ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2020

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ενδεικτικές απαντήσεις

Α1.α.

1. Λ «ἡ δὲ τοῦ φρονῆσαι παντὸς μᾶλλον θειοτέρου τινὸς τυγχάνει».

2. Λ «ὑπὸ δὲ τῆς περιαγωγῆς χρήσιμόν τε καὶ ὠφέλιμον καὶ ἄχρηστον αὖ καὶ βλαβερὸν γίγνεται».

3. Σ « Τούτου τοίνυν…μεταστραφήσεται»/ «ἕως ἂν εἰς τὸ ὂν καὶ τοῦ ὄντος τὸ φανότατον δυνατὴ γένηται ἀνασχέσθαι θεωμένη»

β.

1.      σφεῖς: (τινὲς)ἐπαγγελλόμενοι

2.      ᾧ:  ὄργανον

Β1.

Για τον Σωκράτη, παιδεία είναι η μεταστροφή της ψυχής, η περιαγωγή, με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να αντικρίσει το ον και το πιο φωτεινό από το ον, δηλαδή το Αγαθό («εἰς τὸ ὂν καὶ τοῦ ὄντος τὸ φανότατον δυνατὴ γένηται ἀνασχέσθαι θεωμένη»).  Με τον όρο «ὄν», αυτήν την ουσιαστικοποιημένη μετοχή του εἰμί, αποδίδεται η υπαρκτική σημασία του ρήματος. Το ὂν είναι το υπαρκτό. Η αναζήτηση του αληθινά υπαρκτού αποτέλεσε εξ αρχής για τη φιλοσοφία μέγα ερώτημα, το λεγόμενο οντολογικό ερώτημα: τὸ πάλαι τε καὶ νῦν καὶ ἀεὶ ζητούμενον καὶ ἀεὶ ἀπορούμενον, τί τὸ ὄν. Αυτό που υπάρχει πραγματικά είναι μόνο οι Ιδέες, όχι τα αισθητά.

Επιπλέον, έμφαση δίνεται στον όρο «φανότατον». Η λέξη φανός σημαίνει φωτεινός, λαμπρός. Η λέξη σκοτώδης, που ακολουθεί, είναι αντίθετη. Η συνηθισμένη στον Πλάτωνα αντίθεση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι λειτουργεί συμβολικά για την αντίθεση παιδείας – απαιδευσίας (έλλειψη παιδείας).

Ο φιλόσοφος υποστηρίζει ότι, όπως όταν θέλουμε να δούμε κάτι στρέφουμε το βλέμμα μας προς αυτό, έτσι και αν θέλουμε να γνωρίσουμε το Αγαθό πρέπει να στρέψουμε την ψυχή μας προς αυτό για να το δει. Η λέξη περιαγωγή σημαίνει μεταστροφή και έχει φιλοσοφική βαρύτητα, διότι δείχνει πως η γνώση και η παιδεία, καθώς στρέφεται στον κόσμο, οφείλει να έχει πάντα καθολικό χαρακτήρα και να μην εξαντλείται σε προσέγγιση από μία επιμέρους οπτική γωνία. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η χρήση του δεοντολογικού ρηματικού επιθέτου περιακτέον, το οποίο όμως δεν προτρέπει απλώς σε μια ευρύτερη θέαση αλλά αποβλέπει σε μια μεταστροφή της ψυχής από τον κόσμο των αισθήσεων προς τον κόσμο των Ιδεών. Πρόκειται, όπως και στην περίπτωση της παιδείας, για μια στροφή όλης της ύπαρξης προς τον «ήλιο», προς το αγαθό –για μια επώδυνη πορεία. Σε άλλο σημείο, ο Πλάτων θα ονομάσει την άνοδο της ψυχής προς το όντως Ον, «μεταστροφή/επιστροφή της ψυχής από μια νυχτερινή μέρα στην αληθινή μέρα» –και αυτή είναι η «αληθινή φιλοσοφία».

Β2.

Ο Σωκράτης ισχυρίζεται ότι όσοι ασχολούνται επαγγελματικά με την παιδεία (σοφιστές) θεωρούν ότι δεν υπάρχει γνώση μέσα στην ψυχή του ανθρώπου και ότι αυτοί μέσα από την διδασκαλία τους την εμφυτεύουν σε αυτήν, σαν να έβαζαν όραση σε μάτια τυφλών. («Φασὶ δέ που οὐκ ἐνούσης ἐν τῇ ψυχῇ ἐπιστήμης σφεῖς ἐντιθέναι, οἷον τυφλοῖς ὀφθαλμοῖς ὄψιν ἐντιθέντες»).

Η άποψή του ενισχύεται :

α) με την επαναληπτική χρήση της πρόθεσης ἐν: ἐνούσης, ἐν τῇ ψυχῇ, ἐντιθέναι, ἐντιθέντες. Με την επανάληψη αυτή τονίζεται ο βιωματικός χαρακτήρας της γνώσης. Ο Πλάτων δεν πιστεύει ότι ο άνθρωπος αποκτά τη γνώση ως πληροφορία που λαμβάνει χώρα έξωθεν, αλλά ότι την ανακαλύπτει και την παράγει μέσα του. Γι’ αυτό και αυτήν την έντονα βιωματική γνωστική διαδικασία την ονομάζει συμβολικά ἀνάμνησιν (Φαίδων 76a).

β)με την αναλογία/παρομοίωση «οἷον τυφλοῖς ὀφθαλμοῖς ὄψιν ἐντιθέντες» ο φιλόσοφος αποτυπώνει με έμφαση τον τρόπο με τον οποίο μεταδίδεται η γνώση από τους σοφιστές. Σύμφωνα με το απόσπασμα αυτό, οι δάσκαλοι της εκπαίδευσης ισχυρίζονταν ότι μέσα στην ψυχή δεν υπάρχει γνώση κι ότι κατά κάποιον τρόπο τη γνώση την έβαζαν αυτοί στην ψυχή, περίπου σαν να έβαζαν όραση σε μάτια τυφλών. Η χρήση της αναλογίας/παρομοίωσης αυτής προσδίδει στον λόγο ζωντάνια και παραστατικότητα.

Β3.

1 α

2 γ

3 β

4 β

5 γ

Β4.α

φανὸν: φάσμα

ἀνασχέσθαι: ανακωχη

περιακτέον: άξονας

τετραμμένῳ: ανατροπή

ἐντιθέντες: παρακαταθήκη

ἀπόλλυσιν: απώλεια

Β4.β.

-Η Αμερική υπήρξε η γη της επαγγελίας για τους μετανάστες τη δεκαετία του ’60.

-Οι κοινωνικές επιστήμες ασχολούνται με τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της ανθρώπινης κοινωνίας.

Β5.

Οι απόψεις του Δελμούζου εντοπίζονται στα ακόλουθα χωρία:

«Η ψυχική όμως καλλιέργεια…με αδιάκοπη ατομική προσπάθεια

«με προσπάθεια…προς τον ελεύθερο άνθρωπο»

«και θα το πλησιάσει…που κλείνει μέσα του»

Πλατωνικές απόψεις με τις οποίες εμφανίζουν ομοιότητες:

«σημαίνει ταύτην τὴν ἐνοῦσαν ἑκάστου δύναμιν ἐν τῇ ψυχῇ καὶ τὸ ὄργανον ᾧ καταμανθάνει ἕκαστος».

«σὺν ὅλῃ τῇ ψυχῇ ἐκ τοῦ γιγνομένου περιακτέον εἶναι, ἕως ἂν εἰς τὸ ὂν καὶ τοῦ ὄντος τὸ φανότατον δυνατὴ γένηται ἀνασχέσθαι θεωμένη».

 ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Γ1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Αν όμως κάποιος με ρωτούσε• Αλήθεια (Πράγματι), αν κάποιος αδικεί την πόλη, λες ότι πρέπει να συνάψουμε ειρήνη με αυτόν; Δεν θα το έλεγα• Αλλά κυρίως λέω ότι μπορούμε να τους τιμωρήσουμε (θα τους τιμωρούσαμε) πολύ πιο γρήγορα, αν δεν αδικήσουμε κανέναν. Γιατί δεν θα είχαν κανέναν σύμμαχο.

Γ2. Ο Ξενοφώντας στο έργο του Πόροι και στο συγκεκριμένο απόσπασμα συνδέει την οικονομική ευημερία της Αθήνας με τα αγαθά της ειρήνης. Αυτό εύκολα μπορεί να το διαπιστώσει κάποιος αν εξετάσει τα γεγονότα του παρελθόντος. Σε περίοδο ειρήνης ανακαλύπτει κάποιος ότι η πόλη είχε πολλά έσοδα καθώς εισέρχονταν χρήματα σε αυτήν. (« εὑρήσει γὰρ τό
τε παλαιὸν ἐν εἰρήνῃ μὲν πάνυ πολλὰ χρήματα εἰς τὴν
πόλιν ἀνενεχθέντα»). Ακόμη από τη στιγμή που σταμάτησαν οι πολεμικές ενέργειες στη θάλασσα, έχουν αυξηθεί τα δημόσια έσοδα και οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να τα χρησιμοποιήσουν με όποιον τρόπο θέλουν. Αντίθετα σε περιόδους πολέμου τα χρήματα κατασπαταλήθηκαν σε κάθε είδους έξοδα και χάθηκαν πολλά δημόσια έσοδα.

Γ3.α.

ἐκλιπούσας: ἐξέλειπες

εἰσελθούσας: εἰσῄεις ἤ εἰσῄεισθα

καταδαπανηθείσας: κατεδαπανῶ

Γ3.β.

μάλα, μάλιστα

ταχέως (ταχύ), τάχιστα

Γ3.γ.

τισίν

 αἱ πρόσοδοι

ὦ πολῖτα

Γ4.α.

 ἢ εἰρήνην : β’ όρος σύγκρισης από το κερδαλεώτερον ( ἢ και ομοιόπτωτα και ομοιότροπα με τον α΄όρο (πόλεμον) και υποκείμενοο του απαρεμφάτου εἶναι (ετεροπροσωπία)

 ταῦτα: υποκείμενο στο ρήμα κριθείη (αττική σύνταξη)

τῶν προσόδων: γενική διαιρετική από το πολλάς

ἄγειν: υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα χρή, τελικό απαρέμφατο, ετεροπροσωπία

Γ4.β.

ἀνενεχθέντα: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος εὑρήσει ( χρήματα: υποκείμενο της μετοχής). Το ρήμα εὑρίσκω συντάσσεται με αιτιατικη και κατηγορηματική μετοχή.

Γ4γ.

πῶς ἂν ἄμεινον ταῦτα κριθείη: δευτερεύουσα ονοματική, πλάγια ερωτηματική πρόταση μερικής αγνοίας, εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα πῶς και χρησιμεύει ως αντικείμενο στο ρήμα οὐκ οἶδα. ( εκφέρεται με δυνητική ευκτική και δηλώνει το πιθανό να συμβεί στο παρόν και μέλλον κάτω από προϋποθέσεις).

ὡς χρὴ καὶ πρὸς τοῦτον εἰρήνην ἄγειν: δευτερεύουσα ονοματική, ειδική πρόταση υποκειμενικής κρίσης, εισάγεται με τον ειδικό σύνδεσμο ὡς και χρησιμεύει ως αντικείμενο στο ρήμα λέγεις.( εκφέρεται με οριστική γιατί εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου και δηλώνει το πραγματικό).

(ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Γ1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Αν όμως κάποιος με ρωτούσε• Αλήθεια (Πράγματι), αν κάποιος αδικεί την πόλη, λες ότι πρέπει να συνάψουμε ειρήνη με αυτόν; Δεν θα το έλεγα• Αλλά κυρίως λέω ότι μπορούμε να τους τιμωρήσουμε (θα τους τιμωρούσαμε) πολύ πιο γρήγορα, αν δεν αδικήσουμε κανέναν. Γιατί δεν θα είχαν κανέναν σύμμαχο.

Γ2. Ο Ξενοφώντας στο έργο του Πόροι και στο συγκεκριμένο απόσπασμα συνδέει την οικονομική ευημερία της Αθήνας με τα αγαθά της ειρήνης. Αυτό εύκολα μπορεί να το διαπιστώσει κάποιος αν εξετάσει τα γεγονότα του παρελθόντος. Σε περίοδο ειρήνης ανακαλύπτει κάποιος ότι η πόλη είχε πολλά έσοδα καθώς εισέρχονταν χρήματα σε αυτήν. (« εὑρήσει γὰρ τό
τε παλαιὸν ἐν εἰρήνῃ μὲν πάνυ πολλὰ χρήματα εἰς τὴν
πόλιν ἀνενεχθέντα»). Ακόμη από τη στιγμή που σταμάτησαν οι πολεμικές ενέργειες στη θάλασσα, έχουν αυξηθεί τα δημόσια έσοδα και οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να τα χρησιμοποιήσουν με όποιον τρόπο θέλουν. Αντίθετα σε περιόδους πολέμου τα χρήματα κατασπαταλήθηκαν σε κάθε είδους έξοδα και χάθηκαν πολλά δημόσια έσοδα.

Γ3.α.

ἐκλιπούσας: ἐξέλειπες

εἰσελθούσας: εἰσῄεις ἤ εἰσῄεισθα

καταδαπανηθείσας: κατεδαπανῶ

Γ3.β.

μάλα, μάλιστα

ταχέως (ταχύ), τάχιστα

Γ3.γ.

τισίν

 αἱ πρόσοδοι

τοῦ πολίτου

Γ4.α.

ἢ εἰρήνην : β’ όρος σύγκρισης από το κερδαλεώτερον ( ἢ και ομοιόπτωτα και ομοιότροπα με τον α΄όρο (πόλεμον) και υποκείμενοο του απαρεμφάτου εἶναι (ετεροπροσωπία)

ταῦτα: υποκείμενο στο ρήμα κριθείη (αττική σύνταξη)

τῶν προσόδων: γενική διαιρετική από το πολλάς

ἄγειν: υποκείμενο στο απρόσωπο ρήμα χρή, τελικό απαρέμφατο, ετεροπροσωπία

Γ4.β.

ἀνενεχθέντα: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος εὑρήσει ( χρήματα: υποκείμενο της μετοχής). Το ρήμα εὑρίσκω συντάσσεται με αιτιατικη και κατηγορηματική μετοχή.

Γ4γ.

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

εἰ ὑπάρχοιμεν ἀδικοῦντες μηδένα, πολύ θᾶττον ἄν τιμωροίμεθα αὐτούς. υποθετικός λόγος της απλής σκέψης του λέγοντος

αντίθετο του πραγματικού: εἰ ὑπήρχομεν ἀδικοῦντες μηδένα, πολύ θᾶττον ἄν ἐτιμωρούμεθα.

Επιμέλεια Θεμάτων:

Άντα Κουτουβάλα

Στέλλα Τσούτσα