Το κιτς στην εξουσία

ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ

Δεν είναι καινούργιο φαινόμενο η λατρεία του χυδαίου και του ευτελούς· υπάρχει από καταβολής κόσμου, και στις ισχυρές αυτοκρατορίες και στις χρυσές εποχές και όχι μόνο μεταξύ «πληβείων», αλλά και «ευγενών» και ηγετών – η εξουσία δύσκολα αντέχει την κοσμιότητα. Μόνο που σήμερα η ευτέλεια διεκδικεί για πρώτη φορά την προαγωγή της σε κυρίαρχη κουλτούρα και ιδεολογία. Λαϊκισμός και κιτς, μια διχαστική ερμηνεία του κόσμου και μια φαντασίωση υπεροχής, μέσα στην οποία βαφτίζεται η ζωή προς όφελος της πιο χοντροκομμένης απάτης.

Διανοούμενοι και Πολιτικοί

ΠΑΣΧΟΣ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ

Αν οι πολιτικοί ασκούν την τέχνη του εφικτού, οι διανοούμενοι ασκούν την τέχνη του ιδανικού. Και αυτό, γράφαμε και παλιότερα, είναι πολύ λογικό. Οι διανοούμενοι έχουν μόνο έναν περιορισμό, τη φαντασία τους. Μπορούν να φτιάχνουν ανώγια και κατώγια με τη σκέψη τους. Μπορούν να πλάθουν περίτεχνους κόσμους όπου η μοχθηρία και το συμφέρον λείπουν, όπου η πολιτεία λειτουργεί παραδειγματικά και όλοι στο τέλος ζουν ευτυχισμένοι. 
Οι πολιτικοί, από την άλλη πλευρά, έχουν πολλούς και υπαρκτούς περιορισμούς. Κατ’ αρχάς το ακροατήριό τους: οι πολιτικές προτάσεις είναι συνιστώσα πολλών επιθυμιών. Κατά δεύτερον την πραγματικότητα: η πολιτική πρακτική είναι παράγωγο πολλών εμποδίων. 
Οι δύο κόσμοι βρίσκονται σε αντίθεση. Οι διανοούμενοι δεν μπορούν να καταλάβουν πως κάποιες «λεπτομέρειες» της ζωής μπορεί να είναι εμπόδιο στην υλοποίηση των μεγαλόπνοων οραμάτων, και οι πολιτικοί αδυνατούν να καταλάβουν τους διανοουμένους που είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τη μικρή πρόοδο στον βωμό ενός άπιαστου ιδανικού. Οι πολιτικοί πράττουν με βάση την πραγματικότητα και τις επιθυμίες των πολιτών· δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ουσία της Δημοκρατίας είναι η πραγμάτωση των επιθυμιών της πλειοψηφίας. Οι δε διανοούμενοι πρέπει να μη συμβιβάζονται με την πραγματικότητα και να αντιτίθενται πολλάκις στις επιθυμίες της πλειονότητας των πολιτών «όπως μια αλογόμυγα πάνω σε άλογο μεγαλόσωμο και καθαρόαιμο, νωθρό όμως εξαιτίας του όγκου του, που του χρειάζεται μια αλογόμυγα να το ξυπνάει» (Πλάτων, Απολογία Σωκράτους). 
Η συνάντηση των δύο κόσμων μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά παραγωγική, όχι μόνο επειδή η θέση χρειάζεται την αντίθεση για να παραχθεί η αναγκαία για την πρόοδο σύνθεση, αλλά διότι κατά κάποιο τρόπο ο ένας κόσμος διδάσκει τον άλλο. Οι μεν διανοούμενοι διδάσκουν το μακρινό ιδανικό στο οποίο πρέπει να κοιτούν οι πολιτικοί, οι δε πολιτικοί πρέπει να δείχνουν και τις κοτρόνες στον δρόμο μην τυχόν και σκοντάψουμε όλοι.

Απόσπασμα από το άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη: "Μια παραγωγική συνάντηση", δημοσιευμένο στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Πολυτεχνείο, η επόμενη μέρα

ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ

Σωστά. Ας αναλογιστούμε μόνο το πολιτικό κόστος μιας «αστυνομικής επέμβασης», ενδεχομένως και τις συνέπειες – αντίποινα. Ενώ, τώρα, τα προχθεσινά «επεισόδια» θα επικαλυφθούν από τα επόμενα, οι ζημιές κάπως θα επουλωθούν, και όλα θα επιστρέψουν σε μια διαλυτική και ανυπόφορη καθημερινότητα. Τα «παιδιά» θα επανέρχονται όποτε γουστάρουν, οι καθηγητές και οι φοιτητές εντός του Πολυτεχνείου θα αγανακτούν... Και έτσι, όλοι διατηρούν τον ρόλο τους. Εκτός από την κανονικότητα, τη νομιμότητα και, ασφαλώς, τη δημοκρατία...

Πολίτης: τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο

ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ

«Κινδυνεύουμε ν’ απελπιστούμε και όταν υπάρχει τόση απελπισία, η Ακροδεξιά παίρνει την εξουσία. Πρέπει να πιστέψουμε ότι ένας διαφορετικός κόσμος είναι εφικτός και απαραίτητος». Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ όσο δυσκολεύει την πίστη «σε έναν διαφορετικό κόσμο», άλλο τόσο την καθιστά και απαραίτητη...

«Ζήτω η Ελλάς» και ελληνική αναγέννηση

ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ

  Από τα χείλη του Ομπάμα, το «Ζήτω η Ελλάς» βγήκε αβίαστα, ήχησε ομαλά, έφτασε έως κάτω στην πλατεία της νέας, λαμπρής Οπερας της Αθήνας, και σε όλους τους πολίτες. Ενα από τα πολλά παράδοξα της ελληνικής δημοκρατίας είναι ότι, στο εσωτερικό ακροατήριο, έχει παραχωρηθεί το δικαίωμα στη δημόσια εκφώνηση του «Ζήτω η Ελλάς» σε επικίνδυνους, αφελείς ή ακραίους...

Οι τελευταίοι σπασμοί του αντιδραστικού λαϊκισμού

ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΧΑΤΖΗΣ

Έχει ενδιαφέρον ότι την ψήφο διαμαρτυρίας την έδωσαν άνθρωποι που είναι αρκετά ευνοημένοι. Αλλά που μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό. Δεν μπορούν να κατανοήσουν το πώς λειτουργεί ο κόσμος γύρω τους...Τους περιμένει βέβαια μια μεγάλη απογοήτευση, όπως συμβαίνει πάντα με τα έρμαια του αντιδραστικού λαϊκισμού. Δεν μπορείς να υποχρεώσεις τη Γη να σταματήσει να περιστρέφεται γύρω από τον Ηλιο επειδή δεν εμπιστεύεσαι τον Κοπέρνικο...

Τι μας δείχνει η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

  Οι Αμερικανοί ψηφοφόροι έχουν διάφορα παράπονα, αλλά η χώρα τους ευημερεί. Σε μια χώρα που ευημερεί, τα κριτήρια επιλογής προέδρου δεν είναι, απαραιτήτως, η σοβαρότητα και η αξιοπιστία του, αλλά η δυνάμει ταύτισή του με τον απλό άνθρωπο: εκείνον που χρησιμοποιεί ιδίωμα αποδυτηρίων ακόμη κι όταν δεν βρίσκεται στα αποδυτήρια· εκείνον που φαντασιώνει μια πανίσχυρη Αμερική μακριά από τους γέρικους ευρωπαϊκούς και ανατολίτικους καβγάδες· εκείνον που καταγγέλλει το πολιτικό σύστημα με εφηβικούς όρους, παλινδρομώντας στην εξέγερση των teenagers. Η στάση αυτή εκλαμβάνεται ως θάρρος: στην πραγματικότητα είναι εκδήλωση της αμερικανικής παιδικότητας, της...

Το κύμα εθνικιστικού λαϊκισμού πλημμυρίζει τη Δύση

TIMOTHY GARTON ASH

  Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την παγκοσμιοποίηση της αντι-παγκοσμιοποίησης, ένα λαϊκό μέτωπο λαϊκιστών, μία Διεθνή των εθνικιστών. «Σήμερα, οι ΗΠΑ, αύριο η Γαλλία», έγραφε στο Twitter ο Ζαν-Μαρί Λεπέν. Ο αγώνας εναντίον τους θα είναι δύσκολος και ίσως να πρέπει τώρα να κοιτάξουμε προς την κατεύθυνση της Γερμανίας, αντί των ΗΠΑ, για να βρούμε τον «ηγέτη του ελεύθερου κόσμου»...

Άφθαρτος γρίφος

ΤΑΣΟΥΛΑ ΚΑΡΑΙΣΚΑΚΗ

  Ο ίδιος ο Ρούμπικ πιστεύει, πίστευε πάντα ότι ο μαγικός κύβος του είναι πάνω απ’ όλα ένα έργο τέχνης, ένα αρθρωτό γλυπτό που συμβολίζει τις μεγάλες αντιθέσεις της ανθρώπινης κατάστασης: πρόβλημα - λύση· απλότητα - πολυπλοκότητα· τάξη - χάος. Ενα παιχνίδι διάσπασης και ανασχηματισμού, αποκωδικοποίησης και κωδικοποίησης, που επιτρέπει αμέτρητες παραλλαγές...

Μα έτσι εύκολα χάνεται ο ελληνισμός;

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

  ...Ούτε νιώθουν ούτε και είναι λιγότερο χριστιανοί ορθόδοξοι (άρα και λιγότερο Ελληνες, σύμφωνα με το πανίσχυρο δόγμα) όσοι έχουν ταυτότητα δίχως τον προσδιορισμό «Χ.Ο.», δηλαδή όλοι μας. Αλίμονο άλλωστε αν το φρόνημα ήταν σκέτο ντύμα, που το φοράς ή το βγάζεις κατά περίσταση. Φαίνεται όμως ότι οι ποιμένες μας κρίνουν πως ούτε η ελληνικότητα των Ελλήνων είναι γερή και βαθιά ριζωμένη ούτε η θρησκευτική τους πίστη ανθεκτική. Γι’ αυτό και, όπως εντελώς αστόχαστα υποθέτουν, το ποίμνιο κινδυνεύει να εξισλαμιστεί, και μάλιστα από τους πρόσφυγες, που τους αντιμετωπίζουν σαν δούρειους ίππους του Ισλάμ. Μέσα στην αγωνία τους να κινδυνολογήσουν, καταντούν να θεωρούν την ελληνικότητα πανεύκολα αλλοιώσιμη, την πίστη ρηχότατη και τον ελληνισμό ετοιμόρροπο. Και δεν νιώθουν ότι έτσι μειώνουν και προσβάλλουν τους ανθρώπους αυτής της χώρας...

Λαϊκιστικός εθνικισμός

Φαίνεται πως εισερχόμαστε σε μια νέα εποχή λαϊκιστικού εθνικισμού, στην οποία η κυρίαρχη φιλελεύθερη τάξη που συγκροτήθηκε από την δεκαετία του 1950 και έπειτα δέχεται επίθεση από θυμωμένες και ενεργοποιημένες δημοκρατικές πλειοψηφίες. Ο κίνδυνος να διολισθήσουμε σε ένα κόσμο ανταγωνιστικών και οξυμμένων εθνικισμών είναι τεράστιος και αν συμβεί θα πρόκειται για ένα σταυροδρόμι τόσο σημαντικό, όσο και η πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989...

Oι Ρομά και η Φεράρι

ΞΕΝΙΑ ΚΟΥΝΑΛΑΚΗ

Διαβάζουμε σε χθεσινό ρεπορτάζ δημοφιλούς site: «Επιασαν τους Ρομά... κυκλοφορούσαν με Φεράρι». Μ’ αρέσει η πολιτική ορθότητα που υπαγορεύει στα εγχώρια ταμπλόιντ να μη γράφουν πλέον «γύφτοι», αλλά «Ρομά», ταυτόχρονα όμως να τους στοχοποιούν υπογραμμίζοντας το οξύμωρο να κυκλοφορούν με Φεράρι. Το διαδεδομένο σχήμα θέλει τους Ρομά να κυκλοφορούν με Ντάτσουν, συνεπώς έχουν κάθε δικαίωμα οι αστυνομικοί να σταματήσουν τους ύποπτους σκουρόχρωμους που κάθονται στο τιμόνι πολυτελών αυτοκινήτων.