ΣΩΤΗΡΗΣ π. ΖΑΧΟΣ: Οι Πανελλαδικές των κλικ, των λάικ και της ανοησί...

ΣΩΤΗΡΗΣ π. ΖΑΧΟΣ: Οι Πανελλαδικές των κλικ, των λάικ και της ανοησί...: Όσο περνούν τα χρόνια η κατάσταση αποκτάει όλο και πιο έντονα τα γνωρίσματα της απόλυτης και γραφικής γελοιότητας του μετρίου. Είναι ...

ΣΩΤΗΡΗΣ π. ΖΑΧΟΣ: Στον «Ωκεανό» χωρίς να ξέρουμε κολύμπι

ΣΩΤΗΡΗΣ π. ΖΑΧΟΣ: Στον «Ωκεανό» χωρίς να ξέρουμε κολύμπι: Χαμένοι στον Ωκεανό των Πληροφοριών Σάββατο πρωί.  Το πρώτο, μετά από μια ιδιαίτερα κοπιαστική χρονιά, που μπορώ να αφιερώσω αποκλ...

ΘΕΜΑΤΑ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ 2017

Ενδεικτικές Απαντήσεις

Α1.

Νόµισε ότι ερχόταν προς αυτόν άνθρωπος µε πελώριο μέγεθος και µε βρώµικο πρόσωπο, όµοιος µε είδωλο νεκρού. Μόλις τον είδε ο Κάσσιος, τον έπιασε φόβος και θέλησε να µάθει το όνοµά του. Εκείνος απάντησε ότι ήταν ο Πλούτωνας.

………………………………………………………………………………….

Στο λατινικό πόλεμο ο ύπατος Τ. Μάνλιος, που καταγόταν από αριστοκρατική γενιά, είχε την αρχηγία του ρωμαϊκού στρατού. Αυτός όταν κάποτε έφευγε από το στρατόπεδο, διέταξε όλοι να απέχουν από τη μάχη· Αλλά λίγο αργότερα ο γιος του πέρασε έφιππος μπροστά από το στρατόπεδο των εχθρών και προκλήθηκε σε μάχη από τον αρχηγό των εχθρών με τα εξής λόγια:

…………………………………………………………………………………………………..

Δε σου πέρασε η οργή  όταν εισέβαλες στα σύνορα της πατρίδας; Αν και είχες φθάσει με εχθρική και απειλητική διάθεση  γιατί, όταν αντίκρυσες τη Ρώμη δε σου ήρθε στο μυαλό : “Μέσα σε εκείνα τα τείχη βρίκονται το σπίτι μου, οι θεοί μου, η μητέρα, η σύζυγος και τα παιδιά μου”; Επομένως αν εγώ δε σε είχα γεννήσει η Ρώμη δε θα  κυριευόταν, αν δεν είχα γιο θα πέθαινα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα. Εγώ τίποτα πια δε μπορώ να πάθω ούτε για πολύ θα είμαι πάρα πολύ δυστυχισμένη. Αντίθετα αυτούς ή πρόωρος θάνατος ή μακρά σκλαβιά τους περιμένει, αν συνεχίσεις.

Β1.

ingenter, facies, simillimo, quae, exercitus, proeliis, minaciora, illud, penatium, nulli rei, diutius, miser, hac, morte, servitutis.

B2a.

existimem, veniendo, aspice, concipient, praeesse, abisset, abstenturam, habebuntur, passuram esse, possitis.

B2β.

ingrediamur, ingrederemur, ingressuri simus, ingressi simus, ingressi essemus, -.

Γ1.α.

magnitudinis: γενική της ιδιότητας στο hominem

consul: παράθεση στο Τ. Manlius

aliquando: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο abiret

animo: αφαιρετική του τρόπου στο perveneras

miserrima: κατηγορούμενο στο ego(ενν.) από το futura sum

Γ1.β. se : υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου esse (ταυτοπροσωπία-λατινισμός)

Το υποκείμενο του ειδικού  στην ταυτοπροσωπία τίθεται σε πτώση αιτιατική όταν εξαρτάται από ρήμα ενεργητικό ή αποθετικό και δ ε ν  π α ρ α λ ε ί π ε τ α ι (ΛΑΤΙΝΙΣΜΟΣ)

ego: υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου pati (ταυτοπροσωπία)

Το υποκείμενο του τελικού απαρεμφάτου παραλείπεται σε περίπτωση ταυτοπροσωπίας, καθως εννοείται σε πτώση ονομαστική, όπως και το Υ. του ρήματος.

Γ1.γ.

Dux hostium his verbis proelio filium lacessivit.

Γ1.δ.

Τ. Μanlius, qui natus erat (est)

dum ingrederis-re

Γ2.α.

si pergis…: υπόθεση - …manet: απόδοση : 1o είδος, ανοιχτή υπόθεση στο παρόν

si perexisses ….mansisset

si + υποτακτική υπερσυντελίκου---- υποτακτική υπερσυντελίκου

υπόθεση αντίθετη του πραγματικού στο παρελθόν      

si pergas…..maneat

si + υποτακτική ενεστώτα -----υποτακτική ενεστώτα

υπόθεση δυνατή ή πιθανή για το παρόν-μέλλον

Γ2. β.

non habens filium libera in libera patria mortua essem

Η μετοχή θα είναι σε ονομαστική πτώση καθώς είναι συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος.

Γ2.γ.

Quem simul aspexit Cassius: δευτερεύουσα χρονική επιρρηματική πρόταση, εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο simul και δηλώνει το προτερόχρονο, εκφέρεται με οριστική γιατί η πράξη μας ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη και συγκεκριμένα με οριστική παρακειμένου για να δηλώσει το προτερόχρονο στο παρελθόν. (Η αντωνυμία quem ισοδυναμεί με δεικτική αντωνυμία)

cum aliquando castris abīret: δευτερεύουσα χρονική επιρρηματική πρόταση, εισάγεται με το σύνδεσμο cum τον ιστορικό-διηγηματικό γιατί η σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια είναι σχέση αιτίου -αιτιατού, εκφέρεται με υποτακτική που δηλώνει υποκειμενικότητα και συγκεκριμένα με υποτακτική παρατατικού γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν.

Επιμέλεια:

Άντα Κουτουβάλα

ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 2017

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΘΕΜΑ Α1

·       Οι Εκλεκτικοί ήταν μια από τις πολιτικές παρατάξεις με μικρότερη απήχηση που σχηματίστηκαν στην εθνοσυνέλευση του 1862-64.Ηταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών, με μετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις. (ΣΕΛ 77)

·       Το 1909 συντελείται μια τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας γενικότερα, και των πολιτικών κομμάτων ειδικότερα. Στις 15 Αυγούστου 1909 εκδηλώθηκε κίνημα στο Γουδί, το οποίο έγινε από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο, μια μυστική ένωση στρατιωτικών, με αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματά του μέσω της Βουλής. Υπό την πίεση του Συνδέσμου η Βουλή ψήφισε, χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία και συζήτηση, μεγάλο αριθμό νόμων, που επέφεραν ριζικές αλλαγές. Στις 15 Μαρτίου 1910 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος διαλύθηκε έχοντας επιτύχει τις επιδιώξεις του. (ΣΕΛ 86-88)

·       Τον Ιούνιο του 1914 Ιδρύθηκε μία Μικτή Επιτροπή που θα ρύθμιζε τα σχετικά με την ανταλλαγή, όμως αυτή δεν λειτούργησε, λόγω της εισόδου της Τουρκίας στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, τον Οκτώβριο του 1914. Με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λοζάνης ιδρύθηκε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Την αποτελούσαν έντεκα μέλη (τέσσερις Έλληνες, τέσσερις Τούρκοι και τρία μέλη-πολίτες ουδέτερων κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο κρατών) με αρμοδιότητα τον καθορισμό του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών και της εκτίμησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίμων. (ΣΕΛ 139/152)

ΘΕΜΑ Α2

α-2

β-6

γ-1

δ-5

ε-4

  ΘΕΜΑ Β1

α. Στη δεκαετία του 1880 τα κόμματα ήταν αρκετά πιο συγκροτημένα απ' ό,τι στο παρελθόν. Δεν είναι βέβαιο ότι μετά το θάνατο του ηγέτη τους τα κόμματα αναγκαστικά διαλύονταν. Στοιχεία που επέτρεπαν σ' ένα κόμμα να επιβιώσει, ακόμα και μετά το θάνατο του ηγέτη του, ήταν η θέση που είχε στην πολιτική ζωή της χώρας και η τακτική που ακολουθούσε.

Η βάση των κομμάτων εξακολουθούσε να μην έχει τυπική οργάνωση. Σημαντικό ρόλο στην κινητοποίηση των οπαδών των κομμάτων έπαιζαν η οικογενειοκρατία, οι πελατειακές σχέσεις και η εξαγορά ψήφων. Παρ' όλα αυτά, όσον αφορά τουλάχιστον τα δύο μεγάλα κόμματα, η επιλογή των εκλογέων βασιζόταν κατά κύριο λόγο στην κρίση τους για την πολιτική των κομμάτων, στις επιδράσεις που αυτά ασκούσαν κατά περιοχές και στα συμφέροντα κάθε κοινωνικής ομάδας.

ΣΕΛ. 82

β. Για την επιλογή των υποψηφίων βουλευτών, δηλαδή για την τοποθέτηση συγκεκριμένων υποψηφίων στο «ψηφοδέλτιο», έπαιζε ρόλο το αν είχαν ένα δικό τους τοπικό κύκλο οπαδών, ο οποίος επηρεαζόταν βεβαίως από πελατειακές σχέσεις και εξυπηρετήσεις.

Οι υποψήφιοι βουλευτές προέρχονταν σχεδόν αποκλειστικά από τα μεσαία και τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, όπως και κατά την προηγούμενη περίοδο. Πολλοί ήταν δικηγόροι και δημόσιοι υπάλληλοι. Σε αντίθεση με τους υποψηφίους, τα κομματικά μέλη προέρχονταν και από τα κατώτερα στρώματα. (ΣΕΛ. 82-84)

  ΘΕΜΑ Β2

α. Η ΕΑΠ διέκρινε την αποκατάσταση των προσφύγων σε αγροτική (παροχή στέγης και κλήρου στην ύπαιθρο) και αστική (παροχή στέγης στις πόλεις). Μολονότι οι περισσότεροι πρόσφυγες ασκούσαν στην πατρίδα τους «αστικά» επαγγέλματα (σχετικά με το εμπόριο, τη βιοτεχνία-βιομηχανία κ.τ.λ.), δόθηκε το βάρος στη γεωργία, γιατί:

υπήρχαν τα μουσουλμανικά κτήματα (κυρίως στη Μακεδονία, αλλά και στην Κρήτη, τη Λέσβο, τη Λήμνο και αλλού),

αγροτική αποκατάσταση ήταν ταχύτερη και απαιτούσε μικρότερες δαπάνες,

η ελληνική οικονομία βασιζόταν ανέκαθεν στη γεωργική παραγωγή,

υπήρχε η πολιτική σκοπιμότητα της αποφυγής κοινωνικών αναταραχών με τη δημιουργία γεωργών μικροϊδιοκτητών αντί εργατικού προλεταριάτου.

β. Εξάλλου, δόθηκε προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη καθώς:

•          ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν τα μουσουλμανικά κτήματα και τα κτήματα των Βουλγάρων μεταναστών (σύμφωνα με τη συνθήκη του Νεϊγύ). Αυτό θα καθιστούσε τους πρόσφυγες αυτάρκεις σε σύντομο χρονικό διάστημα και θα συντελούσε στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής,

•          θα καλυπτόταν το δημογραφικό κενό που είχε δημιουργηθεί με την αναχώρηση των Μουσουλμάνων και των Βουλγάρων και τις απώλειες που προκάλεσαν οι συνεχείς πόλεμοι (1912-1922). Επιπλέον, έτσι εποικίζονταν παραμεθόριες περιοχές. (ΣΕΛ 154)

  ΘΕΜΑ Γ1

α. Δύο μεγάλα εξωτερικά γεγονότα ήρθαν να ταράξουν πάλι την πορεία των κρητικών πραγμάτων: η προσάρτηση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης από την Αυστρία και η ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε βασίλειο, με ταυτόχρονη προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας. Στο σημείο αυτό παραθέτουμε το κείμενο Α (την χειρόγραφη προκήρυξη του Βενιζέλου)

Η ελληνική κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη υπέδειξε στους Κρήτες την ανάγκη λαϊκών κινητοποιήσεων, για την κήρυξη της ένωσης με την Ελλάδα. Στο σημείο αυτό παραθέτουμε το κείμενο Β (το διάγγελμα της κρητικής κυβέρνησης)

Σε λαϊκή συγκέντρωση στα Χανιά εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο ψήφισμα της ένωσης και η Κρητική Κυβέρνηση εξέδωσε με τη σειρά της επίσημο Ψήφισμα (24 Σεπτεμβρίου 1908).Στοιχεία κειμένου Γ (το ενωτικό ψήφισμα)

Για την επίσημη έναρξη της νέας περιόδου της πολιτικής ζωής στην Κρήτη, σχηματίστηκε προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση. Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση της Τουρκίας, απέφυγε να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση και περιορίστηκε σε παρασκηνιακές οδηγίες στη νέα Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης.ΣΕΛ.217-18

β. Παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της Τουρκίας, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν αντέδρασαν δυναμικά και φάνηκαν να αποδέχονται σιωπηρά τις νέες εξελίξεις.

Από το κείμενο Δ γράφουμε τη στάση της Τουρκίας( Οι Νεότουρκοι εθνικιστές, μετά την αναγκαστική υποχώρηση απέναντι στη Βουλγαρία (:ανακήρυξή της σε ανεξάρτητο βασίλειο) και στην Αυστρο - Ουγγαρία (:προσάρτηση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης), αναζητούσαν στη ματαίωση της ενωτικής λύσεως το έρεισμα μιας πρώτης διπλωματικής επιτυχίας. [...] Πίσω από την παράταση των διαπραγματεύσεων δεν ήταν πλέον δύσκολο να διαφανεί η επιφυλακτικότητα αρχικά και η υπαναχώρηση στη συνέχεια των προστάτιδων Δυνάμεων. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, η Τουρκία έκρινε σκόπιμο να ζητήσει και την πλήρη διευκρίνιση των ευρωπαϊκών προθέσεων. [...]

Δεν προχώρησαν όμως σε καμιά επίσημη αναίρεση του πολιτικού καθεστώτος, όπως το είχαν υπογράψει το 1898.

Από το κείμενο Δ γράφουμε τη στάση των μεγάλων Δυνάμεων (Η αντίδραση των προστάτιδων Δυνάμεων απέναντι στην επαναστατική πρωτοβουλία του κρητικού λαού δεν ήταν απόλυτα αρνητική. Οι τέσσερις κυβερνήσεις, μετά από ολιγοήμερες διαβουλεύσεις, έσπευδαν να τονίσουν ότι «δεν θα απείχον του να αποβλέψουν μετ’ ευμενείας προς την συζήτησιν του ζητήματος τούτου μετά της Τουρκίας, εάν η τάξις διατηρηθή εν τη νήσω και εξασφαλισθή η προστασία του μουσουλμανικού πληθυσμού».Η ουσιαστική εντούτοις απεμπόληση της διαπραγματευτικής διαδικασίας με άμεσο στόχο την ένωση δεν ανέστειλε την εφαρμογή της αποφάσεως των Δυνάμεων να αποσύρουν από τη Μεγαλόνησο τα υπόλοιπα στρατεύματά τους. [...] Στις 30 Ιουνίου οι εκπρόσωποι των Δυνάμεων συνόδευαν την επαναβεβαίωση της 24ης Ιουλίου 1909 σαν ημέρα αποχωρήσεως των τελευταίων αγημάτων τους, με την εξαγγελία της σταθερής τους προθέσεως να προστατεύσουν, αν παραστεί ανάγκη, τη μουσουλμανική μειονότητα και να διαφυλάξουν πιστά την έννομη τάξη και τα επικυριαρχικά δικαιώματα του σουλτάνου.

  ΘΕΜΑ Δ1 (ΣΕΛ 20-21)

Α. Στη διάρκεια του 18ου αιώνα, παρατηρήθηκε σημαντική ναυτιλιακή και εμπορική δραστηριότητα σε πολλές παραλιακές περιοχές του ελληνικού χώρου και σε νησιά η οποία οφείλονταν σε διάφορους  εξωτερικούς κυρίως παράγοντες. Η  δραστηριότητα αυτή αρχίζει να υποχωρεί κατά τις αρχές του 19ου αιώνα καθώς ακολούθησαν δύσκολα χρόνια, με αποκορύφωμα τη δεκαετία της Ελληνικής Επανάστασης (1821-1830). Στο σημείο αυτό παραθέτουμε το κείμενο Α( [...] Στην διάρκεια της Επαναστάσεως είχε καταστραφεί μεγάλο ποσοστό των πλοίων, αλλά ένας ισχυρός πυρήνας περισώθηκε. Αν και η Ύδρα και οι Σπέτσες είχαν χάσει αντίστοιχα τα 78% και 50% του εμπορικού τους ναυτικού, στο τέλος του αγώνα η πρώτη διέθετε ακόμη 100 πλ οία συνολικής χωρητικότητας 10.240 τόννων και οι Σπέτσες είχαν 50 πλοία 10.324 τόννων, όλα από 30 τόννους και πάνω)

 Στη διάρκεια των συγκρούσεων, ο ελληνικός εμπορικός στόλος μετατράπηκε σε πολεμικό, οι δρόμοι του εμπορίου έκλεισαν και τα παραδοσιακά ναυτικά κέντρα γνώρισαν την καταστροφή (Ψαρά, Γαλαξίδι) ή την παρακμή. Από την ακμάζουσα προεπαναστατική ναυτιλία απέμειναν λίγα πράγματα. Το κυριότερο από αυτά ήταν η προδιάθεση για τη θάλασσα και η γνώση των ναυτικών υποθέσεων. Στο ελληνικό κράτος, στη θέση των παλιών κέντρων που παρήκμασαν, αναδείχθηκαν νέα.

Στο σημείο αυτό παραθέτουμε το κείμενο Β (Σε κύριο ναυτιλιακό κέντρο της δυτικής Ελλάδας αναδεικνύεται η μικρή κωμόπολη σφηνωμένη σε μια γωνιά των βόρειων ακτών του Κορινθιακού κόλπου, το Γαλαξίδι. Πραγματοποιώντας μια πραγματικά εντυπωσιακή οικονομική άνθηση, το Γαλαξίδι, μέσα σε μία τριακονταετία, μεταξύ 1840 και 1870, πενταπλασιάζει το στόλο του. Το 1870, τη χρονιά της κορύφωσής του, διαθέτει 320 μεγάλα ιστιοφόρα και σχεδόν προκαλεί την αδιαμφισβήτητη κυρίαρχο του Αιγαίου, τη Σύρο, η οποία την ίδια χρονιά διαθέτει 700 ιστιοφόρα. Αποτελεί το κύριο ναυπηγικό κέντρο της δυτικής Ελλάδας και στηρίζει όλη του την ευημερία στην παραγωγή και εκμετάλλευση ιστιοφόρων). Επίσης αναλύουμε τα δεδομένα του πίνακα βάση των οποίων επιβεβαιώνεται η εξέλιξη των ναυτιλιακών κέντρων μέχρι το 1870 όπως ζητά και το ερώτημα.

Β. Στο ελληνικό κράτος, στη θέση των παλιών κέντρων που παρήκμασαν, αναδείχθηκαν νέα. Το πιο σημαντικό απ' αυτά ήταν η Σύρος, η οποία στη διάρκεια της Επανάστασης δέχθηκε κύματα προσφύγων, κυρίως από τη Χίο. Η στρατηγική θέση του νησιού, στο κέντρο του Αιγαίου και πάνω ακριβώς στις διαδρομές που συνέδεαν τα Στενά και τη Μαύρη Θάλασσα με τους μεσογειακούς δρόμους του εμπορίου, συνέβαλε στη δημιουργία ισχυρότατου -όχι μόνο για τα ελληνικά μέτρα- ναυτιλιακού κέντρου. Στην ανάπτυξη αυτή σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η δυναμική παρουσία και δραστηριότητα των ελληνικών παροικιών στα κυριότερα εμπορικά κέντρα της περιοχής: στα λιμάνια της Νότιας Ρωσίας, στις εκβολές του Δούναβη, στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη και αργότερα στην Αίγυπτο.

Κείμενο Α: Με την αποκατάσταση της ειρήνης ιδρύθηκαν νέα ναυπηγεία σε πολλά νησιά και λιμάνια η ναυπηγική έγινε μια από τις σημαντικότερες βιομηχανίες του νεοσύστατου κράτους. [...] Μετά την Επανάσταση, η Σύρος και αργότερα ο Πειραιάς έγιναν τα κύρια εμπορικά κέντρα με τα πιο δραστήρια ναυπηγεία.( Μια σύντομη αναφορά στα δεδομένα του πίνακα που αφορούν την Σύρο και τον Πειραιά)

Λόγοι ανάπτυξης της Σύρου:

·        Το διαμετακομιστικό εμπόριο αποτέλεσε την πρώτιστη οικονομική δραστηριότητα στη Σύρο σε όλη την περίοδο της ακμής της. Σπουδαία συμμετοχή στο συνολικό εμπόριο της πόλης είχαν και οι εισαγωγές, οι οποίες σαφώς υπερτερούσαν σημαντικά των εξαγωγών που πραγματοποιούνταν από τους συριανούς εμπόρους. Στην ουσία η Σύρος υπήρξε αφενός η αγορά διοχέτευσης των δυτικών και ανατολικών προϊόντων προς την Ανατολή και τη Δύση αντίστοιχα και αφετέρου ο τόπος εισόδου των εξωτερικών αγαθών προς την ελληνική ενδοχώρα. [...] Το εμπόρευμα που είχε παραγγελθεί από τον ερμουπολίτη έμπορο ερχόταν στη Σύρο για να κατατεθεί στην αποθήκη διαμετακόμισης (transit).

·        Από το 1827 μέχρι το 1834 ναυπηγήθηκαν στην Σύρο πάνω από 260 πλοία. Το ναυπηγείο της πόλης ήταν ένας από τους ζωτικότερους τομείς της τοπικής οικονομίας. Η πλούσια δραστηριότητά του οφείλεται στην παρουσία των ψαριανών και χίων ναυπηγών. [...] Στο πλευρό τους είχαν ένα πολυάριθμο εργατικό δυναμικό, το οποίο παρείχε ειδικευμένη εργασία. [...] Το συνολικά εργαζόμενο προσωπικό του ναυπηγείου ανέρχονταν σε πάνω από 1.000 άτομα. [...] Αν υπολογίσουμε ότι ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός της Ερμούπολης το 1850 ήταν 7.650 άτομα, τότε ο αριθμός των απασχολούμενων στο ναυπηγείο της πόλης υποδεικνύει τη μεγάλη σπουδαιότητα που είχαν οι ναυπηγικές εργασίες στη Σύρο. [...]

Επιμέλεια:

Θεανώ Χατζή

ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ 2017

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Στις άλλες ικανότητες, δηλαδή, όπως ακριβώς εσύ λες, αν κάποιος ισχυρίζεται ότι είναι ικανός αυλητής ή (ότι είναι ικανός) σε κάποια άλλη τέχνη, στην οποία, όμως, δεν είναι, ή τον περιγελούν ή αγανακτούν, και οι συγγενείς του πλησιάζοντάς τον τον συμβουλεύουν σαν να είναι τρελός˙ στη δικαιοσύνη, όμως, και στην άλλη πολιτική αρετή, και αν ακόμη γνωρίζουν ότι κάποιος είναι άδικος, αν αυτός ο ίδιος λέει την αλήθεια εναντίον του εαυτού του μπροστά σε πολλούς, πράγμα το οποίο εκεί (στην πρώτη περίπτωση) θεωρούσαν ότι είναι σωφροσύνη, το να λέει, δηλαδή, κανείς την αλήθεια, εδώ το θεωρούν τρέλα, και ισχυρίζονται ότι όλοι πρέπει να λένε ότι είναι δίκαιοι, είτε είναι είτε όχι, διαφορετικά, (ισχυρίζονται) ότι όποιος δεν παριστάνει τον δίκαιο, είναι τρελός˙ γιατί κατά την άποψή τους είναι αναγκαίο ο καθένας να μετέχει σ’ αυτή μ’ οποιονδήποτε τρόπο, διαφορετικά (είναι αναγκαίο) να μη συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ανθρώπους.

Β1. Ο Πρωταγόρας επιχειρεί να αποδείξει με λογική επιχειρηματολογία όσα θέλησε να πει με τον μύθο, αφού αντιλαμβάνεται ότι ο μύθος δε διαθέτει αποδεικτική ισχύ. Χρησιμοποιεί τα επιχειρήματα του Σωκράτη, αλλά για να αποδείξει το αντίθετο από εκείνον, ότι δηλαδή η αρετή είναι διδακτή.

Για να αποδείξει τη θέση του, ότι όλοι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι κάθε άνδρας διαθέτει μερίδιο πολιτικής αρετής («τῷ ὄντι ἡγοῦνται πάντες ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνης τε καὶ τῆς ἄλλης πολιτικῆς ἀρετῆς») αναφέρει δύο παραδείγματα από την αθηναϊκή κοινωνία. Η διαφορετική στάση της κοινής γνώμης στη μια και στην άλλη περίπτωση αρκεί για τον Πρωταγόρα, για να πείσει τον Σωκράτη και το ακροατήριό του για την καθολικότητα της πολιτικής αρετής:

α) Αν κάποιος λέει ότι είναι καλός σε κάποια τέχνη (π. χ. αυλητής), αλλά δεν είναι, τον κοροϊδεύουν, οι δικοί του οργίζονται, θεωρούν ότι έχει τρελαθεί, τον συμβουλεύουν και τον νουθετούν. Αν, όμως, αυτός παραδέχεται ότι δεν είναι καλός σ’ αυτήν την τέχνη, αυτό θεωρείται σωφροσύνη.  θεωρείται, δηλαδή, η ειλικρινής παραδοχή σωφροσύνη, ενώ αντίθετα η προσποίηση, το ψεύδος θεωρείται τρέλα, παράλογη συμπεριφορά : «Ἐν γὰρ ταῖς ἄλλαις ἀρεταῖς, ὥσπερ σὺ λέγεις … νουθετοῦσιν ὡς μαινόμενον·»

β) Αν κάποιος που δεν είναι δίκαιος, το ομολογεί ενώπιον άλλων, θεωρείται τρελός. Αντίθετα, κάποιον που είναι άδικος και προσποιείται τον δίκαιο τον θεωρούν λογικό. Εδώ δηλαδή η ειλικρινής παραδοχή θεωρείται τρέλα, παράλογη συμπεριφορά και αντίθετα η προσποίηση θεωρείται σωφροσύνη: «ἐν δὲ δικαιοσύνῃ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ πολιτικῇ ἀρετῇ … ἢ μαίνεσθαι τὸν μὴ προσποιούμενον [δικαιοσύνην]·». Άρα πρέπει κάθε πολίτης να πείθει ότι είναι δίκαιος, ακόμα και αν χρειάζεται να προσποιηθεί ότι μετέχει στη δικαιοσύνη. Διαφορετικά, δεν πρέπει να συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ανθρώπους («ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποις»).

Ο Πρωταγόρας επιπλέον, προκειμένου να ενισχύσει τη θέση του για την καθολικότητα της πολιτικής αρετής, τονίζει ότι κάθε άνθρωπος πρέπει ακόμη και να υποκρίνεται ότι μετέχει στην πολιτική αρετή αλλιώς πρέπει να διώχνεται από την πόλη, γιατί είναι κίνδυνος για την κοινωνική και πολιτική συνοχή της: «και φασίν πάντας δεῖν φάναι εἶναι δικαίους», «ὡς ἀναγκαῖον οὐδένα ὅντιν' οὐχὶ ἁμῶς γέ πως μετέχειν αὐτῆς».

Β2. Το σκεπτικό του Πρωταγόρα ότι θεωρείται «τρελός», όποιος δέχεται ότι δεν κατέχει τη δικαιοσύνη και την άλλη πολιτική αρετή μπορεί να ερμηνευθεί ως εξής:

α) ακόμα κι ένας άδικος είναι σε θέση να διακρίνει τη δίκαιη από την άδικη πράξη. Αυτό σημαίνει ότι έχει μέσα του κάποια στοιχεία δικαιοσύνης, που όμως, δεν έχουν καλλιεργηθεί επαρκώς ώστε να τον αποτρέψουν από τη διάπραξη της αδικίας. Άρα, δε θα πει αλήθεια, αν ισχυριστεί ότι είναι άδικος.

β) το να ομολογεί κάποιος δημόσια την αλήθεια, ότι δηλαδή είναι άδικος, θεωρείται παραφροσύνη, διότι επισύρει σοβαρές ποινές, τους θέτει εκτός κοινωνίας και αμαυρώνεται η δημόσια εικόνα των ανθρώπων. Το να τεθεί κάποιος εκτός της κοινωνίας των ανθρώπων από τους αρχαίους θα μπορούσε να θεωρηθεί ποινή εξίσου σκληρή με την ποινή του θανάτου, δεδομένης της αξίας της πόλης και της σημασίας της για την ολοκλήρωση του πολίτη: αυτός μόνο μέσα στην πόλη καταξιώνεται και αποκτά νόημα η ύπαρξή του, ενώ δε νοείται ως οντότητα εκτός αυτής. Επιπλέον, αυτός που διώχνεται από την κοινωνία είναι αναγκασμένος να ζει μακριά από τους δικούς του ανθρώπους φέροντας το βάρος της ατίμωσης του «οίκου» του, για πάντα. Επομένως, δεδομένου ότι ο θάνατος είναι λύτρωση από αυτό το βάρος, αφού λειτουργεί ως κάθαρση /εξαγνισμός από το μίασμα, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την ποινή της εξορίας ισάξια ή ακόμα και σκληρότερη από τον θάνατο. Επομένως κανένας λογικός άνθρωπος δε θα επιθυμούσε να του συμβεί κάτι τέτοιο.

Ο Πρωταγόρας καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλοι πρέπει να διαθέτουν πολιτική αρετή, και μάλιστα ότι πρέπει να δείχνουν ότι τη διαθέτουν. Δεν ενδιαφέρει, δηλαδή,  η πραγματική εικόνα κάποιου (το εἶναι), αλλά η εικόνα που ανταποκρίνεται στα πρότυπα που προβάλλονται στο πλαίσιο της κοινωνίας και στο σύστημα αξιών αυτής (: το φαίνεσθαι).

Β3. Ο Πρωταγόρας συσχετίζει την πολιτική αρετή με τις αντιλήψεις και τη συμπεριφορά των Αθηναίων στο δημόσιο βίο τους αναφερόμενος στο γεγονός ότι για πρακτικά ζητήματα οι Αθηναίοι ζητούν τις συμβουλές των ειδικών, οι οποίοι διατυπώνουν δημόσια την άποψή τους σχετικά με αυτά («ὅταν μὲν περὶ ἀρετῆς τεκτονικῆς ᾖ λόγος ἢ ἄλλης τινὸς δημιουργικῆς, ὀλίγοις οἴονται μετεῖναι συμβουλῆς, καὶ ἐάν τις ἐκτὸς ὢν τῶν ὀλίγων συμβουλεύῃ, οὐκ ἀνέχονται»). Κατά τη γνώμη του Πρωταγόρα επιπλέον, όταν οι Αθηναίοι συζητούν θέματα πολιτικής φύσεως δέχονται την άποψη όλων ανεξαιρέτως των πολιτών (« ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης, εἰκότως ἅπαντος ἀνδρὸς ἀνέχονται), γιατί όλοι οι πολίτες πρέπει να μετέχουν στην πολιτική αρετή. Επομένως και εδώ ο Πρωταγόρας αποδέχεται την καθολικότητα της πολιτικής αρετής.

 Επιπλέον, δικαιολογεί την πρακτική της αθηναϊκής δημοκρατίας να δέχεται ότι όλοι μπορούν να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή και να εκφέρουν γνώμη, γιατί: α) Η αιδώς και η δίκη μοιράστηκαν σε όλους τους ανθρώπους σε ένα στάδιο μεταγενέστερο και δεν υπήρχαν εκ φύσεως. Σε αυτή την περίπτωση δεν ίσχυσε ο καταμερισμός εργασίας (όπως συνέβη με τις άλλες τέχνες), διότι αλλιώς δεν μπορεί να νοηθεί καν η ύπαρξη οργανωμένων κοινωνιών. Οι δύο αυτές αξίες δόθηκαν ως πρότυπα που έπρεπε να κατακτηθούν από τους ανθρώπους με τη λογική και τον προσωπικό αγώνα. Άρα είναι φανερό ότι η πολιτική αρετή είναι διδακτή. β) Όλοι οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση στις δύο αυτές έννοιες, κατέχουν τη δυνατότητα να τις κάνουν κτήμα τους και να ασκηθούν σ’ αυτές με τη διδασκαλία και τη μάθηση. Άρα, ορθά δέχονται οι Αθηναίοι κάθε συμπολίτη τους να εκφέρει γνώμη για τα πολιτικά πράγματα κι έτσι δικαιολογείται  η πρακτική της Αθηναϊκής δημοκρατίας να επιτρέπει στον καθένα να εκφέρει τη γνώμη του για τα πολιτικά ζητήματα. Ο Πρωταγόρας υποστηρίζει μια δημοκρατική και εξισωτική αντίληψη για την πολιτική αρετή που είναι αντίθετη με τη γνώμη του Πλάτωνα και του Σωκράτη. Δέχεται ότι όλοι οι πολίτες έχουν εν δυνάμει μέσα τους την αιδώ και τη δίκη (τα θεμέλια της πολιτικής ζωής). Έτσι, δικαιολογείται και η στάση των Αθηναίων στην εκκλησία του δήμου.

Από την άλλη, ο Σωκράτης  , χρησιμοποιώντας  το ίδιο παράδειγμα από την πολιτική ζωή της Αθήνας, αναφέρει ότι οι Αθηναίοι  όταν συγκεντρώνονταν στην εκκλησία του δήμου ζητούσαν τις συμβουλές των ειδικών για όποια ζητήματα θεωρούσαν ότι μπορούν να διδαχτούν («στην εκκλησία του δήμου… να τα μάθει με κατάλληλα μαθήματα»). Αν πάλι κάποιος μη ειδικός επιχειρούσε να εκφράσει τη γνώμη του για τα θέματα αυτά τον αποδοκίμαζαν και τον έδιωχναν(« Εάν επιχειρήσει δε κάποιος άλλος να δώσει τη συμβουλή του στον δήμο …έτσι ενεργούν»). Για τη διακυβέρνηση της πόλης, όμως,  και τη διαχείριση των πολιτικών ζητημάτων όλοι οι Αθηναίοι πολίτες μπορούν να έχουν λόγο και να εκφράσουν τη γνώμη τους («Όταν όμως πρέπει να αποφασιστεί κάποιο ζήτημα που αφορά τη διοίκηση της πόλεως …κάποια γενιά σπουδαία»). Είναι λοιπόν φανερό ότι οι Αθηναίοι πιστεύουν ότι η πολιτική αρετή δεν είναι κάτι που διδάσκεται, αφού όλοι οι Αθηναίοι συμμετέχουν ενεργά στα κοινά της πόλης τους.  Ο νεαρός Αθηναίος μεγάλωνε σε ένα άκρως πολιτικοποιημένο περιβάλλον, το οποίο ενίσχυε η άμεση δημοκρατία, ήταν παρών πολύ συχνά σε πολιτικού περιεχομένου συζητήσεις, άκουγε σπουδαίους ρήτορες και φιλοσόφους. Ο Αθηναίος ζούσε «διά βίου» μια άτυπη διδασκαλία της πολιτικής αρετής. Αυτός, λοιπόν, που λάμβανε τον λόγο στο βήμα της Βουλής, είχε δεχτεί μια έντονα πολιτική αγωγή. Εξάλλου, το ότι σε όλους δινόταν η ευκαιρία να εκφράσουν τη γνώμη τους σχετικά με θέματα που αφορούσαν την πόλη οφειλόταν στα δικαιώματα της ισηγορίας και της παρρησίας, που αποτελούσαν βάσεις για την ορθή λειτουργία της άμεσης δημοκρατίας.

Εν κατακλείδι, τόσο ο Πρωταγόρας όσο και ο Σωκράτης πιστεύουν ότι στο πλαίσιο της δημοκρατικής κοινωνίας της Αθήνας όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα και την υποχρέωση να εκφράζουν ελεύθερα την άποψή τους για τα πολιτικά ζητήματα. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει για  τον μεν Πρωταγόρα ότι η πολιτική αρετή διδάσκεται ενώ για τον Σωκράτη ότι δεν είναι διδακτή.

B4.      α. Σωστό (σχ. βιβλ. σελ. 30)

β. Λάθος (σχ. βιβλ. σελ. 44)

γ. Σωστό (σχ. βιβλ. σελ. 30)

δ. Σωστό (σχ. βιβλ. σελ. 51)

ε. Λάθος (σχ. βιβλ. σελ. 32)

Β5. α. ἴωσιν: εισιτήριο

δεῖ: ένδεια

ἀνέχονται: έξη

εἰδῶσιν: συνείδηση

β)        -Στις σημαντικότερες αρετές ενός φίλου πρέπει να συμπεριλάβουμε και την ειλικρίνεια.

-Η αυξημένη κίνηση ήταν ο κύριος λόγος της αργοπορίας του.

- Απαραίτητο για την ψυχοσυναισθηματική  ανάπτυξη των παιδιών είναι το δημιουργικό παιχνίδι.

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Γ1.ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Γιατί όταν ο ρητορικός λόγος στερηθεί και τη γνώμη (το γόητρο) του ρήτορα και τη φωνή και τις αλλαγές που συντελούνται (γίνονται) στους ρητορικούς λόγους, και επιπλέον και τις περιστάσεις και τη φροντίδα (βιασύνη) για την πράξη  και (όταν) δεν υπάρχει τίποτα που να βοηθά και να πείθει μαζί, αλλά μένει έρημος ( ο λόγος) και γυμνός από όλα γενικά όσα έχουν ειπωθεί προηγουμένως και όταν κάποιος διαβάζει αυτόν χωρίς πειστικότητα και χωρίς να δηλώνει κανέναν χαρακτηρισμό αλλά (τον διαβάζει) σαν να απαριθμεί, δικαιολογημένα, νομίζω, φαίνεται στους ακροατές ότι είναι ασήμαντος. Αυτά βέβαια θα μπορούσαν να βλάψουν πάρα πολύ και αυτόν που τώρα παρουσιάζεται και να τον κάνουν ώστε να φαίνεται πιο ασήμαντος.

Γ2.α.

ἀνάγνωθι

ἀπαριθμοῑεν

ἀκούσεσθαι

μάλα

φανῆτε

Γ2.β.

Τοῦ μέν προειρημένου ἅπαντος ἒρημοι γένωνται.

Γ3.α.

τῶν μεταβολῶν: αντικείμενο στο ρήμα «ἀποστερηθῇ»

τῶν προειρημένων: γενική αντικειμενική από το «ἒρημος», επιθετική μετοχή

γυμνός: κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο του συνδετικού ρήματος «γένηται» «λόγος»

εἰκότως: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο «δοκεῑ»

τοῑς ἀκούουσιν: επιθετική μετοχή ως δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου από το «δοκεῑ»

Γ3.β.

ἅπερ καὶ τὸν νῦν ἐπιδεικνύμενον μάλιστ᾽ ἂν βλάψειε καὶ φαυλότερον φαίνεσθαι ποιήσειεν:

ἅπερ καὶ τὸν νῦν ἐπιδεικνύμενον μάλιστ᾽ ἂν βλάψειε : κύρια πρόταση παρότι εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία ἅπερ. Η αναφορική αντωνυμία ισοδυναμεί με δεικτική γιατί βρίσκεται στην αρχή περιόδου και δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση ( παρατακτική σύνδεση με την επόμενη πρόταση, επομένως και οι δυο είναι κύριες).

ἅπερ: υποκείμενο στο ρήμα «ἂν βλάψειε» (αττική σύνταξη)

τὸν … ἐπιδεικνύμενον: επιθετική μετοχή, αντικείμενο στο ρήμα ἂν βλάψειε

φαυλότερον: κατηγορούμενο στο εννοούμενο υποκείμενο του απαρεμφάτου «φαίνεσθαι»

φαίνεσθαι: απαρέμφατο του αποτελέσματος στο ρήμα «ποιήσειαν», ετεροπροσωπία.

Επιμέλεια

Άντα Κουτουβάλα

Στέλλα Τσούτσα

ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 2017

Α1

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θ.Κ.: Στόχοι επιστήμης και ευθύνη επιστήμονα

1^η: Στόχος της επιστήμης είναι η βαθιά κατάκτηση της γνώσης ενώ της τεχνολογίας η εφαρμογή της για την κάλυψη πρακτικών αναγκών των ανθρώπων

2^η: Η ταχύτατη εξέλιξη επιστήμης και τεχνολογίας βελτίωσε το επίπεδο ζωής αλλά δημιουργεί προβληματισμούς ως προς την επίδραση της τεχνολογίας στη βελτίωση του ανθρώπου

3^η: Τα ανθρωπιστικά ιδεώδη αλλοιώθηκαν στις μέρες μας, εξαιτίας αρνητικών δεδομένων της εποχής που εμποδίζουν την πνευματική ολοκλήρωση του ανθρώπου

4^η:  Ευθύνη του επιστήμονα είναι η εξέταση των πιθανών αποτελεσμάτων των επιτευγμάτων του με γνώμονα την ανθρώπινη ύπαρξη

5^η: Η τεχνολογική εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης δεν αποτελεί πάντα απόφαση/επιλογή αποκλειστικά του επιστήμονα

6^η: Αναγκαίος ο επαναπροσδιορισμός των επιστημονικών στόχων από άτομα που διαπνέονται από υψηλά ιδανικά, ώστε η επιστήμη να διατηρήσει των ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της

Β1.

α. ΛΑΘΟΣ

β. ΛΑΘΟΣ

γ. ΣΩΣΤΟ

δ. ΣΩΣΤΟ

ε. ΣΩΣΤΟ

Β2.α)

Αιτιολόγηση: «Επιστήμη, βέβαια, και τεχνολογία δεν ταυτίζονται, διότι η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στην όλο και πιο βαθιά κατάκτηση της γνώσης…ανθρώπου»). Ο συγγραφέας αιτιολογεί την τοποθέτησή του περί μη ταύτισης επιστήμης και τεχνολογίας.

Σύγκριση-Αντίθεση: «η επιστήμη παραμένει προσηλωμένη στην όλο και πιο βαθιά κατάκτηση της γνώσης, ενώ η τεχνολογία έχει ως επιδίωξη την αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης για την υπηρέτηση των τρεχουσών, πρακτικών αναγκών του ανθρώπου». Συγκρίνεται ο στόχος της επιστήμης με αυτόν της τεχνολογίας και επισημαίνεται η μεταξύ τους διαφορά.

Β2.β)

βέβαια: (επι)βεβαίωση, έμφαση

εάν: προϋπόθεση

όμως: αντίθεση

για τούτο: αίτιο-αποτέλεσμα, αιτιολόγηση

δηλαδή: επεξήγηση

Β3.α)

αέναος: αιώνιος, συνεχής, αδιάκοπος, ατέρμονος

προσηλωμένη: αφοσιωμένη, αφιερωμένη, αμετακίνητη, σταθερή

εγείρουν: προκαλούν, δημιουργούν, ξεσηκώνουν

αλλοτριώνουν: αποξενώνουν, (εκφυλίζουν, αλλοιώνουν)

καταστρεπτικό: ολέθριο, επιβλαβές, εξοντωτικό, φθαρτικό

Β3.β.)

συγκεκριμένο: αόριστο, ασαφές, απροσδιόριστο

βελτίωσε: χειροτέρεψε, επιδείνωσε

ευθύνη: δικαίωμα, ασυνειδησία, ασυνέπεια, ανευθυνότητα

υλική: πνευματική, θεωρητική, άυλη

ελευθερία: δουλεία, εξανδραποδισμός, χειραγώγηση

Β4.α)

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ασύνδετο σχήμα για να δώσει έμφαση στο πλήθος/ποσότητα των πληροφοριών-δεδομένων που παραθέτει. Συγκεκριμένα, θέλει να τονίσει το πλήθος των αντίξοων καταστάσεων που εμποδίζουν την πνευματική ολοκλήρωση των ανθρώπων. Παράλληλα, επιθυμεί να προσδώσει ζωντάνια, παραστατικότητα και γρήγορο ρυθμό στον λόγο του.

Β4.β)

Ο συγγραφέας με τη χρήση ρητορικού ερωτήματος επιδιώκει να εκφράσει τον προβληματισμό του για το αν «η τεχνολογία βελτίωσε ή εμπόδισε τον άνθρωπο να γίνει περισσότερο άνθρωπος», ώστε να ευαισθητοποιήσει και να αφυπνίσει τον αναγνώστη. Επίσης, διατυπώνει απορία εσκεμμένα ως αφορμή-προετοιμασία, για να δώσει την απάντηση στην επόμενη παράγραφο και να προσδώσει ζωντάνια και παραστατικότητα στον λόγο.

Γ1.

Κ.Ο. : Ρόλος Επιστήμης-Επιστήμονα

ΔΟ₁ : Ρόλος επιστήμης στην αντιμετώπιση σύγχρονων προβλημάτων

ΔΟ₂ : Ηθικά εφόδια επιστήμονα, ώστε να υπηρετήσει τον στόχο της επιστήμης

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Κυρίες και κύριοι,

Αγαπητοί συμμαθητές

Αναφορά σε προβλήματα της εποχής (οικολογική καταστροφή/εκμετάλλευση/πόλεμοι…) που συνδέονται με την επιστημονική εξέλιξη και τις τεχνολογικές εφαρμογές αποδεικνύοντας τον αποπροσανατολισμό τους από τους πρωταρχικούς στόχους τους à Επαφή με τα ερωτήματα

Ή

Αναφορά στην εξελικτική πορεία των ανθρώπινων κοινωνιών, η οποία στηρίχτηκε σε σημαντικό βαθμό στην επιστημονική έρευνα κι εξέλιξη, η οποία δείχνει να έχει αποπροσανατολιστεί στις μέρες μας…

ΔΟ₁

Επιστήμη            -> Απέναντι στην οικολογική καταστροφή:

 Έρευνα με στόχο την πλήρη αξιοποίηση και διεύρυνση της χρήσης εναλλακτικών μορφών ενέργειας(ηλιακή, αιολική,…) και έρευνα για εντοπισμό ή βελτίωση μεθόδων για προστασία φυσικού περιβάλλοντος (ανακύκλωση, βιολογικός καθαρισμός, φίλτρα…) -> περιορισμός οικολογικής καταστροφής / αειφόρος ανάπτυξη

-> Απέναντι στους εξοπλισμούς και τον πόλεμο:

Εγκατάλειψη έρευνας που συνδέεται με την εξέλιξη ή εφεύρεση νέων οπλικών συστημάτων (χημικών, βιολογικών, πυρηνικών,…) -> περιορισμός αίσθησης παντοδυναμίας των ισχυρών κρατών -> τόνωση της διάθεσης συνεργασίας σε παγκόσμια κλίμακα / βήματα προς την  εδραίωση της παγκόσμιας ειρήνης

-> Απέναντι στο χάσμα αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου:

Έρευνα με στόχο τον εντοπισμό και δημιουργία τεχνολογιών που θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη των λιγότερο αναπτυγμένων λαών (Συστήματα αφαλάτωσης-άρδευσης άνυδρων περιοχών-παροχή τεχνογνωσίας με στόχο την εκβιομηχάνιση…) -> Τόνωση οικονομίας-περιορισμός υποσιτισμού -> Αυτόνομη ανάπτυξη-περιορισμός χάσματος αναπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου -> περιορισμός εκμετάλλευσης των λιγότερο αναπτυγμένων λαών και παράλληλα, περιορισμός μαζικής μετανάστευσης προς τον αναπτυγμένο κόσμο

-> Απέναντι στη μονομέρεια και παθητικότητα του σύγχρονου ανθρώπου:

Έρευνα με στόχο τη μελέτη-εξέλιξη μεθόδων διαπαιδαγώγησης / επέκταση της χρήσης τεχνολογιών (Διαδικτύου) με στόχο την εύκολη πρόσβαση στη γνώση -> Παροχή ουσιαστικής καλλιέργειας στον άνθρωπο / διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων του -> Δυνατότητα του ανθρώπου να εντοπίζει τις επιπτώσεις των επιλογών του / λήψη σωστών αποφάσεων / επεξεργασία δεδομένων-εξελίξεων -> Απαλλαγή από πνευματικά δεσμά (δεισιδαιμονίες, στερεότυπα) / εγκατάλειψη καταναλωτισμού / σεβασμός συνανθρώπου / εντοπισμός ουσιαστικού νοήματος ζωής / άμυνα σε προσπάθειες χειραγώγησης, εκμετάλλευσης (προπαγάνδα, παραπληροφόρηση, λαϊκισμός…)

-> Απέναντι σε σημαντικές ασθένειες της εποχής:

Προσανατολισμός της επιστημονικής έρευνας στη δημιουργία φαρμάκων και στον εντοπισμό μεθόδων για την πρόληψη και αντιμετώπιση ασθενειών που απειλούν την ανθρωπότητα -> αύξηση μέσου όρου ζωής, βελτίωση ποιότητας ζωής…

ΔΟ₂

Ηθικά εφόδια επιστήμονα:

Ανθρωπιστικές αξίες

-> κυρίαρχη αξία ο άνθρωπος -> προσανατολισμός έρευνας στην προσπάθεια κάλυψης των πραγματικών  αναγκών και τον περιορισμό των προβλημάτων -> βελτίωση βιοτικού επιπέδου και ποιότητας ζωής

Οικουμενικές αξίες / ανιδιοτέλεια

->ανεξαρτησία από συμφέροντα εθνικά-οικονομικά… -> διάδοση της γνώσης στο σύνολο των λαών-ανθρώπων -> συμβολή στην ισότιμη ανάπτυξη…

Κοινωνικές-δημοκρατικές αξίες

-> συνειδητοποίηση και ανάληψη ευθυνών απέναντι στο σύνολο -> ενημέρωση κοινής γνώμης για α) τα πιθανά αποτελέσματα των επιστημονικών επιτευγμάτων β) συμφέροντα των ισχυρών

-> αφύπνιση κοινής γνώμης / σωστές επιλογές/ αντιπαράθεση σε συμφέροντα

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

…Κυρίαρχος ο ρόλος της επιστήμης απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα υπό την προϋπόθεση ο επιστήμονας να διαπνέεται από ηθικές αξίες

α. αναφορά στον ρόλο της ανθρωπιστικής παιδείας στην επίτευξη των αναφορών που προηγήθηκαν

β. έκφραση απαισιοδοξίας, εξαιτίας της αδράνειας - παθητικότητα υπευθύνων ->διαιώνιση της υπάρχουσας κατάστασης

γ. Ευθύνη - καθοριστικός ο ρόλος των νέων (μελλοντικών) επιστημόνων …

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας

Επιμέλεια

Σωτήρης Ζάχος

Στέλλα Τσούτσα

Αντιγόνη Μπιτελούλη

Στέλλα Γαλάνη