«Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας έχει πιο ενισχυμένο ρόλο στη διαμόρφωση της Ευρώπης. Ποιος είναι ο ρόλος του Ευρωπαίου πολίτη και πώς μπορεί να ακουστεί δυνατότερα η φωνή του στην Ευρώπη»; Διευκρινίσεις:
α) Στο θέμα διατυπώνεται εισαγωγικό τμήμα «Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μετά τη Συνθήκη της Λισαβόνας έχει πιο ενισχυμένο ρόλο στη διαμόρφωση της Ευρώπης», το οποίο με μια πρώτη ματιά δείχνει να μη σχετίζεται με τα ερωτήματα που το ακολουθούν. Η Συνθήκη της Λισαβόνας έδωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο περισσότερες αρμοδιότητες. Αυτό σημαίνει ότι και οι Ευρωπαίοι πολίτες απέκτησαν μεγαλύτερη δύναμη, αφού συμμετέχουν στην εκλογή των ευρωβουλευτών και άρα έμμεσα στη λήψη αποφάσεων της ΕΕ.
β) Με την έννοια «ρόλος» δηλώνεται πράξη / ενέργεια / δράση με την οποία κάποιος συμμετέχει ή συμβάλλει στη διαμόρφωση, εξέλιξη μιας κατάστασης. Ουσιαστικά το 1ο ερώτημα καλεί τους μαθητές να εντοπίσουν δράσεις του Ευρωπαίου πολίτη στο πλαίσιο της ΕΕ.
γ) Το 2ο ερώτημα απαιτεί εντοπισμό τρόπων, μέτρων, ώστε ο ρόλος του πολίτη να ισχυροποιηθεί περαιτέρω.
1o ΡΟΛΟΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
Α) ΣΥΝΕΧΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Κατανόηση του τρόπου λειτουργίας της ΕΕ, της δομής της, του τρόπου λήψης αποφάσεων, γνώση των δικαιωμάτων του, των επιλογών και των αποφάσεων των ευρωπαϊκών οργάνων που τον αφορούν άμεσα // κατανόηση των προβλημάτων αλλά και των προοπτικών της ΕΕ => συνειδητοποίηση ότι το μέλλον του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την πορεία και τις επιλογές της ΕΕ => εγκατάλειψη εθνικισμού και διαμόρφωση ευρωπαϊκής συνείδησης
Β) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ… Επιλογή των αντιπροσώπων του στο ευρωκοινοβούλιο (το μόνο όργανο της ΕΕ που εκλέγεται από τους πολίτες) -> μέσω της ψήφου του καταφέρνει:
α) δυνατότητα άσκησης ελέγχου στις αποφάσεις της ΕΕ -> περιορισμός της αυθαιρεσίας και της προσπάθειας προώθησης συμφερόντων
β) δυνατότητα στήριξης ατόμων που γνωρίζουν τα προβλήματα των πολιτών και δείχνουν διάθεση ενασχόλησης με αυτά & τον περιορισμό τους
Γ) ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ (συνδικαλιστικοί φορείς, εκπαιδευτικές μονάδες, ΜΚΟ) ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ... Ουσιαστική προσέγγιση των προβλημάτων (οικολογικών, κοινωνικών, οικονομικών…) => δράσεις για περιορισμό τους -> ανάπτυξη σε κάθε τομέα / ευημερία / ενδυνάμωση της ΕΕ σε διεθνές επίπεδο / βελτίωση συνθηκών ζωής
2ο ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΚΟΥΣΤΕΙ ΔΥΝΑΤΟΤΕΡΑ Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
(ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ)
Α) ΕΕ & ΕΘΝΙΚΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ: ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΟΥ ΕΥΡΩΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ
Το μοναδικό όργανο που εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες
-> ο πολίτης μετατρέπεται (μέσω των αντιπροσώπων του) σε καθοριστικό
παράγοντα λήψης αποφάσεων για θέματα που τον αφορούν -> πιο άμεση και
ουσιαστική προώθηση των αιτημάτων των πολιτών αλλά και γνωστοποίηση των
προβλημάτων, των οποίων η λύση πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της ΕΕ
Β) ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ
Σημαντικό βήμα στην προσπάθεια ενίσχυσης της φωνής των
πολιτών θα μπορούσε να αποτελέσει η πλήρης ανεξαρτητοποίηση του Ευρωπαϊκού
Κοινοβουλίου από τις εθνικές κυβερνήσεις και τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά όργανα. Κάτι
τέτοιο θα μπορούσε να διασφαλιστεί με τη δημιουργία αμιγώς ευρωπαϊκών κομμάτων.
Στην περίπτωση αυτή, οι ευρωβουλευτές δε θα αποτελούσαν
επιλογή των εθνικών κομμάτων και κυβερνήσεων αλλά ελεύθερη επιλογή των
ευρωπαίων πολιτών. Οι ευρωβουλευτές δε θα ήταν τότε υπόλογοι στις κυβερνήσεις
τους και στα εθνικά κόμματα αλλά άμεσα στους πολίτες, με τους οποίους και θα
επιδίωκαν πιο άμεση επαφή παρέχοντάς τους πλήρη και συνεχή ενημέρωση για τις
ενέργειες και επιλογές τους.
Μια τέτοια σχέση μεταξύ ευρωβουλευτών και Ευρωπαίων
πολιτών θα αποτελούσε βήμα περιορισμού του «δημοκρατικού ελλείμματος». Οι
εκπρόσωποί μας στο Κοινοβούλιο θα ήταν πιο κοντά στους πολίτες, θα έρχονταν
άμεσα σε επαφή με τα προβλήματα και τις ανάγκες τους. Η προώθηση των
συμφερόντων των πολιτών θα κυριαρχούσε στις συνεδριάσεις, τις αποφάσεις και τις
νομοθετικές ρυθμίσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο και θα αποτελούσε
την πραγματική φωνή των πολιτών της Ευρώπης.
Παράλληλα, η σύνθεση του Κοινοβουλίου από ευρωπαϊκά
κόμματα θα τόνωνε τη διαδικασία ελέγχου του νομοθετικού έργου του, η οποία
είναι αρκετά υποβαθμισμένη σήμερα. Η συνύπαρξη κομμάτων πλειοψηφίας και
μειοψηφίας θα δημιουργούσε μια μορφή πιο αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στα όρια
της Ευρώπης ενώ θα διασφάλιζε, σε μεγάλο βαθμό, τον ουσιαστικό έλεγχο των
αποφάσεων, τη σύγκρουση μεταξύ πολιτικών μερών και το γόνιμο διάλογο, όπου θα
ακούγονταν όλες οι απόψεις των άμεσα εκλεγμένων από τους πολίτες ευρωβουλευτών.
Ίσως το σημαντικότερο όλων σε μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν
η διαμόρφωση ενεργών Ευρωπαίων πολιτών. Ο πολίτης θα ένιωθε πιο υπεύθυνος
απέναντι στα ευρωπαϊκά πράγματα και θα συμμετείχε πιο δυναμικά στηρίζοντας τη
δημοκρατία, αν του δινόταν η αίσθηση ότι είναι ο αποκλειστικά υπεύθυνος για
τους αντιπροσώπους του, για τις επιλογές της ΕΕ και άρα για το μέλλον του που
καθορίζεται από αυτές.
Καθιέρωση δημοψηφισμάτων με αξιοποίηση της ψηφιακής
τεχνολογίας των υπολογιστών -> βήματα προς την εδραίωση μιας μορφής «άμεσης»
ψηφιακής δημοκρατίας, στο πρότυπο του πολιτεύματος της κλασικής αρχαιότητας
-> παροχή στον Ευρωπαίο πολίτη της δυνατότητας να ψηφίζει και άρα να
διατυπώνει άμεσα τη γνώμη του για:
κρίσιμα θέματα που αφορούν καθοριστικά τη ζωή του:
-έλεγχο των οργάνων της ΕΕ
-εκλογή
εκείνων που πρόκειται να καταλάβουν
κρίσιμες, ηγετικές θέσεις στο πλαίσιο της ΕΕ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΕΝΑΡΞΗ:
Η πορεία της ΕΕ, από τις πρώτες Κοινότητες Άνθρακα και Χάλυβα μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε εύκολη υπόθεση. Η πρωτοτυπία του εγχειρήματος της συνύπαρξης διαφορετικών λαών και πολιτισμών, αποτέλεσε την αιτία πολλών δυσκολιών που αφορούσαν κυρίως στη μετάβαση από τα παραδοσιακά εθνικά σχήματα σε μια νέα υπερεθνική οντότητα. Μέχρι σήμερα η ΕΕ κατάφερε, ως ένα βαθμό, να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις που εμφανίζονταν σε κάθε βήμα της προς την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Προβλήματα και προκλήσεις, όμως, δεν έχουν πάψει να υφίστανται. Μπροστά σε μια τέτοια πρόκληση βρίσκεται και σήμερα η ΕΕ, αφού οι προβληματισμοί, οι συζητήσεις και κάποτε οι συγκρούσεις ως προς το «δημοκρατικό έλλειμμα» εμφανίζονται όλο και πιο συχνά αλλά και πιο έντονα.
Ο όρος «δημοκρατικό έλλειμμα» χρησιμοποιείται για να δηλώσει από τη μια, την αδυναμία του πολίτη να κατανοήσει των τρόπο λειτουργίας της ΕΕ και των οργάνων της, εξαιτίας της περίπλοκης δομής τους αλλά και εξαιτίας του ότι οι διαδικασίες και οι θεσμοί της Κοινότητας διαφέρουν από τα αντίστοιχα σχήματα του εθνικού κράτους, στα οποία οι πολίτες είχαν συνηθίσει και αποδεχτεί. Από την άλλη, εκφράζει την αίσθηση του πολίτη ότι δε συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που άμεσα τον αφορούν καθώς αδυνατεί να ελέγξει τα κέντρα λήψης αποφάσεων, τα οποία καθορίζουν, σε μεγάλο βαθμό, τις συνθήκες ζωής του.
Απάντηση σε όλα αυτά θα μπορούσε να αποτελέσει η ενίσχυση του ρόλου των λαών της Ευρώπης.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΕΠΙΛΟΓΟ:
Είναι γεγονός ότι με την αναβάθμιση του θεσμικού ρόλου του Κοινοβουλίου έχει σημαντικά ισχυροποιηθεί ο Ευρωπαίος πολίτης και τ ο «δημοκρατικό έλλειμμα» της ΕΕ έχει δεχτεί δυναμικά πλήγματα. Μένει ακόμα να γίνουν πολλά για τον περαιτέρω μετριασμό του και την ενδυνάμωση της φωνής του πολίτη. Κάποια από αυτά φαντάζουν δύσκολα ή και ανέφικτα. Όμως, ποια από τα βήματα που έχουν ήδη γίνει, θεωρούνταν εφικτά πριν μερικές δεκαετίες; Η πλειονότητα των Ευρωπαίων επιθυμεί μια πιο ισχυρή και σίγουρα μια πιο δημοκρατική ΕΕ. Το άνοιγμα της ΕΕ στους πολίτες της θα αποτελέσει βήμα ισχυροποίησης της Ένωσης και κυρίως θα τονώσει το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τα ευρωπαϊκά πράγματα καταφέρνοντας ισχυρό πλήγμα στις εθνικιστικές κραυγές που αναβιώνουν σήμερα, εξαιτίας των αδιεξόδων, στα οποία έχει οδηγηθεί η Κοινότητα. Το ζήτημα είναι να αφουγκραστούν οι σημερινοί πολιτικοί ηγέτες τη διάθεση και το αίτημα των λαών τους.
«Αυτή η Επιτροπή θα είναι αυτή της τελευταίας ευκαιρίας», είχε δηλώσει ο Γιούνκερ τον Οκτώβριο ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Είτε θα καταφέρουμε να πλησιάσουμε στους πολίτες της Ευρώπης, να μειώσουμε δραστικά το ποσοστό της ανεργίας και να δώσουμε ξανά προοπτική στους νέους, είτε θα αποτύχουμε»
