσω στην αρχή της γλωσσικής ανάπτυξης για να λύσουμε αυτό το παζλ».  

Σύμφωνα με τη δόκτορα Πομιεχόφσκα, η συγκεκριμένη μελέτη έδειξε πως η ανθρώπινη δημιουργικότητα είναι αρχέγονη και ξεκινά ήδη από τη βρεφική ηλικία. «Όταν μιλάμε για δημιουργικότητα, αναφερόμαστε συνήθως σε ανθρώπους που ασχολούνται με τις τέχνες, σε κάποιους εφευρέτες και γενικότερα σε ενηλίκους και μεγαλύτερα παιδιά που έχουν κάποιο ιδιαίτερο ταλέντο. Πολύ λίγοι άνθρωποι μπορούν να φανταστούν πως ένα μικρό ανθρωπάκι έχει ικανότητα για συνδυαστική σκέψη. Θα πρέπει, επομένως, να μελετήσουμε τις συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους. Και τώρα που γνωρίζουμε ότι αυτή η ικανότητα ξεκινά νωρίς, μπορούμε να εξετάσουμε όλους αυτούς τους βιολογικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορεί να την επηρεάσουν. Για παράδειγμα η φτώχεια, το ανθυγιεινό περιβάλλον διαβίωσης, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γονιών, η έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης και η κακή διατροφή είναι γνωστοί παράγοντες που επιδρούν στη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών».

[Άρθρο της Κέλλυς Φαναριώτη από το διαδίκτυο (tovima.gr), 13-08-2024, συντομευμένο και ελαφρώς διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

[Εξαίσια αστική μας κοινωνία]

     Ανεβαίνω στο γραφείο κι αμέσως ζαρώνει η καρδιά μου. Οι αγαπητοί μου συνάδελφοι καταφθάνουν λαχανιασμένοι. Κάθε πρωί μελετώ σχολαστικά την καλημέρα τους, το ύφος τους και τη ματιά τους. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς έγινε και μαζεύτηκαν όλες οι μπαγιάτικες φάτσες πάνω στο δικό μου το κεφάλι. Εκείνο όμως που με απελπίζει περισσότερο είναι, πως το ίδιο σχεδόν συμβαίνει και σε όλα τα άλλα γραφεία. Αυτό το διαπίστωσα μόνος μου τελευταία, όταν πάνω στην αγανάκτησή μου, είπα ν’ αλλάξω και πάλι δουλειά, για να μην τους βλέπω όλη μέρα μπροστά μου. Κατόπι σκέφτηκα πως θα τους έχει αποξεράνει έτσι, σώμα και καρδιά, το πολύ διάβασμα, το κλείσιμο ή η βαθιά σκέψη. Σηκώθηκα και ξαναπήγα στις διάφορες μεγάλες σχολές για να τους δω νεαρούς και φρέσκους φρέσκους. Χώθηκα βέβαια στις αίθουσες των πρωτοετών. Εδώ, είπα, μέσα σ’ αυτό το φυτώριο, θα φανεί το πράγμα. Και όμως η εντύπωσή μου ήταν εξίσου αποκαρδιωτική· το επόμενο κύμα, δεν αποκλείεται, να είναι χειρότερο. 

Σκέφτομαι μήπως πρέπει ν’ αλλάξω επάγγελμα και όχι μονάχα γραφείο. Τώρα όμως είναι μάλλον αργά· ούτε τέχνη ξέρω, ούτε για να πάω μαθητευόμενος έχω την ηλικία και το κουράγιο, αλλά ούτε τα χαρτιά και τα κατάστιχα1 χωνεύω. Θα ήθελα, είναι αλήθεια, προ πολλού να ήμουν εργάτης· παράλληλα όμως να έχω αυτή την ίδια ψυχή, τις ίδιες γνώσεις και τα ίδια μυαλά.  

1 κατάστιχα: λογιστικά βιβλία, βιβλία επαγγελματιών

[Γιώργος Ιωάννου, Για ένα φιλότιμο, εκδ. Κέδρος, 1980, απόσπασμα διασκευασμένο για τις ανάγκες της εξέτασης].

 

Θέμα Α

Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά σε μία παράγραφο 70-80 λέξεων τις θέσεις της Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα στο Κείμενο 2 για την ανθρώπινη δημιουργικότητα.

Μονάδες 20

Θέμα Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το Κείμενο 1, τις παρακάτω περιόδους λόγου, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε περίοδο, τη λέξη Σωστό ή Λάθος (χωρίς αναφορά σε χωρία του κειμένου):

α. Ένα από τα χαρακτηριστικά της δημιουργικότητας είναι ότι αποφέρει αποτελέσματα. 

β. Ένας από τους στόχους της εκπαίδευσης, σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι η καλλιέργεια της δημιουργικότητας.

γ. Η σύνδεση της δημιουργικότητας με τις τέχνες στην εκπαίδευση δεν έχει ερευνηθεί.

δ. Η επαφή του παιδιού με τις τέχνες δυσχεραίνει την προσπάθειά του να επιλύσει προβλήματα.

ε. Το παιδί, μέσα από το δημιουργικό παιχνίδι, ανακαλύπτει τον εαυτό του. 

Μονάδες 15

 

Β2. Το Κείμενο 1 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου. Να εντοπίσετε δύο γλωσσικές επιλογές που το επιβεβαιώνουν (μονάδες 2) δίνοντας το αντίστοιχο χωρίο (μονάδες 2) και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας (μονάδες 6).

Μονάδες 10

 

Β3. α. Ποιο είναι το επικοινωνιακό αποτέλεσμα του τίτλου του Κειμένου 2 και πώς επιτυγχάνεται; (μονάδες 3)

 

β. «Θα πρέπει, επομένως, να μελετήσουμε τις συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους»: Να μεταφέρετε την περίοδο λόγου του Κειμένου 2 στην αντίθετη σύνταξη κάνοντας τις αναγκαίες μετατροπές (μονάδες 5) και να επισημάνετε δύο αλλαγές στο ύφος (μονάδες 2).

Μονάδες 10

 

Θέμα Γ

Γ1. Γιατί εμφανίζεται προβληματισμένος ο ήρωας του Κειμένου 3 και πώς εκδηλώνει τον προβληματισμό του; Να απαντήσετε αξιοποιώντας συνολικά τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Εσείς πώς θα αντιδρούσατε σε ανάλογη περίπτωση; (150-200 λέξεις)

Μονάδες 15

 

Θέμα Δ

Δ1. Τα Κείμενα 1 και 2 αναφέρονται στη δημιουργικότητα και τη σημασία της. Αξιοποιώντας δημιουργικά το περιεχόμενό τους, σε ένα άρθρο 350-400 λέξεων που θα αναρτήσετε στο προσωπικό σας ιστολόγιο, να αναφέρετε:  α) τους λόγους για τους οποίους το σύγχρονο σχολείο οφείλει να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα των μαθητών/ μαθητριών και β) τους τρόπους με τους οποίους εσείς επιλέγετε στην προσωπική σας ζωή να εκφράσετε τη δημιουργικότητά σας. 

Μονάδες 30

 

 

__________________________________________________

 

 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σύμφωνα με τη Δρα Μπάρμπαρα Πομιεχόφσκα:

Βάση της δημιουργικότητας αποτελεί η ικανότητα του ανθρώπου να επεξεργάζεται , να    συνδυάζει και να παράγει νέα δεδομένα

Η δημιουργικότητα δεν περιχαρακώνεται, αποτέλεσε πηγή σημαντικών επιτευγμάτων αλλά ακόμη αγνοούμε την πηγή της

Η δημιουργικότητα  ενώ συνδέεται, συνήθως, με την καλλιτεχνική δημιουργία και την επιστήμη, αποτελεί χαρακτηριστικό του ανθρώπου από τη βρεφική ηλικία

Θεωρεί αναγκαία την ενασχόληση με το περιβάλλον ανάπτυξης του ατόμου και τους παράγοντες, βιολογικούς-κοινωνικούς, που την επηρεάζουν και την περιορίζουν

 

Θέμα Β

Β1. α. Σωστό

       β. Σωστό

       γ. Λάθος

       δ. Λάθος

       ε. Σωστό

 

Β2. Γλωσσικές επιλογές που επιβεβαιώνουν ότι το Κείμενο 1 αποτελεί δείγμα επιστημονικού λόγου (ζητούνται 2) :

- κυριαρχία γ’ προσώπου («οδηγεί», «νοείται», «χαρακτηρίζεται», «συνδυάζει», …) 

-> προσδίδει αντικειμενικότητα, ουδετερότητα με στόχο την πληροφόρηση και εξήγηση

- χρήση αναφορικής/ακριβούς λειτουργίας της γλώσσας («έχει επιβεβαιωθεί», «παρέχει»,

«καθιστά» …) -> σαφήνεια, ακρίβεια, σοβαρότητα στο ύφος

- χρήση παθητικής σύνταξης («συνδέεται», «έχει επιβεβαιωθεί», «να καθρεφτιστεί», «να 

αναπτυχθεί», …) -> ουδέτερο, τυπικό, σοβαρό ύφος

- ειδικός όρος («πολυαισθητηριακές εμπειρίες μάθησης και ζωής», «αποκλίνουσα σκέψη») 

-> αξιοπιστία, πειστικότητα, εγκυρότητα , επιστημονική επάρκεια συντάκτη

- χρήση οριστικής έγκλισης («παρέχει»)

 

Β3. α. Επικοινωνιακό αποτέλεσμα τίτλου «Η δημιουργικότητα αρχίζει από την κούνια» (Κείμ. 2)

Κρίνεται επικοινωνιακά αποτελεσματικός καθώς :

- είναι σύντομος

- είναι εύστοχος, αφού προϊδεάζει τον αναγνώστη για το θέμα του κειμένου, δηλαδή την

ανάλυση της έννοιας της δημιουργικότητας και η σύνδεσή της με τη βρεφική ηλικία.

- είναι ρηματικός («αρχίζει»), γίνεται εύκολα κατανοητός

- είναι μεταφορικός («αρχίζει από την κούνια»), καθιστώντας πιο άμεσο, κατανοητό το νόημα,

με αποτέλεσμα να κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να τον κινητοποιεί να διαβάσει

το κείμενο.

- περιέχει λαϊκή έκφραση («από την κούνια»), καθιστώντας το ύφος του τίτλου χιουμοριστικό

και πιο άμεσο

 

β. «Θα πρέπει, επομένως, να μελετήσουμε τις συνθήκες εκείνες που επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους» Ε.Σ. -> Π.Σ. & αλλαγή ύφος

Θα πρέπει, επομένως, να μελετηθούν (από εμάς) οι συνθήκες εκείνες από τις οποίες επηρεάζεται αρνητικά η ανάπτυξη των δημιουργικών γνωστικών ικανοτήτων του βρέφους.

ύφος -> επίσημο, αντικειμενικό, τυπικό / ουδέτερο / απρόσωπο / αποστασιοποιημένο / ουδέτερο

 

ΘΕΜΑ Γ

Γ1

1^η§ Προβληματισμός εξαιτίας της απουσίας / έλλειψης ενδιαφέροντος και διάθεσης των συναδέλφων για δημιουργικότητα / καινοτομία στην εργασία, της επαγγελματικής / προσωπικής αλλοτρίωσης, της μονοτονίας, …

Εκδηλώνεται μέσω της απογοήτευσης, απελπισίας, αγανάκτησης, αλλαγή περιβάλλοντος εργασίας, διάθεση για εντοπισμό ελπίδας στους νέους

- χρήση α’ ενικού προσώπου / εσωτερικός μονόλογος («ανεβαίνω», «μελετώ», «με απελπίζει», …) -> με το εξομολογητικό ύφος καταδεικνύονται τα αρνητικά συναισθήματα,  έλλειψη χαράς και αισιοδοξίας για τον χώρο εργασίας του

- χρήση μεταφορών («ζαρώνει η καρδιά μου», «μπαγιάτικες φάτσες», «αποξεράνει», …) αρνητικά συναισθήματα, απογοήτευση για αδράνεια συναδέλφων, απόμακρες/ανύπαρκτες σχέσεις με συναδέλφους

- εικόνα («χώθηκα βέβαια…πρωτοετών», μεταφορά («φυτώριο»), χρήση επιθέτων («αποκαρδιωτική», «χειρότερο») -> απογοητευτική διαπίστωση, θλίψη, αγανάκτηση για έλλειψη ζωντάνιας από τη νεότερη γενιά, παρόλο που θα περίμενε το αντίθετο 

- επανάληψη/ πολυσύνδετο σχήμα («ούτε…ούτε…ούτε…») -> διαπιστώνει ότι πλέον είναι αργά για κάποια αλλαγή

2^η§ Ο μαθητής θα μπορούσε να τοποθετηθεί ελεύθερα εκφράζοντας την άποψή του:

- εγκατάλειψη συγκεκριμένης εργασίας, διεκδίκηση ονείρων και αναζήτηση εναλλακτικών, πιο δημιουργικών επιλογών

- συμβιβασμός με δουλειά και αξιοποίηση δημιουργικότητας στον ελεύθερο χρόνο

- αναθεώρηση της στάσης στο πλαίσιο της εργασίας και αναζήτηση πεδίων ανάληψης πρωτοβουλιών για φυγή από την ανία

 

Δ.

ΤΙΤΛΟΣ

• Η σημασία της δημιουργικότητας
• Πηγή έμπνευσης η δημιουργικότητα
• Κινητήρια δύναμη η δημιουργικότητα
• Τρόπος ζωής η δημιουργικότητα
• Δημιουργικότητα: Η τέχνη της εξέλιξης
• Κάθε επανάσταση πηγάζει από τη δημιουργικότητα
• Η δημιουργικότητα στην εποχή της αδράνειας

 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Κορυφαία-περίοπτη η θέση της δημιουργικότητας ανάμεσα στις δυνάμεις που συνέβαλαν στην εξέλιξη της ανθρωπότητας

Ή

Ανάμεσα στα αναγκαία εφόδια-χαρακτηριστικά του σύγχρονου ανθρώπου η δημιουργικότητα κατέχει εξέχουσα θέση

1^ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:

Ανάγκη το σχολείο να καλλιεργεί τη δημιουργικότητα, αφού η δυνατότητα επεξεργασίας και συνδυασμού δεδομένων συμβάλλει:

• Στην έκφραση της καινοτομίας και την τόνωση της παραγωγικότητας στον εργασιακό χώρο και άρα στην εξέλιξη του ατόμου…
• Στη δυνατότητα εντοπισμού και εφαρμογής σύγχρονων μεθόδων στον χώρο της οικονομίας, επιστήμης, τέχνης, γεγονός που ανοίγει τον δρόμο στην αντιμετώπιση προβλημάτων και την πρόοδο
• Στην αναθεώρηση-επαναπροσδιορισμό των δεδομένων, των ιδεών, των αξιών, σε μία εποχή που εξελίσσεται και ανανεώνεται με καταιγιστικούς ρυθμούς
• Στην απόκτηση πρωταγωνιστικού ρόλου του ατόμου στη διαμόρφωση των συνθηκών της εποχής
• Στη φυγή από την τυποποίηση και την ανία της καθημερινότητας
• […]

 2^ο ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ:

Τρόποι έκφρασης της δημιουργικότητας στην προσωπική ζωή:

• Ενασχόληση με την Τέχνη, τον αθλητισμό
• Ενασχόληση με ερευνητικές εργασίες στο πλαίσιο του σχολείου
• Συγγραφή άρθρων με θέματα που απασχολούν τη νέα γενιά (Μ.Κ.Δ)
• Ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο τη διοργάνωση ενημερωτικών ημερίδων και δράσεων αθλητικών-οικολογικών στο πλαίσιο του σχολείου
• Προσπάθεια εντοπισμού-διατύπωσης προτάσεων απέναντι σε προβλήματα της νέας γενιάς ή της εκπαίδευσης
• Ενασχόληση με τη μαγειρική-κηπουρική.
• Συμμετοχή σε δημιουργικές συζητήσεις με άτομα του οικογενειακού και ευρύτερου περιβάλλοντος

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ø  Ανάγκη το σχολείο και η οικογένεια να προσφέρουν ευκαιρίες και χώρο έκφρασης στα παιδιά με στόχο την ανάπτυξη της δημιουργικότητας…

Ή

Ø  Δυστυχώς, αρκετοί παράγοντες -υπερπροστατευτική στάση οικογένειας, αποστήθιση στο πλαίσιο της εκπαίδευσης αλλά και συνθήκες της εποχής -κυριαρχία τεχνολογικών μέσων, εικόνα- περιορίζουν τις δυνατότητες έκφρασης και ανάπτυξης της δημιουργικότητας του σύγχρονου ανθρώπου

Επιμέλεια:

Στέλλα Γαλάνη, 

Στέλλα Τσούτσα, 

Σωτήρης Ζάχος