Το υπουργείο Παιδείας προσπαθεί να δημιουργήσει καινούρια προβλήματα, χωρίς να λύνει κανένα παλιό

Σωτήρης Π. Ζάχος

Και νέα προβλήματα; Δημοσιεύματα των τελευταίων μηνών αποκαλύπτουν την αδυναμία του Υπουργείου Παιδείας και συγκεκριμένα του υφυπουργού, κ. Γ. Πανάρετου να ελέγξει και άρα να περιορίσει την οικογενειοκρατία που έχει εισβάλει σε αρκετά ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας.
Ακόμα και οι απειλές διακοπής της χρηματοδότησης των ιδρυμάτων έχουν πέσει στο κενό, αφού κανένα από αυτά δεν έχει αποστείλει τα στοιχεία που απαιτεί το Υπουργείο. Με απλά λόγια, δεν ιδρώνει το αφτί κανενός.

Οι Indignados διδάσκουν

Tου Ν. Γ. Ξυδακη

Το κίνημα των Indignados της Ισπανίας, σαν έκφραση και σαν δυναμική, προβληματίζει ήδη τους Ελληνες. Η ανεργία, η ύφεση, η διαφθορά, η ανικανότητα των κυβερνώντων, το έλλειμμα δικαιοσύνης, υπάρχουν και εδώ, με την ίδια ή σφοδρότερη ένταση. Πώς αντιδρά εδώ η κοινωνία, πώς αντιδρά στην Ισπανία; Ο καθείς με τον τρόπο του και με την παράδοσή του.

Με τη σημαία σαν όργανο μίσους

Tου Παντελη Μπουκαλα

Δέκα και δεκαπέντε χρόνια πριν, το βασικό επιχείρημα ότι εμείς οι Ελληνες είμαστε, γενικώς και γενετικώς, μη μισαλλόδοξοι και αντιρατσιστές, σαν πιστοί του Ξενίου Διός και ταυτοχρόνως του Ιησού της αγάπης, είχε την εξής μορφή: «Μα είδατε να υπάρχουν εκδηλώσεις μίσους εναντίον των μαύρων της Αφρικής, των σκούρων της Ασίας ή των ξανθών του Βορρά; Οχι βέβαια. Μόνο για τους Αλβανούς ακούγονται κατάρες και μόνο αυτούς περιλαβαίνουν οι σκούπες, γιατί μόνο αυτοί προκαλούν προβλήματα». Ηταν τότε που είχαμε αποφασίσει ότι οι Αλβανοί είναι ράτσα εκ γενετής χαλασμένη, μια πεποίθηση που κωδικοποιήθηκε άλλωστε στο μαζικής χρήσεως σύνθημα «Δεν θα γίνεις Ελληνας ποτέ, Αλβανέ», το οποίο σε ώρες εθνικής έξαψης το απευθύνουμε επιθετικά ακόμα και σε αλβανικής προελεύσεως αθλητές που μετέχουν σε ελληνικές εθνικές ομάδες. Δεν μας περνούσε από το νου πως ήταν σαφές δείγμα ρατσιστικής σκέψης η πίστη ότι εμείς μεν διαθέτουμε όλοι αντιρατσιστικά γονίδια (ακόμα και οι νεοναζιστές της Χρυσής Αυγής και οι εβραιοφάγοι του ΛΑΟΣ), οι δε Αλβανοί, και πάλι όλοι, βαρύνονται από γονίδια χαμηλής στάθμης, ανάγωγα και απολίτιστα. Βρισκόμασταν τότε στα χρόνια της «ανάπτυξης», η οποία έπρεπε να γίνει με φτηνά και ανασφάλιστα εργατικά χέρια· ήταν και οι Ολυμπιακοί μπροστά μας, όραμα μέγα, είχαν και πολλοί εξ ημών το προσωπικό τους μικρό όνειρο, να δουλεύουν λιγότερο και να δανείζονται περισσότερο από τις ιδιοτελώς πρόθυμες τράπεζες, ποιος ο λόγος λοιπόν να τρέχουμε σε οικοδομές και σε χωράφια, με τόση προσφορά μαύρης ή γκρίζας εργατικής δύναμης.

Ο κλαυθμός για το Δημόσιο

Tου Πασχου Mανδραβελη

Κλαυθμός βαρύς ακούστηκε για το σχέδιο της κυβέρνησης να αξιολογεί τους προς μετάταξη υπαλλήλους και όσοι δεν κάνουν για κάποια θέση του Δημοσίου να απολύονται. Δυστυχώς, ο κλαυθμός που ακούστηκε είναι για τους λάθος λόγους. Αντί να κλαίμε που μέχρι στιγμής (και ανεξαρτήτως της οικονομικής κρίσης) δεν γίνεται καμία αξιολόγηση των υπαλλήλων στο Δημόσιο, κάποιοι κλαίνε επειδή θα γίνει μια φορά. Ετσι γέμισε το κράτος με αδιάφορους υπαλλήλους και κάθε χρόνο χρειαζόταν συμβασιούχους, για να κάνουν τη δουλειά των αδιάφορων. Μετά οι συμβασιούχοι πίεζαν για «εργασιακή ασφάλεια». Κάποιοι φιλεύσπλαχνοι και πεινασμένοι για ψήφους υπουργοί τούς νομιμοποιούσαν και πολλοί από τους μόνιμους πλέον υπαλλήλους περνούσαν στο σώμα των αδιάφορων. Το αποτέλεσμα ήταν να χρειάζονται νέοι συμβασιούχοι, που μετά ζητούσαν μονιμοποίηση και ούτω καθεξής μέχρι να φτάσουμε στη χρεοκοπία.

Ο Πατρίς Λεκόντ και το νόημα της ζωής

Λένα Παπαδημητρίου

O Πατρίς Λεκόντ δεν θα έπρεπε κανονικά να είναι εδώ. Οπως ομολογεί ο ίδιος, θα έπρεπε αυτήν τη στιγμή που μιλάμε να βρίσκεται στο γραφείο του στο Παρίσι, να καπνίζει και να κοιτάζει μουγκρίζοντας το ταβάνι. Τουλάχιστον αυτό συνηθίζει κάθε φορά που μια ταινία του κάνει πρεμιέρα στις γαλλικές αίθουσες. Σήμερα αρχίζει να προβάλλεται η καινούργια ταινία του, με τίτλο «Voir la mer», μπορεί και αυτήν τη στιγμή που μιλάμε (με λίγη καλή τύχη, θα τη δούμε και στην Ελλάδα). Και όμως, ο παραγωγικότατος «Γούντι Αλεν της Ευρώπης» – αν και ο ίδιος αποποιείται οποιονδήποτε τίτλο και οποιαδήποτε ταμπέλα –, ο σκηνοθέτης επιτυχιών τόσο παράταιρων, όπως «Ο εραστής της κομμώτριας», το «Ridicule: o περίγελως της αυλής», «Ο δήμιος του Σεν Πιερ» και «Ο άνθρωπος του τρένου», βρίσκεται «κρυφά» στην Αθήνα για τα γυρίσματα μιας διαφημιστικής ταινίας για τη γαλλική αγορά. Η συνάντησή μας λαμβάνει χώρα στα γραφεία της Aviόn Films, της εταιρείας που έχει αναλάβει το ελληνικό τμήμα της παραγωγής του σποτ στην Ελλάδα. Η ημέρα είναι ηλιόλουστη, καθόμαστε σε έναν υπέροχο μικρό κήπο, ακούγονται μόνο τιτιβίσματα πουλιών και ένας καβγάς από το διπλανό σπίτι. Μάλλον ιδανικό φόντο για τον 64χρονο σκηνοθέτη που εδώ και τέσσερις δεκαετίες κάνει ταινίες την εμμονή του με τις ανορθόδοξες ανθρώπινες σχέσεις και τα ειδυλλιακά τοπία. Για τις ανάγκες της φωτογράφισης, παίζει με ένα πορτοκαλί ποτιστήρι, βάζει δύο ρόδια για μάτια. Οι λέξεις του είναι ήπιες, οι κινήσεις του πιο νευρικές, «δεν μπορώ να μένω πολλή ώρα σε ένα σημείο, όταν πηγαίνω διακοπές τρελαίνομαι να κάθομαι ξάπλα δίπλα σε μια πισίνα».

Η φιλοσοφία της πρόκλησης

Γιώργος Αρχιμανδρίτης

Στη γειτονιά του Μονπαρνάς ο γνωστός διανοούμενος Αλέν Φίνκιελκροτ μάς υποδέχεται στο σπίτι του για έναν ζεστό απογευματινό καφέ. Καθηγητής φιλοσοφίας, άνθρωπος της μελέτης και της σκέψης, ο Αλέν Φίνκιελκροτ τοποθετείται συχνά πάνω στα γεγονότα και στα φαινόμενα της εποχής μας, διατυπώνοντας τις απόψεις του σε βιβλία, άρθρα, δοκίμια, τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές. Με χαρακτηριστικά πλούσια γλώσσα, αργό ρυθμό και τόνο εμφατικό, μιλάει για τα θέματα που τον απασχολούν από την αρχή της πορείας του στον κόσμο του πνεύματος μέχρι σήμερα: τη φιλοσοφία, τον αντισημιτισμό, την ήττα του πολιτισμού, τους κινδύνους του πολυπολιτισμικού μοντέλου, το Διαδίκτυο, τον διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους, τη Μαρίν Λεπέν, τη γαλλική Αριστερά και τον Νικολά Σαρκοζί.

Το τελευταίο ταμπού της μεταπολίτευσης...

Του Πασχου Μανδραβελη

Χρόνια τώρα, ο συγγραφέας Νίκος Δήμου προειδοποιούσε ότι η απόφανση «οι Ελληνες δεν είναι ρατσιστές» είναι κατά βάθος ρατσιστική, διότι δίνει ένα χαρακτηριστικό σε μια ολόκληρη πληθυσμιακή ομάδα. Πραγματικά: τον περισσότερο καιρό, οι περισσότεροι Ελληνες δεν παρουσίασαν ρατσιστικές συμπεριφορές γιατί απλώς δεν υπήρχε το αντικείμενο του ρατσισμού. Σαν ήρθαν οι πρώτοι Αλβανοί στην Ελλάδα ζήσαμε τα πρώτα ρατσιστικά φαινόμενα, τα οποία υποδαυλίστηκαν από το ανεύθυνο τηλεοπτικό κουβεντολόι. Σε μια περίπτωση, μάλιστα, κάποιου χωριού στην Βόρεια Ελλάδα, στα μέσα της δεκαετίας του ’90, απαγορεύτηκε η κυκλοφορία των Αλβανών μετά τη δύση του ηλίου. Οταν ρωτήθηκε ο πρόεδρος αν οι μετανάστες του χωριού έκαναν κάτι, απάντησε απλοϊκά: «Οχι, οι δικοί μας μια χαρά παιδιά είναι. Αλλά δεν βλέπετε τηλεόραση; Δεν καταλαβαίνετε τι γίνεται;».

ΘΕΜΑΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ 2011

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ
ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΜΑÏΟΥ 2011
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΑΤΙΝΙΚΑ
ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

Α1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τα παρακάτω αποσπάσματα:

Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus, quod Asiam vidit sed in Asia continenter vixit. Quam ob rem accusatores non Asiae nomen Murenae obiecerunt, ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria nomini constituta est, sed aliquod flagitium ac dedecus aut in Asia susceptum aut ex Asia deportatum.
……………………………………………………………………………………………………………………………
Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris praeripuisset officium. Cui secreto Porcia «non est hoc» inquit «temerarium factum meum, sed certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem...».

Μονάδες 40

Παρατηρήσεις

Β1. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
suspicionem : την κλητική ενικού
quandam : την αιτιατική ενικού στο ουδέτερο γένος
continenter : τον συγκριτικό βαθμό του επιρρήματος
rem : τη δοτική πληθυντικού
laus : τη γενική ενικού
generi : την αιτιατική ενικού
aliquod : τη γενική ενικού στο ίδιο γένος
dedecus : την αφαιρετική ενικού
viri : τη γενική πληθυντικού
cultellum : την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό
eoque : την ονομαστική πληθυντικού στο θηλυκό γένος
tonsoris : τη δοτική πληθυντικού
hoc : την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό στο ίδιο γένος
certissimum : την αφαιρετική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος
tale : τη γενική πληθυντικού στο ίδιο γένος

Μονάδες 15

Β2. Nα γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθέναν από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους:
laudare : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο του
ενεστώτα της υποτακτικής στην ίδια φωνή
vidit : το απαρέμφατο του μέλλοντα στην
παθητική φωνή
vixit : την αφαιρετική του σουπίνου
obiecerunt : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο
του παρατατικού της υποτακτικής στην ίδια φωνή
constituta est : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του
ενεστώτα της οριστικής στην ίδια φωνή
interficiendo : το δεύτερο ενικό πρόσωπο του
ενεστώτα της προστακτικής στην ενεργητική φωνή
cognovisset : το τρίτο ενικό πρόσωπο του
μέλλοντα της υποτακτικής στην
ίδια φωνή (να ληφθεί υπόψη το
υποκείμενο)
resecandorum : το πρώτο ενικό πρόσωπο του
συντελεσμένου μέλλοντα της
οριστικής στην ενεργητική φωνή
poposcit : τη μετοχή ενεστώτα στην ονομαστική
ενικού
elapso : τη γενική του γερουνδίου
obiurgandam : το δεύτερο ενικό πρόσωπο του
παρακειμένου της οριστικής στην
ενεργητική φωνή
venit : το τρίτο ενικό πρόσωπο του
παρατατικού της οριστικής στην
ενεργητική περιφραστική συζυγία
(να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο)
praeripuisset : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο του
ενεστώτα της οριστικής στην ενεργητική φωνή
est : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο του
μέλλοντα της προστακτικής
molientem : το απαρέμφατο ενεστώτα

Μονάδες 15

Γ1α. «quod Asiam vidit»: να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης (μονάδα 1), να δηλώσετε τη συντακτική της λειτουργία (μονάδα 1) και να δικαιολογήσετε την έγκλιση εκφοράς της (μονάδα 1).

Μονάδες 3

Γ1β. «Murenam laudare debemus»: να αντικαταστήσετε το debeo+απαρέμφατο από τον αντίστοιχο τύπο της παθητικής περιφραστικής συζυγίας. Να δηλώσετε και το ποιητικό αίτιο.

Μονάδες 6

Γ1γ. «cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset»: να μετατρέψετε την πρόταση σε μετοχική με αφαιρετική απόλυτη.

Μονάδες 6

Γ2α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων:
luxuriae, Murenae, nomini, uxor, tonsorium, secreto

Μονάδες 6

Γ2β. «Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam obiurgandam venit quod tonsoris praeripuisset officium»: να εξαρτηθεί από τη φράση «Aliquis dicit».

Μονάδες 4

Γ2γ. «cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit»: να αντικαταστήσετε με τελική πρόταση (μονάδες 3) και με σουπίνο (μονάδες 2) τον προσδιορισμό του σκοπού που υπογραμμίζεται.

Μονάδες 5

Ενδεικτικές Απαντήσεις

Α1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:

·       «Κι αν η Ασία έχει κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινέσουμε το Μουρήνα, διότι είδε την Ασία αλλά έζησε με εγκράτεια στην Ασία. Γι' αυτό το λόγο οι κατήγοροί του δε χρησιμοποίησαν για μoμφή εναντίον του Μουρήνα το όνομα "Ασία", από την οποία γεννήθηκε (δημιουργήθηκε) έπαινος για την οικογένειά του, υστεροφημία για τη γενιά του, τιμή και δόξα για το όνομά του, αλλά (αντίθετα) τον κατηγόρησαν για κάποια ατιμία και ντροπή που ή φορτώθηκε στην Ασία ή έφερε μαζί του από την Ασία.»

·       «Η  Πορκία, η σύζυγος του Βρούτου, όταν έμαθε το σχέδιο του άνδρα της για τη δολοφονία του Καίσαρα, ζήτησε ένα μαχαιράκι(ξυράφι) μανικιουρίστα, τάχα για να κόψει τα νύχια της και με αυτό αυτοτραυματίστηκε αφού της γλίστρησε δήθεν τυχαία. Έπειτα, όταν ο Βρούτος κλήθηκε στην κρεβατοκάμαρα από τις φωνές των υπηρετριών, ήρθε για να τη μαλώσει, επειδή τάχα είχε κλέψει την τέχνη του μανικιουρίστα. Σ΄αυτόν κρυφά είπε : «Αυτό που έκανα δεν ήταν πράξη ασυλλόγιστη αλλά μια βεβαιότατη απόδειξη της αγάπης μου προς εσένα που ετοιμάζεις τέτοιο σχέδιο…»

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:

Β1.

suspicio

quoddam

continentius

rebus

laudis

genus

alicuius

dedecore

virorum

cultellos

eaeque

tonsoribus

haec

certiore

talium

B2.

laudemus

visum iri

victu

obiceretis

constituuntur

interfice

cognitura sit

resecuero

poscens

elabendi

obiurgavisti

venturus erat

praeripiunt

estote

moliri

Γ1α.

Δευτερεύουσα αιτιολογική επιρρηματική πρόταση, εισάγεται με τον αιτιολογικό σύνδεσμο quod, εκφέρεται με οριστική γιατί δηλώνει αντικειμενική αιτιολογία και χρησιμεύει ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο debemus laudare.

Γ1β. Murena laudandus est nobis.

Γ1γ. cognito consilio viri sui de interficiendo Caesare

Γ2α.

luxuriae = γενική αντικειμενική στο suspicionem

Murenae = αντικείμενο έμμεσο στο obiecierunt

nomini =  δοτική χαριστική στο gloria

uxor =  παράθεση στο Porcia

tonsorium = επιθετικός προσδιορισμός στο cultellum

secreto = επιρρηματικός του τρόπου στο inquit

Γ2β. Aliquis dicit Brutum clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatum ad eam obiurgandam venisse quod tonsoris praeripuerit officium.

Γ2γ. ut Porcia resecaret ungues

resectum ungues

Επιμέλεια

Άντα Κουτουβάλα

Σε αναζήτηση μοντέλου για την κατανόηση των παγκόσμιων γεγονότων

Του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ*

Η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ κατέληξε σ' ένα καθεστώς υπό το οποίο ο κόσμος ένιωθε σχετικά άνετα να ζει, ένα καθεστώς εύθραυστης διπολικότητας που συχνά αποκαλούνταν «ισορροπία τρόμου».
Ωστόσο, ακόμη και σ' εκείνη τη σκοτεινή περίοδο τρεις έννοιες επιβίωσαν της ιδεολογικής μυωπίας: το κράτος-έθνος, η ιερότητα της εθνικής κυριαρχίας και η έννοια των συμμαχιών.

Η «αποβολή» της Βιολογίας

ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ν. ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ

Ολο και περισσότερο γίνεται αποδεκτό ότι αν ο 19ος αιώνας ήταν ο αιώνας της λογικής, ο 20ός ο αιώνας της φαντασίας, ο 21ος είναι ο αιώνας της Βιολογίας, της Βιοϊατρικής, της Βιοτεχνολογίας· και µαζί µε τη µικροηλεκτρονική αποτελούν τους πυλώνες της επιστηµονοτεχνολογικής προόδου, του σύγχρονου πολιτισµού µας. Από την εποχή που η διδασκαλία της βιολογίας εστιαζόταν εν πολλοίς σε θέµατα, όπως λ.χ. η µάθηση του φασίολου, έχουν περάσει µερικά «έτη φωτός»· µε τη ζωή µας να έχει επηρεαστεί ολοκληρωτικά από την πρόοδο αυτή.

Επιστροφή στους πιθηκανθρώπους

Λώρη Κέζα

Aπό την υπόθεση της καμαριέρας καταλάβαμε ένα πράγμα και είναι σοβαρό: οι γυναίκες δεν καταγγέλλουν τον βιασμό τους, δεν κοινοποιούν τις πιέσεις για σεξ που δέχονται από ανωτέρους τους, δεν συζητούν θέματα παρενόχλησης γιατί θα τις περάσουν για τρελές. Τα θύματα δεν μπορούν να αποδείξουν τα γεγονότα, παρεκτός αν έχουν μώλωπες, αν διατηρούν αρχείο SΜS, αν δέχονται να υποβληθούν σε ολόσωμη ιατρική εξέταση και ολόψυχο κοινωνικό ξετίναγμα. Δεν ξέρουμε τι ακριβώς έγινε στο δωμάτιο του ξενοδοχείου «Sofitel» και δεν θα μάθουμε ποτέ. Ακόμη και αν οι αστυνομικοί μαζέψουν τρίχες από ματοτσίνορα στη μοκέτα, ακόμη και αν αναλυθούν τα «ανθρώπινα στίγματα», όπως αποκαλεί ο Φίλιπ Ροθ τους λεκέδες του σπέρματος, δεν θα μάθουμε ποτέ τι ακριβώς έγινε ανάμεσα στη γυναίκα και στον άνδρα. Ο λόγος της εναντίον του λόγου του.

Δ. Σαββόπουλος: «Δεν μίλησα εγώ για εξορία»

«ΠΟΝΤΙΚΟΙ» οι μετανάστες στο κέντρο της Αθήνας, «ποντικοπαγίδα» το γκέτο που έχει δημιουργηθεί στις συνοικίες της, «κρανίου τόπος» η μήτρα της Ευρώπης. Ο Διονύσης Σαββόπουλος επιλέγει με προσοχή λέξεις, φράσεις, για να καταγράψει την ένταση υπό την οποία διατύπωσε τη δική του πρόταση- κατά τον σχετικό ραδιοφωνικό μαραθώνιο- απέναντι στα κρούσματα της βίας στην Αθήνα. «Λύση» που ξεσήκωσε αντιδράσεις, καθώς θέλει τη μετοίκηση σε χαμηλές πληθυσμιακά περιοχές εκατοντάδων χιλιάδων λάθρα διαβιούντων στα διαμερίσματα του Αγίου Παντελεήμονα και της πλατείας Αττικής, στα κτίρια του Μεταξουργείου και της οδού Γερανίου. Τουλάχιστον ώσπου «η Ευρώπη να δεήσει να χαράξει κοινή πολιτική».

Αισιόδοξη προοπτική ο αποχαιρετισμός...

Tης Μαριας Κατσουνακη

Πόσα ψυχικά αποθέματα υπάρχουν στον λαό, που σε ποσοστό 62% πιστεύει ότι είναι πιθανό να χρεοκοπήσει το κράτος του (πριν από ένα χρόνο, το ποσοστό αυτό ήταν 38%); Πώς να τροφοδοτήσει κανείς τους νέους με αισιοδοξία, όταν το 32% ανησυχεί ότι ίσως χρειαστεί να διακόψει τις σπουδές του λόγω οικονομικής κρίσης; Δύο έρευνες που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα (της Public Issue και της ALCO) μεταφράζουν την κατήφεια σε ποσοστά, επιβεβαιώνοντας τον διάχυτο φόβο που τρώει τα σωθικά. Κοινωνία σε σύγχυση. Οι γονείς φαίνεται να πιστεύουν, σήμερα τουλάχιστον, ότι η χώρα θα πτωχεύσει και τα παιδιά τους να αναρωτιούνται αν θα καταφέρουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές για τις οποίες δαπάνησαν, και οι μεν και οι δε, χρόνο και χρήμα. Κάπως έτσι.

Αγρύπνια στην Πουέρτα ντελ Σολ

Του Nικου Γ. Ξυδακη

«Αν δεν μας αφήσετε να ονειρευτούμε, δεν θα σας αφήσουμε να κοιμηθείτε». Το σύνθημα των ξάγρυπνων νέων κάθε βράδυ στην Πουέρτα ντελ Σολ της Μαδρίτης, και σε άλλες πλατείες της Ισπανίας, λυρικό, ρομαντικό, ακούγεται σαν να βγαίνει από τα βάθη του εξεγερμένου '68. Ομως όχι, μόνο η ρομαντική γλώσσα είναι κοινή· η ιστορική σύμφραση είναι ριζικά διάφορη. Το '68, οι νέοι ζητούσαν να έρθει η φαντασία στην εξουσία, τώρα ζητούν επιπλέον τα θεμελιώδη: υπεράσπιση της ζωής και της αξιοπρέπειας.

«Ωρα ευθύνης!» Αλλη μια φορά...

Tου Παντελη Μπουκαλα

«Αυτή η ώρα είναι ώρα ευθύνης!...». Ανοιχτή στο βάθος η τηλεόραση, σαν ένα αδιάφορο ηχητικό φόντο, ένα βούισμα που αποκτά κάποια σημασία όταν υψώνονται οι τόνοι, έστειλε την κορόνα καταπάνω μου: «Ωρα ευθύνης!»... Βέβαιος ότι κάποιος ναυαγισμένος κυβερνητικός την είχε εκτοξεύσει, δεν στράφηκα να δω ποιος ήταν. Αντίθετα, πληκτρολόγησα ενστικτωδώς στο διαδικτυακό ψαχτήρι τις λέξεις «Ωρες ευθύνης», να δω πόσες φορές έχουν παιχτεί κι αν δικαιούνται τα πρωτεία της κενολογίας. Το αποτέλεσμα, όσο κι αν καθαριστεί, παραμένει εντυπωσιακό: 2.520.000 ευρήματα σε 0,05 δευτερόλεπτα. Για να ’χω κάποιο μέτρο σύγκρισης, πληκτρολόγησα και τη φράση «οι καιροί ου μενετοί», επίσης μέχρις εξαντλήσεως κοινόχρηστη. Και να που από τα δυόμισι εκατομμύρια κατεβήκαμε πολύ πολύ χαμηλά: τα ευρήματα αυτή τη φορά ήταν μόλις 24.300, στατιστικώς ασήμαντα εν συγκρίσει με τα ευθυνολογικά.

Ένας στους 25 εφήβους εθισμένος στο Ίντερνετ

Ένας στους 25 εφήβους ανέφερε ότι έχει "μία ακαταμάχητη επιθυμία" να σερφάρει στο Ίντερνετ, ότι νιώθει εκνευρισμό όταν είναι εκτός Διαδικτύου ή ότι επιχείρησε να "απεξαρτητοποιηθεί" ή να μειώσει τον χρόνο παραμονής του στο Ίντερνετ, σύμφωνα με αμερικανική έρευνα.

Όπως προκύπτει από την έρευνα στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 3.500 μαθητές Γυμνασίου στην πολιτεία οι μαθητές εκείνοι που έκαναν "προβληματική χρήση του Ίντερνετ" ήταν πιθανότερο να εμφανίσουν συμπτώματα κατάθλιψης, επιθετική συμπεριφορά και να κάνουν χρήση ναρκωτικών σε σχέση με τους συνομηλίκους τους.

ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ 2011

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ
ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑÏΟΥ 2011
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4)

Διδαγμένο κείμενο
Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β – D

Τί δέ; Τόδε οὐκ εἰκός, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη ἐκ τῶν προειρημένων, μήτε τοὺς ἀπαιδεύτους καὶ ἀληθείας ἀπείρους ἱκανῶς ἄν ποτε πόλιν ἐπιτροπεῦσαι, μήτε τοὺς ἐν παιδείᾳ ἐωμένους διατρίβειν διὰ τέλους, τοὺς μὲν ὅτι σκοπὸν ἐν τῷ βίῳ οὐκ ἔχουσιν ἕνα, οὗ στοχαζομένους δεῖ ἅπαντα πράττειν ἃ ἂν πράττωσιν ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ, τοὺς δὲ ὅτι ἑκόντες εἶναι οὐ πράξουσιν, ἡγούμενοι ἐν μακάρων νήσοις ζῶντες ἔτι ἀπῳκίσθαι;
Ἀληθῆ, ἔφη.
Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ’ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.
Τὸ ποῖον δή;
Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ’ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ’ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ’ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.
Ἔπειτ’, ἔφη, ἀδικήσομεν αὐτούς, καὶ ποιήσομεν χεῖρον ζῆν, δυνατὸν αὐτοῖς ὂν ἄμεινον;
Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος:
«Τί δέ; ... ὃ νῦν ἐπιτρέπεται.»

Μονάδες 10

B. Να απαντήσετε στις ακόλουθες ερωτήσεις:
Β1. Να προσδιορίσετε το περιεχόμενο των όρων – φράσεων του κειμένου: ἐν παιδείᾳ (μονάδες 6), ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν (μονάδες 9).

Μονάδες 15

Β2. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται να προσδιορίσετε ποιοι δεν είναι κατάλληλοι να αναλάβουν πολιτικές εξουσίες και γιατί.

Μονάδες 15

Β3. Πώς εξηγεί ο Πλάτωνας τη μετάβαση από τη Δημοκρατία στην Τυραννίδα και ποια είναι, σύμφωνα με τον φιλόσοφο, τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών πολιτευμάτων;

Μονάδες 10

Β4. Να βρείτε στο παραπάνω διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:
απόρρητος, ντροπαλός, αντιβιοτικό, αποχή, δυσπραγία, μονοκατοικία, προφήτης, είδωλο, βάθρο, ανυπόμονος

Μονάδες 10

Γ. Αδίδακτο κείμενο
Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12
Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός τινος. Φίλιππος δ’ ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δι’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι.
-----------
ὁ ἀνάριστος = ο νηστικός

Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.

Μονάδες 20

Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
κρείττονος : την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού στο θηλυκό γένος
ὅ τι : τη γενική ενικού του ίδιου γένους
ἔφη : το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα
πάντα : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος
φέρειν : το απαρέμφατο αορίστου β΄ στην ίδια φωνή
ταῦτα : την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους
ἄνδρες : την κλητική του ενικού
αἰσχρόν : τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος
εἰσίτω : το δεύτερο ενικό πρόσωπο στην ίδια έγκλιση στον ίδιο χρόνο
δόξειε : το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου

Μονάδες 10

Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων:
αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ (μονάδες 6)
Γ3β. «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι». (μονάδες 4)

Μονάδες 10

Ενδεικτικές Απαντήσεις

Διδαγμένο κείμενο

Πλάτωνος Πολιτεία 519 Β -D

Α1. Μετάφραση :

Τι λοιπόν; Αυτό εδώ δεν είναι λογικό, είπα εγώ, και δεν προκύπτει αναγκαστικά από όσα έχουν λεχθεί προηγουμένως, ότι ούτε οι απαίδευτοι και όσοι δεν γνώρισαν την αλήθεια θα μπορούσαν ποτέ να κυβερνήσουν την πόλη ικανοποιητικά, ούτε εκείνοι που αφήνονται (που τους αφήνουν) να ασχολούνται με την παιδεία ως το τέλος της ζωής τους, οι πρώτοι γιατί δεν έχουν κάποιο σκοπό στη ζωή τους, που πρέπει προσπαθώντας τον να κάνουν όλες γενικά τις πράξεις όσες τυχόν κάνουν και στην ιδιωτική και στη δημόσια ζωή τους, και οι δεύτεροι επειδή με τη θέλησή τους δεν θα ασχοληθούν με πρακτικά ζητήματα, νομίζοντας ότι αν και είναι ακόμη ζωντανοί έχουν εγκατασταθεί στα μακρινά νησιά των μακάρων;

Αλήθεια, είπε.

Δικό μας λοιπόν έργο, είπα εγώ, των ιδρυτών της πόλης είναι να αναγκάσουμε τις εξαιρετικές φύσεις να φτάσουν στη μάθηση που προηγουμένως είπαμε ότι είναι η ανώτατη, δηλαδή να δουν το αγαθό και να ανέβουν εκείνη την ανηφορική οδό, και αφού ανεβούν και δουν αρκετά, να μην τους επιτρέψουμε (να κάνουν) αυτό που τώρα τους επιτρέπεται.

Β1. «ἐν παιδείᾳ»: αρχικά η λέξη σημαίνει αυτό που πρέπει να μάθει το παιδί. Ήδη όμως από τον 5^ο αι. ως όρος της παιδαγωγικής δηλώνει τη γενική καλλιέργεια, που είναι προνόμιο μόνο του ανθρώπου - γι ' αυτόν τον λόγο άλλωστε αποδίδεται στα λατινικά ως humanitas.

 Βάση της παιδείας είναι για τον Πλάτωνα η μουσική που εξευγενίζει την ψυχή (λογοτεχνία, τραγούδι, καλλιέργεια της καλλιτεχνικής ευαισθησίας) και η γυμναστική ( Πολιτεία 376e)∙ παίδευση είναι η πορεία προς την παιδεία (Πλατ. Όροι 410: παίδευσις παιδείας παράδοσις). Η παιδεία είναι για τον Πλάτωνα ο θεμελιώδης θεσμός πάνω στον οποίο θα οικοδομηθεί η ιδεώδης πολιτεία. Η παιδεία παρέχει τη γνώση στους ανθρώπους, αυτή είναι η μόνη που μπορεί να τους βοηθήσει να βγουν από το σκοτεινό σπήλαιο της αμάθειας, της εικασίας, των ψευδαισθήσεων. Αυτή θα βοηθήσει τα άτομα να περάσουν από τον ρευστό και μεταβλητό κόσμο των αισθήσεων στον σταθερό, άφθαρτο και άυλο κόσμο των ιδεών. Γερή και βαθιά παιδεία πρέπει να έχουν οι φύλακες στην Πολιτεία του, το ίδιο και οι άρχοντες-βασιλείς.

 Ο Πλάτωνας ορίζει την παιδεία σαν στροφή των οφθαλμών της ψυχής προς τη γνώση και το είναι. Για να πετύχει η παιδεία το ρόλο της πρέπει ο άνθρωπος να αποβάλλει τις γήινες επιθυμίες της ψυχής.

«ἀναβῆναι ἐκείνην τήν ἀνάβασιν» : είναι η ανύψωση της ψυχής στον υπερουράνιο κόσμο των ιδεών, η μετάβαση στο νοητό κόσμο, η θέαση του αγαθού, η παιδεία, η ύψιστη γνώση. Κάνουμε λόγο για ανάβαση όταν η ψυχή απομακρύνεται από τα δεδομένα της αίσθησης και υψώνεται στον κόσμο της νόησης. Συμβολίζει την κοπιαστική προσπάθεια απελευθέρωσης της ψυχής από την πλάνη  και από τα δεσμά της απαιδευσίας για να οδηγηθεί στην ιδέα του Αγαθού, την κίνηση της ψυχής προς τον κόσμο των Ιδεών και το αγαθό. Πολύ συχνά στον Πλάτωνα λέξεις που σημαίνουν το ἄνω και την ανάβαση χρησιμοποιούνται μεταφορικώς για την παιδεία και τα αγαθά που προσφέρει.

Β2. Ο Πλάτων παρουσιάζει δύο κατηγορίες ανθρώπων που δεν είναι κατάλληλοι  να κυβερνήσουν ικανοποιητικά την πολιτεία οι οποίες είναι οι εξής :

α) οι απαίδευτοι - οι τυχαίοι και αφιλοσόφητοι πολιτικοί-είναι ακατάλληλοι για τη διακυβέρνηση της πόλης γιατί στερούνται παιδείας και αρετής αλλά και γιατί δεν έχουν στη ζωή τους έναν υψηλό στόχο για να ρυθμίζουν σύμφωνα με αυτόν όλες τις πράξεις τους και στη δημόσια και στην ιδιωτική ζωή. Ο μοναδικός τους στόχος είναι να υπηρετήσουν το προσωπικό τους συμφέρον, επομένως πρακτικά είναι άναρχοι (χωρίς ικανότητες διακυβέρνησης).

β) οι πεπαιδευμένοι - εκείνοι που ασχολούνται μέχρι το τέλος της ζωής τους με την παιδεία - δεν θα μπορούσαν να κυβερνήσουν ικανοποιητικά ούτε αυτοί, επειδή ζουν απορροφημένοι στη μακαριότητα των πνευματικών ενασχολήσεων και της καθαρής θεωρίας μακριά από τα προβλήματα της καθημερινής ζωής. Εγκλωβισμένοι στην αδράνεια του θεωρητικού τους βίου, αδιαφορούν για την εξουσία και τις τιμές, δεν τους απασχολούν τα κοινά, δεν επιθυμούν να κατέλθουν στον πολιτικό στίβο, είναι μοναχικοί και απόκοσμοι.

Συνεπώς, κατάλληλος να κυβερνήσει την πόλη είναι ο φιλόσοφος που συνδυάζει τη γνώση που καταλήγει σε χρήσιμη πράξη και την πράξη που καθοδηγείται από τη γνώση και προσανατολίζεται προς έναν αποσαφηνισμένο σκοπό, που είναι καθαρμένος εσωτερικά και έχοντας φθάσει στην τελείωση.

Β3.  Σελίδα 102 σχολικού βιβλίου : "οι κηφήνες συνεχώς … κάθε είδους ανοσιούργημα".

Β4.

απόρρητος : προειρημένων

ντροπαλός : ἐπιτροπεῦσαι, ἐπιτρέπειν

αντιβιοτικό : βίῳ

αποχή : ἔχουσιν, μετέχειν

δυσπραγία : πράττωσιν, πράξου­σιν

μονοκατοικία : ἀπῳκίσθαι, οἰκιστῶν

προφήτης : ἔφη, ἔφαμεν

είδωλο : ἰδεῖν, ἴδωσι

βάθρο : ἀναβάντες, καταβαίνειν

ανυπόμονος : καταμένειν

Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ 1, 11-12

Γ 1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:

Εκείνοι, λοιπόν, σιωπηλά δειπνούσαν, σαν να είχε διαταχθεί αυτό σε εκείνους από κάποιον πιο ισχυρό (ανώτερο). Και ο Φίλιππος ο γελωτοποιός, αφού χτύπησε την πόρτα είπε σ’αυτόν που απάντησε να αναγγείλει και ποιος είναι και για ποιο λόγο θέλει να μπει μέσα, και είπε ότι είναι εκεί, αφού είχε ετοιμάσει όλα τα απαραίτητα για να δειπνήσει σε ξένο σπίτι, είπε όμως πως το παιδί ήταν πολύ πιεσμένο (στενοχωρημένο) και επειδή δεν είχε φέρει τίποτα μαζί του και επειδή ήταν νηστικό. Ο Καλλίας, λοιπόν, μόλις άκουσε αυτά είπε. Αλλά βέβαια, άνδρες, είναι ντροπή να ζηλεύει κάποιος ένα σπίτι (μια στέγη). Ας μπει μέσα λοιπόν. Και συγχρόνως έστρεψε το βλέμμα του στον Αυτόλυκο εξετάζοντας φανερά πώς φάνηκε σ’εκείνον το πείραγμα (το αστείο).

Γ 2.

κρείττονας -κρείττους

οὗτινος-ὅτου

φαίη

πᾶσι(ν)

ἐνεγκεῖν

αὗται

ἄνερ

αἰσχίονι

εἴσιθι

ἔδοξε

Γ 3. α.

αὐτοῖς = αντικείμενο στη μετοχή «ἐπιτεταγμένον»

τῷ ὑπακούσαντι = έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα «εἶπε», επιθετική μετοχή

διά τό φέρειν = εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας στο «πιέζεσθαι»

ἀνάριστον = κατηγορούμενο στο «τόν παῖδα» από το συνδετικό «εἶναι»

φθονῆσαι = υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση αἰσχρόν  (ἐστί), τελικό απαρέμφατο, ετεροπροσωπία

ἐκείνῳ = δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου από το ρήμα «ἔδοξε»

Γ 3. β.

(ὦ ὑπακούσας) εἰσάγγειλον ὅστις εἰμί (ἐστί).

 Επιμέλεια:

Άντα Κουτουβάλα

Μαρία Αθανασίου



ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2011

ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011
ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

Α1

Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν

γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα

στο γράμμα που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση:

α. Το «Χάτι Χουμαγιούν» (1856) οδήγησε στη σταδιακή

υποχώρηση του δυσμενούς κλίματος για τους υπόδουλους

Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

β. Τον Απρίλιο του 1916 ο τούρκος βαλής Μεχμέτ Τζεμάλ

Αζμή Μπέη παρέδωσε τη διοίκηση της Τραπεζούντας

στον Μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη.

γ. Από τα αντιβενιζελικά κόμματα πιο διαλλακτικά ήταν

τα κόμματα του Δημητρίου Ράλλη και του Κυριακούλη

Μαυρομιχάλη.

δ. Το 1ο εξάμηνο του 1911 ψηφίστηκαν από την Ελληνική

Βουλή 53 τροποποιήσεις μη θεμελιωδών διατάξεων του

Συντάγματος.

ε. Η κινητικότητα των προσφύγων, ιδιαίτερα κατά τα

πρώτα χρόνια μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα, υπήρξε

μεγάλη.

Μονάδες 10

Α2

Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:

α. Τάγματα εργασίας

β. Πατριαρχική Επιτροπή (1918)

γ. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (1923)

Μονάδες 15

Β1

α. Ποια εκσυγχρονιστικά αιτήματα των αντιπολιτευτικών

ομίλων, που συγκροτήθηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας

του 1850, εξέφρασε με την πολιτική του δράση ο

Αλέξανδρος Κουμουνδούρος; (μονάδες 5)

β. Ποιοι συμμετείχαν στην επανάσταση κατά του Όθωνα,

το 1862; (μονάδες 5)

Μονάδες 10

Β2

Πώς εξελίχθηκε το Κρητικό Ζήτημα από την έκρηξη των

Βαλκανικών Πολέμων μέχρι τον Φεβρουάριο του 1913;

Μονάδες 15

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Γ1

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας

στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται:

α. Να προσδιορίσετε τους στόχους της αγροτικής

μεταρρύθμισης που ξεκίνησε η κυβέρνηση του Ελ.

Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το 1917. (μονάδες 8)

β. Να αναφερθείτε στην ολοκλήρωση της συγκεκριμένης

μεταρρύθμισης και στα νέα προβλήματα που

αναδείχθηκαν στην πορεία της. (μονάδες 17)

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ

Τὰ μέτρα ἀπαλλοτριώσεως θεσπίσθηκαν στὶς 20 Μαΐου

1917, καὶ τὸ φθινόπωρο τοῦ ἴδιου ἔτους ἐπεκτάθηκαν μὲ

μερικὲς ἀλλαγὲς γιὰ νὰ περιλάβουν ὅλη τὴν Ἑλλάδα. Ἡ

μεταρρύθμιση ἀποσκοποῦσε στὴν ἀναγκαστικὴ

ἀπαλλοτρίωση τῶν κτημάτων ποὺ ξεπερνοῦσαν τὰ 1.000

στρέμματα. Οἱ κολλῆγοι καὶ οἱ ἀγροτικοὶ ἐργάτες, τόσο οἱ

ντόπιοι ὅσο καὶ οἱ πρόσφυγες, θὰ ἔπαιρναν ἀγροτικοὺς

κλήρους, εἴτε ἀπὸ τὶς ἀπαλλοτριωμένες γαῖες τῶν

τσιφλικιῶν, εἴτε ἀπὸ γαῖες τοῦ δημοσίου. Κανένα ἀπὸ τὰ

μέτρα αὐτά, ὅμως, δὲν ἐφαρμόσθηκε ἀμέσως. Ἐπίσης, κανένα

ἀπὸ τὰ μεγάλα τσιφλίκια δὲν ἀπαλλοτριώθηκε τὸ 1917, καὶ

μόνο ἕνα τὸ 1918. Καὶ πάλι ἐξωτερικὲς ἐπείγουσες ἀνάγκες,

ὁ πόλεμος καί, ἀργότερα, ἡ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία

ἀπορρόφησαν ὅλη τὴν προσοχὴ καὶ τὴ δραστηριότητα τῆς

κυβερνήσεως˙ μετὰ τὸ 1922, μὲ τὴ μεγάλη εἰσροὴ προσφύγων,

ἀναγκάστηκαν πιὰ οἱ κυβερνήσεις τῆς χώρας να δώσουν

ὁριστικὴ λύση στὸ ἀγροτικὸ πρόβλημα. [...]

Τὰ προβλήματα ποὺ εἶχαν σχέση μὲ τὴ διακίνηση

προϊόντων, τὴν παραδοσιακὴ ἐκμετάλλευση τοῦ μικροῦ

παραγωγοῦ ἀπὸ τοὺς μεσάζοντες, τὴν ἔλλειψη κεφαλαίων

καὶ τοὺς τοκογλυφικοὺς ὅρους δανειοδοτήσεως ποὺ

ἐπικρατοῦσαν στὴν ἐλεύθερη ἀγορά, ἔκαναν ἀκόμη πιὸ

αἰσθητὴ τὴν ἀνάγκη συλλογικῆς ἀσφάλειας ποὺ πρόσφεραν

οἱ συνεταιρισμοί [...].

[...] Ἡ ἵδρυση τοῦ Ὑπουργείου Γεωργίας, τὸν Ἰούνιο τοῦ

1917, ἀμέσως μετὰ τὴν ἐπάνοδο τοῦ Βενιζέλου στὴν Ἀθήνα,

στάθηκε ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἄμεσης κρατικῆς παρεμβάσεως στὴν

ὀργάνωση καὶ καθοδήγηση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς, ἔστω

καὶ ἂν ἡ παρέμβαση ἦταν στὴν ἀρχὴ ὑποτυπώδης.

Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τ. ΙΕ΄: Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ

1913 ὡς 1941, Ἀθήνα: Ἐκδοτική Ἀθηνῶν, 22008, σσ. 75-76.

Δ1

Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας

στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε

στις επιπτώσεις από την άφιξη των Μικρασιατών

προσφύγων στον τομέα της ελληνικής βιομηχανίας.

Μονάδες 25

ΚΕΙΜΕΝΟ

Αξιοσημείωτες ήταν οι επιπτώσεις από την εγκατάσταση των

Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της ανατολικής Θράκης και

στον επιχειρηματικό τομέα. Η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε

με την προσθήκη μεγάλου αριθμού καταναλωτών ενώ,

ταυτόχρονα, από τον αστικό προσφυγικό πληθυσμό

αντλήθηκε φθηνό εργατικό δυναμικό αλλά και ειδικευμένοι

τεχνίτες. Η χώρα πλουτίστηκε με ανθρώπους δεδομένης

επιχειρηματικής ικανότητας και πείρας, που

πρωταγωνιστούσαν στις μεγάλες αγορές της Οθωμανικής

Αυτοκρατορίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως

αναφέρεται στην έκδοση της ΚΤΕ του 1926, στους 7.000

εμπόρους και βιομηχάνους γραμμένους στο Επιμελητήριο της

Αθήνας, οι χίλιοι ήταν πρόσφυγες, ενώ στον Πειραιά η

αναλογία ήταν μεγαλύτερη. Από την αρχή η πολιτική της

ΕΑΠ ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιομηχανιών στους

συνοικισμούς, με σκοπό την εκτόνωση της ανεργίας.

Επρόκειτο όμως, κατά το μεγαλύτερο μέρος, για μικρές

βιοτεχνικές μονάδες, οι οποίες ενισχύθηκαν από το κράτος,

την ΕΑΠ ή την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, με κοινωνικά

και όχι αναπτυξιακά κριτήρια. Καινούριοι βιομηχανικοί-

βιοτεχνικοί κλάδοι αναπτύχθηκαν (ταπητουργία,

μεταξουργία, πλαστικά, βυρσοδεψία) και δόθηκε νέα ώθηση στην κλωστοϋφαντουργία και τη βιοτεχνία ειδών διατροφής.

Άνθιση γνώρισε και η βιομηχανία οικοδομικών υλικών, ο

μόνος κλάδος που υποκατέστησε μαζικά τις εισαγωγές στο

Μεσοπόλεμο. Στη δεκαετία 1922-1932 διπλασιάστηκε ο

αριθμός των βιομηχανικών μονάδων και αυξήθηκε ο όγκος

και η αξία της παραγωγής, χωρίς όμως να επέλθει κάποια

δομική αλλαγή. Η βιομηχανία θα αρχίσει να κινείται με

ταχύτερους ρυθμούς το 1931, χάρη κυρίως στην πολιτική

υποκατάστασης των εξαγωγών που ακολουθεί το ελληνικό

κράτος μετά την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού

συστήματος.

Γ. Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες. Η δύσκολη

προσαρμογή στις νέες συνθήκες», στο: Β. Παναγιωτόπουλος (επιμ.),

Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7ο ς τόμος: Ο

Μεσοπόλεμος, 1922-1940: Από την Αβασίλευτη Δημοκρατία στη

Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003,

σσ. 97-98.

Ενδεικτικές απαντήσεις

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

Α1.

α. Σ

β. Λ

γ. Λ

 δ. Σ

ε. Σ

Α2.

α.« Τάγματα εργασίας»:σελ. 139: « Οι άνδρες…εκτελέστηκαν»

 προαιρετικά :σελ. 253-254: «Από τους 697.000…αμελέ  ταμπουρού»

β.«Πατριαρχική επιτροπή» σελ. 142-143: « Η επιστροφή…Ανατολικής Θράκης»

γ.«Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής»: σελ. 151-152 : « Με βάση…ανταλλαξίμων»

Β1.

α) σελ. 75-76 : « Περί τα τέλη…Αλέξανδρος Κουμουνδούρου»

β) σελ. 76: «Το Φεβρουάριο του 1862…χώρα»

Β2.

σελ. 219 : « Εκείνο που δεν…από την Κρήτη»

ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ

Γ1.

α) «Το αποφασιστικό βήμα…την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης». Με βάση το παράθεμα τα μέτρα απαλλοτρίωσης θεσπίστηκαν στις 20 Μαΐου του 1917, ενώ τον Ιούνιο του 1917 μετά την επάνοδο του Βενιζέλου στην Αθήνα ιδρύθηκε το Υπουργείο Γεωργίας. Η παρέμβασή του σε πρώτο στάδιο ήταν υποτυπώδης, ωστόσο η ίδρυσή του αποτέλεσε την απαρχή της άμεσης κρατικής παρέμβασης στην οργάνωση και την καθοδήγηση της γεωργικής παραγωγής. Το φθινόπωρο του ίδιου έτους τα μέτρα απαλλοτρίωσης επεκτάθηκαν με ορισμένες τροποποιήσεις ώστε να περιλάβουν όλη την Ελλάδα. Ο στόχος της αγροτικής μεταρρύθμισης ήταν διπλός: αρχικά η στήριξη και ο πολλαπλασιασμός των ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές. Το παράθεμα μας πληροφορεί πως η μεταρρύθμιση στόχευε στην αναγκαστική απαλλοτρίωση των κτημάτων που ξεπερνούσαν τα 1.000 στρέμματα δηλαδή τα τσιφλίκια, ενώ οι αγροτικοί κλήροι που θα προέρχονταν είτε από τα απαλλοτριωθέντα τσιφλίκια είτε από τις γαίες του δημοσίου θα διανέμονταν στους κολλήγους και τους αγροτικού εργάτες. Ο δεύτερος στόχος ήταν η αποκατάσταση των προσφύγων και η πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο.

  «Με βάση τα νομοθετήματα…κρατικού ενδιαφέροντος». Σύμφωνα με τα δεδομένα του παραθέματος, οι επείγουσες εξωτερικές ανάγκες της χώρας,  όπως ο πόλεμος και η μικρασιατική εκστρατεία, δεν επέτρεψαν στις ελληνικές κυβερνήσεις να επιδείξουν την κατάλληλη προσοχή και να δραστηριοποιηθούν στο θέμα των απαλλοτριώσεων, με αποτέλεσμα κανένα από τα μεγάλα τσιφλίκια να μην απαλλοτριωθεί το 1917, ενώ μόνο ένα απαλλοτριώθηκε το 1918. Η μαζική εισροή πλήθους προσφύγων μετά την καταστροφή του 1922 ανάγκασε τις ελληνικές κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε οριστική επίλυση του επίμαχου ζητήματος.

β) «Η αναδιανομή…εμπόρων». Στο κείμενο του ιστορικού παραθέματος επιβεβαιώνεται πως προέκυψαν προβλήματα που σχετίζονταν με τη διακίνηση των προϊόντων, την εκμετάλλευση των μικροπαραγωγών από τους μεσάζοντες, την έλλειψη κεφαλαίων και τη διάθεση κερδοσκοπίας από τους εμπόρους, φαινόμενο σύνηθες στην ελεύθερη αγορά. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση προωθήθηκε η ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας, κρατικών οργανισμών παρέμβασης και παραγωγικών συνεταιρισμών. Πράγματι, η ανασφάλεια που δημιουργούσαν όλα τα παραπάνω προβλήματα στους παραγωγούς έκαναν απαραίτητη την αίσθηση της συλλογικής ασφάλειας που πρόσφεραν οι αγροτικοί-παραγωγικοί συνεταιρισμοί. «Το αγροτικό ζήτημα…Ρουμανία κ.λ.π».

Δ1.

«Για ένα διάστημα…εγκατάσταση των προσφύγων». Η άφιξη και η εγκατάσταση των προσφύγων της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης στην Ελλάδα αναζωογόνησε τον τομέα της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων γενικότερα. Η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε καθώς προστέθηκε ένας μεγάλος αριθμός καταναλωτών, ενώ νέο, ειδικευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό το οποίο κατεξοχήν αντλήθηκε από τον αστικό, προσφυγικό πληθυσμό, προστέθηκε στις εργατικές παραγωγικές δυνάμεις της χώρας. Ένα τρίτο σημαντικό όφελος ήταν η δράση ανθρώπων με δεδομένη επιχειρηματική ικανότητα και εμπειρία, οι οποίοι είχαν διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στα μεγάλα εμπορικά κέντρα και τις αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη δεκαετία 1922-1932 διπλασιάστηκε ο αριθμός των βιομηχανικών μονάδων και αυξήθηκε ο όγκος και η αξία της παραγωγής. Η ΕΑΠ ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιομηχανιών στους προσφυγικούς συνοικισμούς με σκοπό την καταπολέμηση της ανεργίας. Επρόκειτο όμως ως επί τι πλείστον για μικρές βιομηχανικές μονάδες τις οποίες το κράτος, η ΕΑΠ ή η Εθνική Τράπεζα ενίσχυαν με βάση  κριτήρια κοινωνικά και όχι αναπτυξιακά. Αποτέλεσμα ήταν η πρόοδος της βιομηχανίας να μην είναι σημαντική εξαιτίας της διατήρησης των παραδοσιακών δομών λειτουργίας της, χωρίς κακία ουσιώδη δομική αλλαγή. Η επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής βιομηχανίας θα αρχίσει μετά το 1931, όταν μετά την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού συστήματος, το ελληνικό κράτος θα προβεί σε μια πολιτική υποκατάστασης των εξαγωγών.

Η συμμετοχή των προσφύγων ήταν μεγαλύτερη σε καινούριους βιομηχανικούς και βιοτεχνικούς κλάδους  όπως την κλωστοϋφαντουργία, την ταπητουργία, τη μεταξουργία, την αλευροβιομηχανία, τη βυρσοδεψία, την παραγωγή πλαστικών και τη βιομηχανία οικοδομικών υλικών, η οποία αποτέλεσε και το μόνο κλάδο που υποκατέστησε μαζικά τις εισαγωγές κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Αρκετοί ήταν οι πρόσφυγες που αναδείχτηκαν ως επιχειρηματίες, βιομήχανοι ή μεγαλέμποροι. Το παράθεμα πιστοποιεί πως όπως αναφέρεται στην έκδοση της ΚΤΕ το 1926, από τους 7.000 εμπόρους και βιοτέχνες οι οποίοι ήταν καταγεγραμμένοι στο  επιμελητήριο Αθηνών, οι 1.000 ήταν πρόσφυγες ενώ η αναλογία ήταν μεγαλύτερη στον Πειραιά. «Οι Έλληνες που προέρχονταν…ετοίμων ενδυμάτων».

Επιμέλεια:

Θεανώ Χατζή

Δόγματα και στερεότυπα για την αστυνομία

Tου Πασχου Μανδραβελη

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να μην λύνονται προβλήματα. Ο πρώτος είναι να μην συζητούνται και ο ασφαλέστερος να συζητούνται με στερεότυπα. Σαν αυτά που χρησιμοποιούμε και για το θέμα της δημόσιας τάξης. Το πρώτο στερεότυπο είναι «οι ανεκπαίδευτοι αστυνομικοί». Δεν ξέρουμε πόσο αληθές είναι αυτό, διότι κανείς δεν μας δίνει το μέτρο της αριστείας. Δηλαδή πώς ορίζεται ο «εκπαιδευμένος αστυνομικός», για να αφορίζονται οι δικοί μας ως «ανεκπαίδευτοι»;

Εξουσία μου, αμαρτία μου...

Του Παντελη Mπουκαλα

Πόσο «φίλος της Ελλάδας» ήταν ο κ. Nτομινίκ Στρος-Καν, που συνελήφθη με την κατηγορία ότι αποπειράθηκε να βιάσει μια καμαριέρα, καλύτερα από τους αγιογράφους του το γνωρίζουν όσοι έχασαν τη δουλειά τους, όσοι είδαν τους μισθούς και τις συντάξεις τους να περικόπτονται, όσοι μετρούν τα δικαιώματά τους καθημερινά μικρότερα. Πόσο σοσιαλιστής είναι το γνωρίζουν καλύτερα οι σύντροφοί του στη Γαλλία και στην Ελλάδα, οι οποίοι δεν είχαν πρόβλημα να συνυπάρξουν επί πολλά χρόνια στη Διεθνή τους με λαμπρές φυσιογνωμίες του σοσιαλισμού, όπως οι ματωμένοι απολυταρχικοί ηγεμόνες των αραβικών κρατών, που γκρεμίστηκαν ήδη ή γκρεμίζονται από τις επαναστάσεις των λαών τους.

Στίβεν Χόκινγκ: Δεν υπάρχει μετά θάνατον ζωή

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σαν υπολογιστής και κάποια στιγμή θα πάψει να λειτουργεί. Αλλά μόλις περάσει η τελευταία αναλαμπή, δεν υπάρχει τίποτε πια πέρα από αυτήν. Ούτε Παράδεισος ούτε μετά θάνατον ζωή. Αυτά είναι παραμύθια για όσους φοβούνται το σκοτάδι...

ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2011

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΪΟΥ 2011

ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Διονύσιος Σολωμός

Ὁ Κρητικός

1 [18.]

....................................................................................

....................................................................................

Ἐκοίταα, κι ἤτανε μακριά ἀκόμη τ’ ἀκρογιάλι·

«Ἀστροπελέκι μου καλό, γιά ξαναφέξε πάλι!»

Τρία ἀστροπελέκια ἐπέσανε, ἕνα ξοπίσω στ’ ἄλλο

Πολύ κοντά στήν κορασιά μέ βρόντημα μεγάλο·

5    Τά πέλαγα στήν ἀστραπή κι ὁ οὐρανός ἀντήχαν,1

Οἱ ἀκρογιαλιές καί τά βουνά μ’ ὅσες φωνές κι ἄν εἶχαν.

2 [19.]

Πιστέψετε π’ ὅ,τι θά πῶ εἶν’ ἀκριβή ἀλήθεια,

Μά τές πολλές λαβωματιές πού μὄφαγαν τά στήθια,

Μά τούς συντρόφους πὄπεσαν στήν Κρήτη πολεμώντας,

Μά τήν ψυχή πού μ’ ἔκαψε τόν κόσμο ἀπαρατώντας.

5    (Λάλησε, Σάλπιγγα! κι ἐγώ τό σάβανο τινάζω,

  Καί σχίζω δρόμο καί τς ἀχνούς ἀναστημένους2 κράζω:

«Μήν εἴδετε τήν ὀμορφιά πού τήν Κοιλάδα ἁγιάζει;

Πέστε, νά ἰδεῖτε τό καλό ἐσεῖς κι ὅ,τι σᾶς μοιάζει.

Καπνός δέ μένει ἀπό τή γῆ· νιός οὐρανός ἐγίνη·

10   Σάν πρῶτα ἐγώ τήν ἀγαπῶ καί θά κριθῶ μ’ αὐτήνη.

− Ψηλά τήν εἴδαμε πρωί· τῆς τρέμαν τά λουλούδια

Στή θύρα τῆς Παράδεισος πού ἐβγῆκε μέ τραγούδια·

Ἔψαλλε τήν Ἀνάσταση χαροποιά ἡ φωνή της,

¹ αντήχαν = αντηχούσαν.

² ἀχνός = αμυδρή φιγούρα, έτοιμη να σβήσει.

³ τώρα ομπρός = μόλις, πριν από λίγο.

⁴ σκίρτησε = «σκιρτούσε»: αναταρασσόταν, χοχλός =κοχλασμός, βράσιμο.

⁵ πάστρα =καθαρότητα, διαύγεια.

⁶ ἐστένεψε = επιβλήθηκε (στην φύση), την ανάγκασε.

Κι ἔδειχνεν ἀνυπομονιά γιά νά ’μπει στό κορμί της·

Ὁ οὐρανός ὁλόκληρος ἀγρίκαε σαστισμένος,

Τό κάψιμο ἀργοπόρουνε ὁ κόσμος ὁ ἀναμμένος·

Καί τώρα ὀμπρός3 τήν εἴδαμε· ὀγλήγορα σαλεύει·

Ὅμως κοιτάζει ἐδῶ κι ἐκεῖ καί κάποιονε γυρεύει»).

3 [20.]

Ἀκόμη ἐβάστουνε ἡ βροντή.....................................

Κι ἡ θάλασσα, πού σκίρτησε σάν τό χοχλό πού βράζει,4

Ἡσύχασε καί ἔγινε ὅλο ἡσυχία καί πάστρα,5

Σάν περιβόλι εὐώδησε κι ἐδέχτηκε ὅλα τ’ἄστρα·

   5 Κάτι κρυφό μυστήριο ἐστένεψε6 τή φύση

Κάθε ὀμορφιά νά στολιστεῖ καί τό θυμό ν’ ἀφήσει.

Δέν εἶν’ πνοή στόν οὐρανό, στή θάλασσα, φυσώντας

Οὔτε ὅσο κάνει στόν ἀνθό ἡ μέλισσα περνώντας,

Ὅμως κοντά στήν κορασιά, πού μ’ ἔσφιξε κι ἐχάρη,

10 Ἐσειότουν τ’ ὁλοστρόγγυλο καί λαγαρό φεγγάρι·

Καί ξετυλίζει ὀγλήγορα κάτι πού ἐκεῖθε βγαίνει,

Κι ὀμπρός μου ἰδού πού βρέθηκε μία φεγγαροντυμένη.

Ἔτρεμε τό δροσάτο φῶς στή θεϊκιά θωριά της,

Στά μάτια της τά ὁλόμαυρα καί στά χρυσά μαλλιά της.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α1. Να αναφέρετε ονομαστικά τρία από τα κύρια θέματα της

Επτανησιακής Σχολής και για το καθένα να γράψετε ένα παράδειγμα

από το ποιητικό κείμενο του Διονυσίου Σολωμού που σας δόθηκε.

Μονάδες 15

Β1. Σύμφωνα με την Ελένη Τσαντσάνογλου, ένα από τα γνωρίσματα

του σολωμικού έργου είναι ότι ο ποιητής συνθέτει τη φυσική και τη

μεταφυσική πραγματικότητα.

α) Να εντοπίσετε και να σχολιάσετε δύο εικόνες του κειμένου που να επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη. (μονάδες 10)

β) Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο ποιητής επιλέγει να αναγάγει στο απόσπασμα 2 [19.] τη λυρική του αφήγηση σε επίπεδο μεταφυσικό; (μονάδες 10)

Μονάδες 20

Β2. Στο απόσπασμα 3 [20.] ο Σολωμός αναπτύσσει το μοτίβο της σιγής

του κόσμου πριν από τη θεία επιφάνεια. Να βρείτε δύο εκφραστικά

μέσα με τα οποία αποδίδεται το μοτίβο αυτό στο συγκεκριμένο

απόσπασμα (μονάδες 10) και να τα αναλύσετε (μονάδες 10).

Μονάδες 20

Γ1. Να σχολιάσετε τους παρακάτω στίχους:

α) «Ἀστροπελέκι μου καλό, γιά ξαναφέξε πάλι!»

Τρία ἀστροπελέκια ἐπέσανε, ἕνα ξοπίσω στ’ ἄλλο

Πολύ κοντά στήν κορασιά μέ βρόντημα μεγάλο·

(σε μία παράγραφο 80 – 100 λέξεων) (μονάδες 15)

β) Ἔψαλλε τήν Ἀνάσταση χαροποιά ἡ φωνή της,

Κι ἔδειχνεν ἀνυπομονιά γιά νά ’μπει στό κορμί της· (σε μία παράγραφο 60 – 80 λέξεων)

(μονάδες 10)

Μονάδες 25

Δ1. Στο παρακάτω απόσπασμα από το ποίημα του Γεράσιμου

Μαρκορά «Ο Όρκος» ο Μάνθος (ήρωας της Κρητικής επανάστασης

των ετών 1866-1869, που έχει σκοτωθεί στο ολοκαύτωμα του

Αρκαδίου) απευθύνεται στην ετοιμοθάνατη αγαπημένη του. Να

συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το απόσπασμα αυτό του Μαρκορά

με το κείμενο του «Κρητικού» που σας δόθηκε.

Μονάδες 20

Ἄκου, Εὐδοκιά!¹ – Σὰν ἔπαψαν στὸ οὐράνιο περιγιάλι

Τοῦ φτάσιμού μας ᾑ χαραίς² – ὠιμέ! – τὰ μύρια κάλλη,

Ποῦ³ μ’ ἕνα βλέμμα ἐξάνοιξα⁴ τριγύρου σκορπισμένα,

Χλωμὰ καὶ κρύα μοῦ φάνηκαν, θυμούμενος ἐσένα.

Ἐπῆρα δρόμο μακρυνό. Σὰν πότε θὰ σὲ φέρῃ

Στὴν ἀγκαλιά μου ὁ Θάνατος ρωτοῦσα κάθε ἀστέρι,

Καὶ ὀμπρὸς ἀπέρναα⁵ κ’ ἔκανα σὲ Ἀνατολὴ καὶ Δύση

Τὸ ἀγαπητό σου τ’ ὄνομα γλυκὰ νὰ ἠχολογήσῃ.

Σὲ πλάγι οὐράνιο, ποῦ ψυχὴ δὲν ἤτανε κἀμμία,

Θλιμμένος χάμου ἐκάθισα. Στὴ μοναξιὰ τὴ θεία

Τὰ πρῶτα τῆς ἀγάπης μας εὐτυχισμένα χρόνια

Μοῦ φτερουγιάζανε ὀμπροστά, σὰν τόσα χελιδόνια.

Στὰ μέρη, ποὖχαν μᾶς ἰδῇ⁶ τόσαις φοραὶς ἀντάμα,

Ὁ νοῦς μου ξαναγύριζε – κ’ ἰδὲς θαυμάσιο πρᾶμα! –

Ὅ,τι θωροῦσε ὁ λογισμὸς ἔπαιρνε σῶμα ὀμπρός μου,

Ὁποῦ⁷ δὲν εἶναι πρόσκαιρο, σὰν τ’ ἄλλα ἐδῶ τοῦ κόσμου.

..................................................................................................

Ὤ! πᾶμε, ἀγάπη μου γλυκειά! πᾶμε, ὁ καιρὸς μᾶς βιάζει!

Δὲν εἶναι χόρτο ἢ λούλουδο ποῦ ἐκεῖ νὰ μὴ σὲ κράζῃ·

Ἐκεῖ ἀπὸ χρόνια ἡ μάννα σου καὶ ὁ δοξαστός σου κύρης

Τὴ θεία φτεροῦγα τῆς ψυχῆς ἀκαρτεροῦν νὰ γύρῃς.

Πᾶμε! – ὁ καλὸς Ἡγούμενος⁸, οἱ Κρητικοί μας ὅλοι

Θὰ ἰδῇς ποῦ θἄρχωνται συχνὰ στ’ὡραῖο σου περιβόλι,

Καὶ θ’ἀγροικήσῃς ἀπ’ αὐτούς, ποῦ γύρω μαζωμένοι

Στὴ χλωρασιὰ⁹ θὰ κάθωνται, τί μάχαις ἔχουν γένῃ,

Καὶ πόσα ἐβάψαν αἵματα κάθε βουνὸ τῆς Κρήτης,

Πρὶν σκύψῃ πάλε στὸ ζυγὸ τὴν ἔρμη κεφαλή της.

Π.Δ. Μαστροδημήτρης, Ο Όρκος του Μαρκορά, Εκδόσεις Κανάκη, σσ. 140-141.

1. Εὐδοκιά: το όνομα της αγαπημένης του Μάνθου

2. ᾑ χαραίς: οι χαρές

3. ποῦ: που

4. ἐξάνοιξα: είδα, διέκρινα

5. ἀπέρναα: περνούσα

6. ποὖχαν μᾶς ἰδῇ: που μας είχαν δει

7. Ὁποῦ: που

8. Ἡγούμενος: ο ηγούμενος του Αρκαδίου

9. χλωρασιά: βλάστηση, πρασινάδα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α.1. Κύρια θέματα επτανησιακής σχολής: φύση, πατρίδα, θρησκεία, γυναίκα-έρωτας:

 Πατρίδα: (απόσπασμα 2, στίχος 2-3)→ πληροφορίες για τη δράση του ήρωα την εποχή κατά την οποία πολεμούσε στην Κρήτη τους Τούρκους καθώς και για τους συντρόφους που έπεσαν στη μάχη.

Θρησκεία: (απόσπασμα 2, στίχος 5-18)→ θρησκευτικά στοιχεία σχετικά με τις χριστιανικές θέσεις για τη μέλλουσα ζωή, την Έσχατη κρίση, την εν σαρκί ανάσταση των νεκρών κ. α.

Φύση: Κυρίαρχος και καταλυτικός ο ρόλος της. Δυσθεώρητες, θεϊκές διαστάσεις καθώς παρουσιάζεται και με τις δύο της όψεις: έκφραση άλογης βίας και ανυπέρβλητης δύναμης ( καταιγίδα → απόσπασμα 1, στίχος 1-6) αλλά και απόλυτης γαλήνης, ομορφιάς, αρμονίας, αρχέτυπο κάλλος και αγαθού (μεταστροφή των φυσικών φαινομένων πριν τη θεϊκή επιφάνεια → απόσπασμα 3, στίχος 2-4).

Β.1.α) Βασικό στοιχείο δομής του ποιήματος είναι η σύνθεση του φυσικού με το μεταφυσικό επίπεδο και η συνύφανση πραγματικών και φανταστικών στοιχείων.

1η εικόνα: Η αποκαλυπτική στιγμή της έσχατης κρίσης που αποτελεί επεξεργασία του μοτίβου της συντέλειας του κόσμου, σύνδεση θανάτου με ανάσταση, υποχώρηση του γήινου κόσμου και προβολή της παραδείσιας ζωής, συνένωση φύσης -πνεύματος. Αναφορά σε:

-Σάλπιγγα της Δευτέρα Παρουσίας

-μοτίβο της συντέλειας του κόσμου

- κοιλάδα του Ιωσαφάτ

-εν σαρκί ανάσταση νεκρών

-πνευματικές οντότητες( αποκτούν φυσική διάσταση μιλούν, βλέπουν, απαντούν)

2η εικόνα: η επιφάνεια της Φεγγαροντυμένης → «κρυφό μυστήριο», η επενέργεια μιας ανώτερης δύναμης επάνω στη φύση, μας προετοιμάζει για την εμφάνιση της φεγγαροντυμένης. Η οπτασία της θεϊκής μορφής που επιδρά με τρόπο θαυματουργικό επάνω στη φύση και τη μεταμορφώνει προσδίδει μεταφυσική διάσταση. Αναφορά σε:

-αλλαγές που επέρχονται στη  φύση και τη μεταμορφώνουν

Β.1.β)  -Προαιρετική αναφορά στο λυρικό χαρακτήρα του έργου ( εξωτερίκευση του εσωτερικού κόσμου του ήρωα με την έκφραση των συναισθημάτων του κυρίως απέναντι στη κορασιά και τη χρήση πλούσιων και εντυπωσιακών εκφραστικών μέσων).

- Σύντομη αναφορά στο σχήμα της δοκιμασίας και κυρίως στον ηθικού χαρακτήρα αγώνα. Για να τηρηθεί το βασικό χαρακτηριστικό του σχήματος της δοκιμασίας πρέπει να θεωρηθεί πως η κόρη αντιπροσωπεύει την προοπτική να συνεχιστεί ο αγώνας σε μια άλλη μορφή, σε ένα άλλο επίπεδο.

-Η αγάπη του για την κόρη, την οποία δεν κατορθώνει να σώσει και ο εξιδανικευμένος-θεοποιημένος έρωτας τον οδηγούν συνειρμικά στον μεταφυσικό και υπερβατικό χώρου του παραδείσου, καθώς ξέρει πως η μοναδική περίπτωση να σμίξει μαζί της είναι στο εσχατολογικό μέλλον της Τελικής Κρίσης.

-Νέο ήθος του ήρωα, εξύψωση, εξευγενισμός με στόχο την μετά θάνατον δικαίωση και την ευνοϊκή κρίση του από το Θεό.

Β.2. -Λογοτεχνικό μοτίβο της σιγής του κόσμου πριν από ένα φοβερό συμβάν ή πριν από την επιφάνεια μιας θεϊκής μορφής. Ο Σολωμός αναπτύσσει το αρχαίο και γνωστό μοτίβο της σιγής του κόσμου πριν την εμφάνιση της θεϊκής οπτασίας της Φεγγαροντυμένης, η οποία στη συνέχεια επιδρά με τρόπο θαυματουργικό σε ολόκληρη τη φύση μεταμορφώνοντας και καθαγιάζοντας τα πάντα.

-Υποχρεωτική αναφορά στις δύο διαφορετικές όψεις της φύσης καθώς και στον τρόπο με τον οποίο επενεργεί στον αγώνα του ήρωα.

-Εκφραστικά μέσα μέσω των οποίων υποβάλλεται η μετατροπή της   σφοδρής αναταραχής σε απόλυτη γαλήνη:

→ επανάληψη (απόσπασμα 3, στίχος 3) «Ησύχασε και έγινε όλο ησυχία και πάστρα» : διπλή αναφορά της λέξης ως ρήμα και ως ουσιαστικό που τονίζει την έννοια της ησυχίας, θέλοντας να δώσει έμφαση στο μοτίβο της σιγής του κόσμου πριν από τη θεία επιφάνεια.

→ προσωποποίηση(απόσπασμα 3, στίχος 6) «Κάθε ομορφιά να στολιστεί και το θυμό ν’ αφήσει»: η προσωποποίηση της φύσης υπογραμμίζει την εξωτερική αλλαγή καθώς σηματοδοτεί την επικράτηση της ησυχίας όχι μόνο στον εξωτερικό κόσμο αλλά και στον εσωτερικό, την ψυχή δηλ. του ήρωα, που θα ακολουθήσει.

Γ.1. α) -Τόπος και σκηνοθετική εικονοπλασία

            -Επίκληση, προσφώνηση, προσωποποίηση της αστραπής

            -ο ρόλος της αστραπής

 -σύνθεση στοιχείων ανά τρία ( στοιχείο δομής, επίδραση από το δημοτικό τραγούδι)

-το μεγαλείο και η ανωτερότητα των φυσικών δυνάμεων.

        

 β) - χριστιανικές αντιλήψεις ( ανάσταση, μετά θάνατον ζωή, εν σαρκί  ανάσταση των νεκρών)

  -χαρακτηριστικά της κοπέλας (έψαλλε αναστάσιμούς ύμνους, χαρούμενη, ανυπόμονη να ενσαρκωθεί → τρόπος επικοινωνίας των νεκρών που μας θυμίζει την επίγεια ζωή).

Δ.1.

Ομοιότητες:

-Υπάρχουν όλα τα θέματα της επτανησιακής σχολής:

εξιδανικευμένος-θεοποιημένος έρωτας,  ο οποίος υπερβαίνει τα όρια του επίγειου κόσμου-επιθυμία και ανυπομονησία των δύο ηρώων να ενωθούν με τους αγαπημένους του  στον υπερβατικό χώρο και χρόνο του παραδείσου

η φύση, μέσα από έντονη, λυρική περιγραφή, καθώς και η επικοινωνία των δύο ηρώων με τα στοιχεία της(«ρωτούσα κάθε αστέρι», «αστροπελέκι μου καλό»)

η πατρίδα, με την αναφορά στους αγώνες των δύο ηρώων στην Κρήτη

η θρησκεία, με την παρουσίαση του χώρου του παραδείσου και της ζωής των νεκρών σε αυτόν( όπως και στην επίγεια ζωή → επίδραση από το δημοτικό τραγούδι)

-το μοτίβο του θανάτου ενός αγαπημένου προσώπου

-η κοινή καταγωγή των δύο ηρώων

- η σύζευξη του φυσικού με το μεταφυσικό επίπεδο, καθώς ο νεκρός ήρωας συνδιαλέγεται με την ετοιμοθάνατη αγαπημένη του.

Διαφορές:

- Όρκος: πρωταγωνιστής νεκρός και περιμένει να πεθάνει η αγαπημένη

  Κρητικός: ήρωας ζωντανός και περιμένει να ενωθεί με τη νεκρή αγαπημένη του κατά την έσχατη κρίση.

- Όρκος: η κοπέλα κατονομάζεται ( Ευδοκιά)

  Κρητικός: η κοπέλα είναι ανώνυμη.

- Όρκος: ολοκαύτωμα Αρκαδίου, επαναστατικός αγώνας Κρητών 1866-1869

     Κρητικός: κρητική επανάσταση ετών 1823-1824.

Επιμέλεια:

Θεανώ Χατζή